Đồn Mường Chiến, bản Mường Chiến, xã Ngọc Chiến là nơi ghi dấu tội ác của thực dân Pháp và những chiến công phá đồn bốt địch của quân và dân huyện Mường La. Trải qua gần 70 năm, di tích lịch sử Đồn Mường Chiến hiện đang xuống cấp và có nguy cơ bị lãng quên.

Di tích lô cốt trên đồi Pom Đồn thuộc Di tích lịch sử Đồn Mường Chiến,

bản Mường Chiến, xã Ngọc Chiến (Mường La).

Theo các tài liệu, trong những năm 1950, với tham vọng mở rộng vùng chiếm đóng ở Mường La, vơ vét của cải và cắt đứt liên lạc các căn cứ kháng chiến giữa Sơn La và Than Uyên (Lai Châu), Nghĩa Lộ (Yên Bái) trên tuyến đường tỉnh 106, thực dân Pháp đã xây dựng Đồn Mường Chiến thành cứ điểm quân sự kiên cố, với diện tích hơn 1 ha, gồm 4 lô cốt dạng trụ tròn, trong đó lô cốt lớn nhất cao khoảng 4 m, đường kính 3 m, nối với hệ thống giao thông hào, xây bằng đá cuội; các lỗ châu mai quay về 3 hướng; ngoài cùng là những lớp tường rào dây thép gai. Trong đồn có nhà ở cho binh lính, sĩ quan và hầm chứa vũ khí, đạn dược, lương thực, nước uống, sau đồn là rừng cây. Số quân ở đồn có lúc lên tới 80 người, trong đó 3 sĩ quan Pháp chỉ huy, còn lại là lính người địa phương, chúng đã cướp bóc của cải, tịch thu lúa gạo của nhân dân trong vùng để phục vụ sinh hoạt của chúng. Tháng 9/1952, sau khi ta thắng lớn tại Nghĩa Lộ, các Trung đoàn 209, 165 thuộc Đại đoàn 312 đã tiêu diệt các đồn địch trên đường tiến quân, trong đó có Đồn Mường Chiến. Sau đó, đồn được giao cho chính quyền và Đội du kích xã Ngọc Chiến quản lý... Trải qua thời gian, với nhiều lý do, Đồn Mường Chiến hiện nay còn có một lô cốt chính gần như nguyên vẹn, 3 lô cốt còn lại đã bị hư hỏng nặng, khu đường hào, tường rào bị đất, đá vùi lấp. Di tích lịch sử hiện bị thu hẹp, chỉ còn khoảng 1/3 góc đồi Pom Đồn...

Dẫn chúng tôi đi tham quan một vòng di tích lịch sử Đồn Mường Chiến, ông Lò Văn Án, Trưởng bản Mường Chiến, chia sẻ: Một trong những lý do di tích xuống cấp, đó là từ năm 1963, người dân lấy đá ở khu vực đồn làm kè ruộng, kè suối, phá hàng rào dây thép gai; HTX Chiến Tau lúc bấy giờ tận dụng một phần đất của đồn để trồng ngô, sắn. Năm 2004, để xây dựng điểm trường Mường Chiến đã san ủi đất đến sát mép hào và 1 phần lô cốt... Đến năm 2006, Đồn Mường Chiến được công nhận là Di tích lịch sử cấp tỉnh, song chưa được đầu tư trùng tu, tôn tạo. Hằng năm, Ban Quản lý bản đã tuyên truyền người dân không phá hoại, không trồng cỏ, hoa màu, chăn thả gia súc trong khu vực đồn để bảo vệ di tích. Mỗi năm, có vài đoàn khách ngoài tỉnh và khách nước ngoài đến tham quan nơi đây. Tháng 6 vừa qua, UBND xã đã vận động nhân dân trồng gần 200 cây thông xung quanh khu vực đồn để tạo cảnh quan, chống sạt lở đất.

Thiết nghĩ, việc bảo tồn, tôn tạo di tích lịch sử Đồn Mường Chiến là rất cần thiết, bởi đây sẽ là địa chỉ giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ và còn là một trong những điểm đến thu hút khách tham quan du lịch khi đến với Ngọc Chiến, góp phần thúc đẩy kinh tế, xã hội địa phương phát triển.