Gắn tem truy xuất nguồn gốc hàng hóa giúp minh bạch nguồn gốc sản phẩm bằng sự giám sát của cơ quan quản lý Nhà nước. Do vậy, tỉnh ta đang khuyến khích doanh nghiệp, người dân đưa vào áp dụng, sử dụng hệ thống mã QR để truy xuất nguồn gốc hàng hóa, hướng đến một nền nông nghiệp sạch, an toàn, thông minh, nâng cao giá trị sản phẩm cho người sản xuất và các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, hợp tác xã.

Nhiều tiện ích

Hợp tác xã (HTX) Đại Dương, xã Chiềng Ngần, thành phố Sơn La là 1 trong 15 HTX được Sở Khoa học và Công nghệ phối hợp với Công ty cổ phần chứng nhận và giám định quốc tế ISOCERT triển khai thí điểm áp dụng và quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc. Thành lập từ tháng 4/2019, HTX có 8 thành viên chuyên trồng xoài và các loại quả có múi với tổng diện tích 22 ha. Niên vụ 2022, HTX xuất bán ra thị trường gần 140 tấn quả các loại, trong đó có 50 tấn xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc, doanh thu gần 1 tỷ đồng.

Anh Lò Văn Xiên, Giám đốc HTX, chia sẻ: Là mô hình triển khai thí điểm, HTX được các cơ quan chuyên môn hướng dẫn quy trình sản xuất theo hướng VietGAP, thiết kế, tạo tài khoản đăng nhập thông tin trên hệ thống truy xuất nguồn gốc. Các sản phẩm quả sau khi thu hoạch dán mã QR và đóng gói theo quy cách, để người tiêu dùng dễ dàng truy xuất nguồn gốc, tin tưởng sử dụng. Ngoài ra, các sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, đã được đưa vào tiêu thụ tại siêu thị và xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc.

Còn tại HTX dịch vụ nông nghiệp Mường Tấc, xã Huy Hạ, huyện Phù Yên, trước đây, sản phẩm rau, quả chỉ tiêu thụ tại các chợ nhỏ lẻ, truyền thống, giá bán thấp, sức cạnh tranh thấp. Được sự hỗ trợ của Sở Khoa học và Công nghệ và các chuyên gia hướng dẫn, chuyển giao công nghệ trồng rau, quả theo tiêu chuẩn VietGAP trong nhà kính, nhà lưới, hiện tại, gần 5.000 m2 dưa lưới, dưa chuột của HTX đã có giấy chứng nhận an toàn thực phẩm và được cấp tem truy xuất nguồn gốc.

Anh Phạm Văn Ba, Giám đốc HTX dịch vụ nông nghiệp Mường Tấc, cho biết: Từ khi đăng ký truy xuất nguồn gốc, HTX không còn phải lo lắng trước những thắc mắc của khách hàng về an toàn thực phẩm. Người tiêu dùng chỉ cần quét mã QR trên điện thoại thông minh là đã biết đầy đủ thông tin của toàn bộ sản phẩm như trồng ở đâu, sản xuất theo phương thức nào, ngày giờ thu hoạch... Nhờ vậy, các sản phẩm rau, quả của HTX được các cửa hàng nông sản an toàn trong và ngoài tỉnh tin dùng, số lượng tiêu thụ tăng gấp 3 lần so với trước.

Nâng tầm nông sản địa phương

Trong bối cảnh khách hàng ngày càng cần sự minh bạch đối với sản phẩm hàng hóa, truy xuất nguồn gốc là “chìa khóa” khởi tạo lại niềm tin, giúp người tiêu dùng yên tâm sử dụng những sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng và chất lượng được đảm bảo; đồng thời giúp cơ quan quản lý Nhà nước giám sát chất lượng sản phẩm, ngăn chặn các hành vi gian lận thương mại. Không chỉ đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng trong nước, truy xuất nguồn gốc còn giúp sản phẩm nông sản có được tấm “giấy thông hành” xuất khẩu ra nước ngoài, đặc biệt là những hàng hóa nông sản theo các tiêu chuẩn có uy tín như VietGap, GlobalGap, Organic.

Thông qua truy xuất nguồn gốc, người tiêu dùng có thể trực tiếp tìm hiểu, thu thập thông tin về sản phẩm họ đã mua một cách đầy đủ và chi tiết nhất. Qua đó, hạn chế mua phải hàng kém chất lượng, hàng giả, hàng nhái, đặc biệt là những sản phẩm ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe như thực phẩm, nông sản, dược phẩm...

Những năm gần đây, các doanh nghiệp, HTX trên địa bàn tỉnh rất chú trọng tới việc đăng ký truy xuất nguồn gốc. Hiện nay, toàn tỉnh đang có trên 90% sản phẩm OCOP được dán tem điện tử hoặc có mã số, mã vạch truy xuất nguồn gốc.

Chị Nguyễn Thị Yến Linh, Giám đốc HTX Tây Bắc, thị trấn Yên Châu, huyện Yên Châu chia sẻ: Hơn 7 năm xây dựng thương hiệu, hiện tại, sản phẩm tỏi đen của HTX được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh. Sau khi được đăng ký mã vạch truy xuất, nguồn gốc sản phẩm ngày càng minh bạch, được người tiêu dùng ưa chuộng, biết đến nhiều hơn và đã tạo dựng, mở rộng mạng lưới bán hàng online trên các website lớn như Lazada, Shopee, Sendo. Đến nay, doanh thu bình quân của HTX đạt gần 4 tỷ đồng/năm.

Một chiếc điện thoại thông minh có phần mềm quét mã và bằng một số thao tác, người tiêu dùng có thể nhận diện được “đường đi” của nông sản. Truy xuất nguồn gốc hàng hóa đang trở thành giải pháp ưu việt nhất hiện nay để giúp doanh nghiệp và người tiêu dùng bảo vệ quyền lợi của mình; củng cố thương hiệu, gia tăng giá trị cũng như tăng tính cạnh tranh của sản phẩm ở thị trường.

Mặc dù hiệu quả của việc ứng dụng mã QR trong truy xuất nguồn gốc nông sản mang lại hiệu quả rõ rệt nhưng trong quá trình thực hiện vẫn còn gặp nhiều khó khăn; số lượng doanh nghiệp, HTX xây dựng và đăng ký truy xuất nguồn gốc cho sản phẩm còn ít. Nguyên nhân là do đa phần các cơ sở sản xuất nông nghiệp, nhất là các HTX trên địa bàn tỉnh quy mô còn nhỏ, thiếu vốn đầu tư; việc mua sắm, sử dụng trang thiết bị áp dụng đồng bộ công nghệ thông tin vào hoạt động sản xuất, kinh doanh, sơ chế, chế biến còn hạn chế...

Tiếp sức nhân rộng

Để phát triển chuỗi giá trị nông sản bền vững, UBND tỉnh đã ban hành kế hoạch thực hiện Đề án “Triển khai, áp dụng và quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc trên địa bàn tỉnh Sơn La giai đoạn 2021-2030”. Thực hiện đề án, từ năm 2022, Sở Khoa học và Công nghệ phối hợp với Công ty cổ phần chứng nhận và giám định quốc tế ISOCERT lựa chọn 15 doanh nghiệp, HTX đủ điều kiện để khảo sát, xây dựng và cấp tem truy xuất nguồn gốc.

Qua rà soát, đánh giá thực trạng truy xuất nguồn gốc của 15 đơn vị bằng phiếu thu thập thông tin, có 14 đơn vị đăng ký sản phẩm tươi, thuộc danh mục sản phẩm từ rau, củ quả tươi; 1 đơn vị đăng ký sản phẩm thực phẩm qua chế biến. Căn cứ vào đặc tính sản xuất và sản phẩm, tiêu chuẩn, tiêu chí phù hợp với truy xuất nguồn gốc của nhóm sản phẩm, nhóm nghiên cứu lựa chọn áp dụng 2 hệ thống phần mềm truy xuất riêng biệt để truy xuất nguồn gốc cho 2 nhóm sản phẩm thuộc nông sản (OMFARM) và sản phẩm thực phẩm đã qua chế biến, đóng gói (OMFOOD). Nhờ đăng ký truy xuất nguồn gốc, nhiều sản phẩm đã khẳng định và giữ vững thương hiệu, cho doanh thu ổn định.

Ông Nguyễn Duy Hoàng, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ, cho biết: Đến nay, toàn tỉnh đã xây dựng được 281 mã số vùng trồng với diện tích trên 4.600 ha cây ăn quả phục vụ xuất khẩu; 24 sản phẩm nông sản được Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ cấp văn bằng bảo hộ và 109 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP. Vì vậy, việc xây dựng và phát triển chuỗi giá trị nông sản bền vững song song với xây dựng truy xuất nguồn gốc là xu thế tất yếu. Khi ứng dụng phần mềm truy xuất nguồn gốc điện tử, các hộ sản xuất có thể cập nhật hồ sơ về sản phẩm rõ ràng, nhanh chóng, không mất nhiều thời gian cho việc ghi chép và lưu trữ nhật ký sản xuất như cách ghi chép truyền thống. Bộ thông tin được cập nhật trên hồ sơ điện tử sẽ rất khó bị làm giả và sửa đổi. Đây là giải pháp hữu hiệu, giúp người sản xuất tạo dựng niềm tin vững chắc với người tiêu dùng.

Sơn La là địa phương có nhiều nông sản thuộc top đầu cả nước. Ứng dụng phần mềm quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc đối với sản phẩm nông sản là hướng đi mới, giúp người dân quản lý các mặt hàng nông sản trên nền tảng số. Để nông sản an toàn của tỉnh tiếp tục khẳng định chất lượng trên thị trường, Sở Khoa học và Công nghệ sẽ phối hợp với các đơn vị liên quan đẩy nhanh tiến độ thực hiện đề án. Trong đó, dành nguồn vốn hỗ trợ các đơn vị, doanh nghiệp sử dụng tem truy xuất nguồn gốc; tuyên truyền để nông dân thấy được lợi ích việc gắn, sử dụng sản phẩm có tem truy xuất nguồn gốc, ưu tiên lựa chọn hàng hóa có xuất xứ rõ ràng, tạo động lực cho các đơn vị, doanh nghiệp không ngừng cải tiến, nâng cao chất lượng sản phẩm, chung tay đẩy nhanh tiến độ chuyển đổi số trong lĩnh vực nông nghiệp.