Đã từ lâu, xoài là cây trồng quen thuộc với người dân Yên Châu. Trước đây, xoài chỉ để phục vụ sinh hoạt cho các gia đình, nay xoài Yên Châu đã “lên ngôi”, trở thành hàng hóa có thương hiệu và được tiêu thụ trên thị trường trong huyện, trong tỉnh và một số tỉnh bạn, giúp nhiều hộ dân thoát nghèo, vươn lên làm giàu.

Xoài Yên Châu được bày bán tại tiểu khu 6, thị trấn Yên Châu.

Hiện nay, huyện Yên Châu có 767 ha xoài (khoảng 200 ha xoài tròn), trong đó 389 ha đã cho thu hoạch, với sản lượng bình quân trên 2.000 tấn quả/năm. Xoài được trồng tập trung ở các xã dọc quốc lộ 6, gồm: Tú Nang, Chiềng Hặc, Viêng Lán, Sặp Vạt, Chiềng Pằn, Chiềng Sàng, Chiềng Đông, vì đây là vùng khí hậu nhiệt đới, phù hợp với sự phát triển của cây xoài. Ông Nguyễn Văn Điện, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Yên Châu, cho biết: Để phát triển bền vững cây xoài trên địa bàn, huyện đã tiến hành quản lý vùng quy hoạch phát triển cây xoài. Bên cạnh đó, tạo thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân thành lập hợp tác xã liên kết trồng và tiêu thụ sản phẩm xoài quả. Đồng thời, phối hợp với cơ quan chuyên môn ở Trung ương và của tỉnh thực hiện nhân giống, ghép cải tạo diện tích xoài tròn trên địa bàn huyện. Đến thời điểm này đã xác định được 20 cây đầu dòng để triển khai nhân giống, ghép cải tạo.

Tìm hiểu được biết, để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm xoài quả, cũng như mở rộng diện tích trồng xoài, hằng năm Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện đã phối hợp với Trạm Khuyến nông huyện tổ chức hàng chục lớp tập huấn tự nguyện cho nông dân về kỹ thuật trồng, chăm sóc cây xoài. Từ năm 2016 đến nay, Phòng phối hợp với Viện Nghiên cứu rau quả Hà Nội xây dựng 1 mô hình ghép cải tạo xoài địa phương, quy mô 1 ha; 1 mô hình thâm canh vườn xoài rộng 1 ha gồm 400 cây; mô hình thâm canh vườn xoài đã được ghép cải tạo rộng 2,5 ha... Tổ chức tập huấn kỹ thuật trồng, chăm sóc và bảo quản sản phẩm xoài quả sau thu hoạch cho nông dân các xã: Chiềng Đông, Chiềng Sàng, Sặp Vạt. Riêng nông dân xã Tú Nang còn được hướng dẫn triển khai thực hiện mô hình ghép cải tạo xoài quy mô 5.000 m2 và hướng dẫn sản xuất xoài theo tiêu chuẩn VietGap quy mô 3 ha.

Cùng với đó, huyện khuyến khích việc thành lập hợp tác xã liên kết trồng và tiêu thụ sản phẩm xoài quả, tạo vùng xoài chuyên canh. Hiện nay, huyện đã thành lập 6 HTX trồng cây ăn quả, trong đó có cây xoài, gồm các HTX: Hoa quả Quyết Tâm, Hương Xoài, Nông nghiệp Xuân Tiến, Toàn Diện, Dịch vụ nông lâm nghiệp Nà Khái, Nông nghiệp Phương Nam. Ngoài ra, huyện cũng đã thành lập Hội trồng và tiêu thụ xoài Yên Châu. Hằng năm, Hội đều tham gia các hội chợ xúc tiến thương mại trong tỉnh và ngoài tỉnh, góp phần đưa sản phẩm xoài Yên Châu đến với thị trường trong và ngoài nước. Điểm nhấn trong phát triển cây xoài ở huyện đó là xoài tròn Yên Châu đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý. Thêm một tin vui về cây xoài là vừa qua hơn 1 tấn xoài quả của Yên Châu được chọn làm hàng mẫu gửi về Hà Nội kiểm định, hiện đang đợi kết quả, nếu đạt chất lượng thì xoài Yên Châu sẽ được làm quy trình để xuất khẩu sang Úc.

Mô hình trồng xoài Đài Loan của người dân bản Nà Khái, xã Sặp Vạt (Yên Châu).

Là một trong những HTX có diện tích trồng xoài nhiều của huyện Yên Châu, sản phẩm xoài của HTX Hoa quả Quyết Tâm đã được đưa đi tiêu thụ ở nhiều tỉnh ở miền Bắc và một số tỉnh trong miền Nam. Ông Dương Mạnh Hà, Giám đốc HTX Hoa quả Quyết Tâm (Yên Châu) chia sẻ: Với 30 ha trồng xoài Thái, xoài Đài Loan, sản lượng đạt gần 400 tấn/vụ, trung bình một ha xoài, thành viên HTX thu trên 300 triệu đồng một năm. Sản phẩm xoài của HTX cũng có mặt trong lô xoài mẫu của huyện gửi về Hà Nội kiểm định chất lượng để làm quy trình xuất khẩu sang Úc. Điều đó, tạo động lực và khuyến khích các thành viên tăng cường áp dụng tiến bộ kỹ thuật, cũng như áp dụng việc sản xuất xoài theo tiêu chuẩn VietGap, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm xoài quả để mở rộng được thị trường tiêu thụ sản phẩm.

Thực tế cho thấy, xoài đã và đang là cây trồng giúp nhiều người dân Yên Châu thoát nghèo, có cuộc sống khá giả, thêm niềm tin vào kế hoạch phát triển vùng xoài và mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm xoài trong nước và quốc tế, giúp người trồng xoài ở Yên Châu làm giàu, có cuộc sống no ấm.