Ảnh hưởng đợt rét đậm, rét hại kèm sương muối cuối tháng 1 đầu tháng 2 vừa qua đã khiến nhiều vườn cà phê bản Muông Yên, bản Hôm, Chiềng Yên 2, xã Chiềng Cọ, Thành phố Sơn La bị cháy khô. Thành phố chỉ đạo cơ quan chuyên môn khẩn trương triển khai các biện pháp giúp nhân dân phục hồi diện tích cà phê.

Trên địa bàn Thành phố có gần 5.000 ha cà phê, khoảng 4.520 ha cà phê kinh doanh, sản lượng quả tươi niên vụ 2022-2023 ước đạt trên 40.700 tấn, chiếm 46% tổng giá trị các loại cây trồng trên địa bàn, là cây trồng chủ lực mang lại nguồn thu nhập chính cho hàng nghìn hộ dân. Tuy nhiên, từ năm 1999 đến nay, người trồng cà phê ở Sơn La nói chung và Thành phố nói riêng phải gánh chịu thiệt hại do xảy ra nhiều đợt sương muối, khiến hàng ngàn ha cà phê phải đốn bỏ. Tại xã Chiềng Cọ, thời điểm này, nhiều diện tích cà phê bị ảnh hưởng sương muối đang phải đốn, tỉa. 

Đứng từ đầu dốc vào bản Muông Yên, xã Chiềng Cọ, nhìn xuống thung lũng, vệt cà phê bị sương muối cháy kéo dài từ đầu bản tới cuối bản. Đang khắc phục diện tích cà phê bị sương muối cháy khô, chị Lò Thị Tâm buồn bã: Nhà tôi có 5.000 m2 cà phê là nguồn thu nhập chính của gia đình. Năm 2019, vườn cà phê cũng bị sương muối và phải đốn tỉa toàn bộ diện tích. Đến năm 2022 mới tái thu hoạch. Bây giờ lại thiệt hại do sương muối. 

Với 2,4 ha cà phê, nhà anh Lò Văn Út, bản Hôm, bị ảnh hưởng sương muối, cũng phải cưa bỏ tận gốc khoảng một nửa diện tích. Nhìn nương cà phê bị cháy hết lá, anh Út xót xa: Sau 3 năm chăm sóc, phục hồi, niên vụ 2022 vừa thu được 8 tấn quả tươi. Vậy mà, vừa bước sang năm nay, cây cà phê đang chuẩn bị ra hoa lại bị sương muối, lá vàng hết và khô héo, nhiều chùm hoa đang chuẩn bị nở bị cháy đen.

Theo thống kê sơ bộ của Phòng Kinh tế Thành phố, đợt sương muối vừa qua, gây ảnh hưởng hơn 10 ha cà phê tại các bản của xã Chiềng Cọ, trong đó, hơn 3 ha bị ảnh hưởng trên 70% phải cưa đốn, còn lại bị ảnh hưởng từ 30% - 70% với hiện trạng cây đang bị táp lá. Những diện tích cây cà phê bị ảnh hưởng có điểm chung đều ở vùng trũng, thấp, hầu hết có gần 20 năm tuổi trở lên.

Ông Nguyễn Thế Phương, Phó Chủ tịch UBND thành phố Sơn La, thông tin: UBND Thành phố chỉ đạo các phòng, ban, đơn vị chuyên môn và UBND các xã, phường rà soát, thống kê diện tích, đánh giá mức độ cây trồng bị thiệt hại, kịp thời hỗ trợ nông dân. Chỉ đạo Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp Thành phố phối hợp với UBND các xã, phường phân công cán bộ xuống cơ sở hướng dẫn nhân dân thực hiện các biện pháp khắc phục thiệt hại do sương muối gây ra đối với cây trồng; vận động nhân dân đưa giống cà phê mới THA1, TN1, TN6, TN7, TN9 là những giống cà phê cho năng suất cao, có khả năng chịu được sương muối vào ghép thay thế giống cũ. 

Nhiều ngày nay, chị Trần Thị Nga, cán bộ kỹ thuật Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp thành phố Sơn La có mặt tại xã Chiềng Cọ, hướng dẫn nông dân các biện pháp khắc phục thiệt hại cây cà phê do ảnh hưởng sương muối. Chị Nga chia sẻ: Trung tâm đang hướng dẫn nông dân dùng nilon loại trong suốt che phủ tạo hiệu ứng trong những ngày rét đậm, rét hại đối với vườn cà phê giống. Hàng ngày tưới đủ ẩm, ủ gốc bằng mùn, rơm, rạ để giữ ấm và giữ ẩm cho cây. Khi có hiện tượng sương muối tiến hành hun khói, phun nước vào buổi sáng, bảo vệ vườn giống cây cà phê. Đối với vườn cà phê trồng mới, dùng các loại tàn dư thực vật che gốc cho cây cà phê con; hun khói ở đầu hướng gió hoặc tưới nước cho cây cà phê vào buổi sáng khi có sương muối.

Nếu tỷ lệ ảnh hưởng thấp, tiếp tục chăm sóc và trồng dặm. Còn đối với các diện tích cây bị thiệt hại nặng, khuyến cáo bà con khẩn trương cưa đốn. Kịp thời đốn tỉa, cây cà phê tái sinh, sau khoảng 2 năm cho thu hoạch. Không kịp thời, cây cà phê sẽ chết đến rễ và phải trồng mới. Khi đó, thời gian cho thu hoạch phải đợi đến 4 năm.

Ông Quàng Văn Địa, Phó Trưởng bản Hôm, xã Chiềng Cọ, cho biết: Thực hiện theo hướng dẫn, nhân dân đã cưa đốn các vườn cây bị nặng, dùng cưa cắt bỏ toàn bộ thân chính, vị trí cắt cách mặt đất 15 cm-20 cm, vết cưa nghiêng 45 độ, vết cắt phải phẳng, nghiêng từ đông sang tây, phần cắt phía đông cao hơn phía tây để buổi chiều ánh nắng mặt trời không làm khô gốc cây. Sau khi cắt, dùng vôi bột hòa nước quét lên vết cắt, thu gom cành lá làm vật liệu tủ gốc để giữ ấm, ẩm... Trước mắt, bản vận động các hộ cấy ghép giống mới chịu được sương muối đối với những diện tích phải cưa đốn gốc. Về lâu dài, giảm thiểu tối đa thiệt hại do sương muối tái diễn, tuyên truyền nhân dân trồng thêm trong vườn cà phê các loại cây che bóng, như: Bơ, mắc ca, muồng hoa vàng... với mật độ thích hợp.

Vào cuộc và triển khai những giải pháp hữu hiệu, hy vọng những vườn cà phê bị ảnh hưởng sương muối sẽ được khắc phục kịp thời, giảm thiệt hại, góp phần khôi phục, phát triển vùng chuyên canh cà phê bền vững của Thành phố.