Qua điều tra, rà soát, trên địa bàn huyện Mường La hiện còn 12/17 doanh nghiệp tư nhân, 5/16 công ty TNHH và 19/20 HTX chưa đóng BHXH, BHYT, BHTN cho công nhân và người lao động. Một số đơn vị chây ỳ, trốn đóng. Theo Luật Hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 (có hiệu lực từ ngày 1/1/2018), đây là một trong những hành vi vi phạm pháp luật, tội danh trốn đóng BHXH có thể bị mức phạt tiền lên đến 3 tỷ đồng, phạt tù đến 10 năm.

Công nhân Công ty cổ phần May Tiên Sơn Mường La chưa được tham gia BHXH.

Công ty cổ phần May Tiên Sơn Mường La được UBND tỉnh quyết định chấp thuận đầu tư tháng 5/2016, địa chỉ trụ sở chính: Bản Nà Tòng, thị trấn Ít Ong, huyện Mường La. Tổng vốn đầu tư của Dự án 150 tỷ đồng, đến nay, vốn góp của Công ty 36 tỷ đồng (vốn vay 114 tỷ đồng, chiếm 76% tổng vốn đầu tư nhưng chưa vay được vốn). Các năm đầu sản xuất 1.300.000 sản phẩm, từ năm 2020 phấn đấu đạt 1.900.000 sản phẩm. Vận dụng các quy định của Trung ương, tỉnh Sơn La đã cho Dự án được hưởng các ưu đãi: Thuế suất ưu đãi 10% trong thời hạn 15 năm; miễn thuế 4 năm, giảm 50% số thuế phải nộp trong 9 năm tiếp theo; miễn tiền thuê đất 11 năm và miễn thuế đất sử dụng đất phi nông nghiệp của dự án đầu tư tại địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn. Thế nhưng, công nhân vào đây làm đã 1 năm rưỡi mà vẫn chưa được Công ty đóng BHXH, BHYT, BHTN.

Phóng viên Báo Sơn La đã trực tiếp đến xưởng may của Công ty cổ phần May Tiên Sơn Mường La để tìm hiểu sự việc. Chị Lò Thị P phản ánh: Tôi vào đây làm công nhân gần 1 năm, nhưng chưa được đóng BHXH. Công ty nói tháng tới sẽ đóng BHXH cho chúng tôi! Còn anh Lò Văn D phàn nàn: Trước đây, tôi làm cho Công ty ở Hải Dương được 7 triệu đồng/tháng và được đóng BHXH. Vào đây, tôi chấp nhận lương thấp hơn để tiện gần nhà, giảm chi phí thuê nhà, sinh hoạt, đến nay đã 7 tháng làm việc nhưng chưa được Công ty đóng BHXH. Chị Lò Thị V thì bức xúc: Tôi vào Công ty đợt đầu tiên từ tháng 2/2017, đến giờ đã 1 năm rưỡi mà chưa được đóng BHXH.

Muốn gặp lãnh đạo Công ty cổ phần May Tiên Sơn để hỏi về chế độ đóng BHXH cho công nhân, nhưng người đứng đầu đơn vị vắng mặt, ủy quyền cho anh Nguyễn Văn Long, Trưởng phòng Tổ chức hành chính, kiêm Quản lý nhân sự Công ty trực tiếp làm việc với phóng viên. Anh Long giải thích: Hiện tại, Công ty có 158 công nhân, 8 quản lý. Công ty tuyển công nhân từ năm 2016, chính thức vào làm việc từ tháng 2 năm 2017. Công nhân 90% là người huyện Mường La, 10% là các huyện lân cận. Công nhân làm thời vụ khó quản lý, hiện tại số công nhân vào đợt 1 chỉ còn 25 người, vào đợt 2 còn 30, những người này đều đã làm gần 1 năm đến 1 năm rưỡi. Công ty đã đóng BHXH cho số công nhân đợt 1 và chuẩn bị đóng cho công nhân vào đợt 2???. Cắt lời, phóng viên dẫn chứng trường hợp công nhân vào làm đợt 1 đã một năm rưỡi vẫn chưa được đóng BHXH thì anh này phân bua: Nhiều người làm 3-4 tháng rồi bỏ việc, nếu đóng sẽ thiệt cho Công ty. Chúng tôi đang “cân đối” những người gắn bó lâu dài, để đóng BHXH theo mức lương 2.950 nghìn đồng/người/tháng và sẽ đóng bù số thời gian lao động đã làm việc tại đây mà chưa được đóng???!!!

Qua điều tra được biết, trên địa bàn huyện Mường La còn gần 40 doanh nghiệp và HTX chưa tham gia BHXH. Điều này đồng nghĩa với hàng trăm, có khi đến cả nghìn công nhân, lao động bị mất quyền lợi, không được hưởng chính sách BHXH, BHYT, BHTN, bị cắt mất chiếc “phao cứu sinh” khi lỡ không may bị thất nghiệp, ốm đau, tai nạn. Cách các đơn vị này đối phó với cơ quan chức năng là không phối hợp đăng ký số lao động, không thông tin về tình hình biến động lao động, hoặc chỉ đăng ký bộ máy quản lý, kế toán và một vài công nhân. Một số doanh nghiệp bị nhắc nhở thì lý do công nhân không ổn định, hứa hẹn, “câu giờ” để lùi thời gian đóng BHXH cho người lao động. 

Trường hợp Công ty cổ phần May Tiên Sơn, theo anh Nguyễn Văn Long, Trưởng phòng Tổ chức hành chính, hiện đơn vị có tổng cộng 55 lao động đợt 1 và đợt 2 mà Công ty đang “cân đối” cho tham gia BHXH. Nhưng ông Nguyễn Văn Tuấn, Chủ tịch LĐLĐ huyện Mường La thông tin: Khi thành lập tổ chức Công đoàn Công ty cổ phần May Tiên Sơn Mường La ngày 30/9/2017 có 158 đoàn viên, sau rà soát tháng 5/2018 số cũ còn lại 75 đoàn viên, số kết nạp thêm 85 đoàn viên, hiện còn 160 đoàn viên. Như vậy, ít nhất là có 75 lao động làm việc gần 1 năm trở lên chưa được tham gia BHXH.

Trao đổi về vi phạm của Công ty cổ phần May Tiên Sơn Mường La, ông Nguyễn Hải Phú, Giám đốc BHXH huyện Mường La, phản ánh: BHXH huyện Mường La đã nhiều lần vào cuộc từ hình thức gửi công văn nhắc nhở, cử cán bộ xuống đôn đốc nhưng mỗi lần như vậy, họ lại hứa hẹn tham gia. Đầu tháng 6 vừa qua, BHXH huyện phối hợp với LĐLĐ huyện thành lập Đoàn công tác trực tiếp làm việc với Ban Giám đốc Công ty về việc tham gia BHXH cho lao động; hướng dẫn chi tiết việc làm hồ sơ tham gia BHXH cho người lao động. Khoảng cuối tháng 7 vừa qua, Công ty cho người mang hồ sơ đến BHXH huyện nhưng toàn bộ đều sai các thủ tục. BHXH huyện đã hướng dẫn làm lại nhưng đến nay vẫn chưa thấy nộp. Mặt khác, Công ty mới đăng ký nộp BHXH cho khoảng 20 công nhân, không có bộ máy quản lý.

Qua tìm hiểu được biết: Hằng quý, BHXH huyện Mường La đều báo cáo UBND huyện, BHXH tỉnh danh sách các đơn vị, doanh nghiệp chậm đóng, trốn đóng BHXH để đôn đốc, thu nợ. BHXH huyện đã tham mưu với UBND huyện Mường La ban hành văn bản về việc chấn chỉnh thu nộp BHXH gửi tất cả các đơn vị, chủ sử dụng lao động trên địa bàn. Tuy nhiên, các doanh nghiệp, HTX chưa chấp hành nghiêm túc. Do chưa có đơn vị nào bị xử lý đủ sức răn đe, nên tình trạng này diễn ra trong thời gian dài.

Nói về biện pháp chấn chỉnh tình trạng trên, ông Nguyễn Hải Phú, Giám đốc BHXH huyện Mường La, nhấn mạnh: Chắc chắn số công nhân, lao động thực tế sẽ nhiều hơn rất nhiều số mà các doanh nghiệp, HTX đăng ký. BHXH huyện sẽ đề xuất sớm đoàn kiểm tra liên ngành để làm việc tại Công ty cổ phần May Tiên Sơn Mường La. Đối với ý kiến của Công ty cổ phần May Tiên Sơn Mường La là đóng bù BHXH cho công nhân trong thời gian chưa được đóng, ông Nguyễn Hải Phú cho rằng: Khi có kết luận thanh tra của cấp có thẩm quyền (BHXH tỉnh, UBND huyện Mường La) thì sẽ truy thu tiền đóng BHXH của Công ty cổ phần May Tiên Sơn Mường La.

Trong các doanh nghiệp, tổ chức công đoàn có vai trò bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công nhân, lao động nói chung và chế chộ BHXH nói riêng. Do vậy, cần nâng cao vai trò của tổ chức công đoàn tại cơ sở trong việc đại diện tiếng nói của công nhân. Trở lại với trường hợp của Công ty cổ phần May Tiên Sơn Mường La, ông Nguyễn Văn Tuấn, Chủ tịch LĐLĐ huyện Mường La cho biết: Liên đoàn Lao động tỉnh và Thường trực huyện ủy đã tích cực chỉ đạo, LĐLĐ huyện vận động gần 1 năm mới thành lập được tổ chức công đoàn ở Công ty cổ phần May Tiên Sơn. Song, hoạt động của công nhân không ổn định, vai trò của tổ chức công đoàn cũng hạn chế. Do nhân sự trong Ban Chấp hành, nhất là vị trí Chủ tịch Công đoàn do Công ty thường điều chuyển đi nơi khác, nên mới 1 năm thành lập mà tới 3 lần phải kiện toàn. Mặt khác, hầu hết các công nhân ở đây trước khi vào Công ty là nông dân, nhận thức về quyền lợi được hưởng các loại bảo hiểm còn hạn chế nên chưa quyết liệt đòi hỏi các quyền lợi về BHXH, BHYT, BHTN của mình. Từ thực tế này, LĐLĐ huyện sẽ tăng cường tuyên truyền để nâng cao nhận thức chủ sử dụng lao động, công nhân, người lao động, nâng cao vai trò của tổ chức Công đoàn trong các doanh nghiệp. Kế hoạch trong tháng 8, sẽ tổ chức tuyên truyền, phổ biến Luật Lao động và Luật Công đoàn tại Công ty cổ phần May Tiên Sơn Mường La.

Không thể phủ nhận những đóng góp của các doanh nghiệp, HTX đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương, nhất là giải quyết việc làm cho lao động trên địa bàn. Trong quá trình đầu tư và hoạt động, các doanh nghiệp, HTX luôn được các cấp, các ngành của địa phương tạo điều kiện thuận lợi, hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp hoạt động. Song, cũng cần kiên quyết xử lý các doanh nghiệp không chấp hành các quy định của pháp luật, không thực thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ với địa phương, người lao động, đặc biệt xử lý nghiêm các đơn vị không tham gia, trốn đóng, chậm đóng, lạm dụng tiền BHXH, BHYT và có thể áp dụng Luật Hình sự số 100/2015/QH13 với những tội danh này để tăng sức răn đe.