Vang danh khắp xã Chiềng On và nhiều địa phương khác bởi thành tích đặc biệt xuất sắc trong xây dựng khối đại đoàn kết các dân tộc, góp phần mang lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho bà con vùng cao biên giới, đã được Đảng và Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới - Đó là ông Vì Văn Ỏm, dân tộc Xinh Mun, nguyên Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND, UBND xã Chiềng On huyện Yên Châu.

 Anh hùng Lao động Vì Văn Ỏm.

Người con của các dân tộc anh em

Những ngày giữa tháng 5, tôi vượt hơn 70 km từ Thành phố về bản Trạm Nặm, một bản vùng cao biên giới của xã Chiềng On để gặp ông Vì Văn Ỏm như đã hẹn. Khi tôi tới, cả nhà ông đang tất bật thu hoạch mận hậu. Ở tuổi 77, tóc bạc như cước, nước da đen sạm, ông Ỏm vẫn nhanh nhẹn, ánh mắt tinh anh, nói năng cởi mở, dễ gần. Được xem những tập báo cáo, tham luận của ông về các lĩnh vực, từ công tác dân vận, xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc, đến phát triển kinh tế, rồi đảm bảo an ninh trật tự xã hội... tôi thấy ông đúng là một “thủ lĩnh” trong tổ chức thực hiện toàn diện các nhiệm vụ của xã vùng cao biên giới còn nhiều khó khăn này.

Trò chuyện cùng ông, tôi được biết ông không được may mắn như bạn bè cùng trang lứa, 22 tuổi ông mới học lớp 1 và chưa hết lớp 4 thì nhập ngũ tham gia cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước (năm 1969). Sau 5 năm trong quân ngũ, khi trở về địa phương làm cán bộ xã, đi học thêm văn hóa và lý luận, thành ra hơn 40 tuổi ông mới lập gia đình. Nhưng bù lại, nhờ tôi luyện trong quân đội, giác ngộ lý tưởng của Đảng, ông học hỏi được nhiều kinh nghiệm trong cuộc sống, giúp ông thành công trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành và giải quyết mọi vụ việc ở cơ sở. Ngoài tiếng dân tộc Xinh Mun, ông nói thành thạo tiếng các dân tộc: Thái, Mông, Kinh, Lào... Ông bảo, làm lãnh đạo phải biết “nội ngữ” để đến với bản đồng bào dân tộc nào thì nói tiếng dân tộc đó, mới gần gũi được với bà con và có như thế, họ mới tin yêu mình. Chẳng vậy mà khắp vùng, bà con có công có việc đều tìm đến ông hỏi ý kiến, nhờ tư vấn.

Một góc bản Trạm Nặm, xã Chiềng On (Yên Châu) hôm nay.

Những năm 80 của thế kỷ trước, khi được bầu giữ chức Phó Chủ tịch UBND xã, phụ trách bản Đin Chí, có cột mốc E4 Trạm Biên phòng Nà Cài, với 14 km đường biên, nơi có 57 hộ đồng bào dân tộc Mông sinh sống, là “điểm nóng” về ma túy, với 43 người nghiện. Ông “cùng ăn, cùng ở, cùng nói tiếng dân tộc” với bà con, tranh thủ sự ủng hộ của già làng, trưởng bản, trưởng dòng họ để tuyên truyền, giải thích sự nguy hại của việc sử dụng ma túy. Đồng thời, hướng dẫn bà con chuyển đổi cây trồng, vật nuôi, tách những người nghiện thuốc phiện ra để thuyết phục, cảm hóa, vận động cai nghiện, người già tự cai trước làm gương cho con trẻ cai theo. Qua mấy năm bám bản, việc cai nghiện thuốc phiện ở bản Đin Chí thành công. Suốt quá trình công tác, ông còn trực tiếp góp phần giải quyết thành công nhiều vụ việc liên quan đến an ninh trật tự.

Với vai trò là Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, nguyên Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ huyện, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND, UBND xã Chiềng On, ông luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm trước Đảng, trước dân, lại thêm tài vận động, thuyết phục, nên những vụ tranh chấp đất đai, mất đoàn kết hay gây rối an ninh trật tự, cứ có sự xuất hiện của ông là mọi việc được giải quyết ổn thỏa. Các cuộc họp bản, họp xã, họp dòng họ, ông góp ý, phát biểu là dân phấn khởi tin tưởng, nể phục và làm theo. Với thái độ luôn bình tĩnh, hòa nhã, nhưng kiên quyết, rõ ràng, ông còn là người rất có uy tín với bà con các bản 2 bên biên giới Việt Nam - Lào, vận động bà con cùng chung tay đoàn kết, xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác cùng phát triển. Ông Bun Khăm, Trưởng cụm bản Nà Noong, huyện Xiềng Khọ, tỉnh Hủa Phăn (CHDCND Lào) nói: Mặc dù ông Ỏm đã nghỉ hưu, nhưng chúng tôi vẫn thường xuyên qua lại thăm thân và tranh thủ ý kiến ông về kinh nghiệm hòa giải, giải quyết những vấn đề phức tạp trong dân. Tầm ảnh hưởng của ông lớn lắm, đã nói là làm, nói đúng, làm đúng, chúng tôi rất nể trọng và yêu quý ông!”.

Không chỉ là “thủ lĩnh” trong vận động, tuyên truyền đưa chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước vào thực tiễn cuộc sống, ông Ỏm còn là đầu tầu tìm hướng thoát nghèo cho dân. Cách đây hơn 20 năm, khi về Hà Nội họp, được giới thiệu về giống ngô lai mới ở Đan Phượng (Hà Tây cũ), dễ trồng, năng suất lại cao, ông liền dốc túi mua 30 kg ngô giống về trồng thử. Vụ đó, riêng gia đình ông thu hơn 17 tấn ngô hàng hóa. Vậy là ông vận động bà con trong xã chuyển 570 ha nương đang trồng giống ngô cũ sang trồng giống ngô mới, ông còn mua 1 tấn ngô giống về chia cho các hộ trong xã trồng đại trà. Được mùa, ai cũng phấn khởi, năng suất ngô đạt 8-9 tấn/ha (trong khi giống ngô địa phương chỉ 1-2 tấn/ha). Cây ngô lai cứ thế phát triển khắp vùng Chiềng On, rồi lan sang Phiêng Khoài, Lóng Phiêng, Chiềng Tương. Thậm chí, các cụm bản Phiềng Sa, Nà Noong, Keo Lôm thuộc huyện Xiềng Khọ, tỉnh Hủa Phăn (nước CHDCND Lào) cũng đang phát triển kinh tế bằng cây ngô lai.

Ngoài cây ngô lai, ông Ỏm còn vận động bà con trồng chè, mía, mận hậu, tre măng Bát Độ và các cây ăn quả chất lượng cao trên đất dốc theo chủ trương của tỉnh. Vụ mận năm nay, mỗi hộ ở Chiềng On ước thu 15 đến 20 tấn quả. Riêng nhà ông với hơn 2 ha chè, 2 ha ngô giống mới, 3000 m2 ruộng 2 vụ, 4 ha cây ăn quả cùng đàn gia súc, gia cầm các loại, tính sơ sơ cũng được 500 triệu đồng/năm.

Gần nửa thế kỷ tham gia công tác, nhiều năm làm cán bộ xã (từ năm 1988 đến năm 2010, hai khóa làm Chủ tịch UBND xã, hai khóa làm Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã), ông đã góp sức làm cho Chiềng On đổi thay mạnh mẽ. Cùng với đó, từ các chương trình, dự án đầu tư của Nhà nước, bây giờ, đến Chiềng On đã được đi trên tuyến đường trải nhựa ra tận cột mốc biên giới, trụ sở xã, trạm xá, trường học, chợ được xây dựng khang trang, điện lưới quốc gia về đến các bản, đời sống của bà con dân tộc vùng biên giới ngày càng được cải thiện rõ rệt. Đặc biệt, bản nào của xã cũng có ô tô (cả xã hiện có hơn 400 ô tô các loại) phục vụ nhu cầu vận chuyển hàng hóa và đi lại của bà con.

Ghi nhận những cống hiến của ông, Đảng và Nhà nước đã tặng thưởng các danh hiệu cao quý: Huân chương Lao động hạng Ba; Huân chương kháng chiến chống Mỹ hạng Nhì; Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ; danh hiệu Chiến sĩ thi đua toàn quốc; nhiều Bằng khen của UBND tỉnh. Năm 2005, Nhà nước phong tặng ông danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới.

Thay lời kết

Một góc bản Nà Đít, trung tâm xã Chiềng On (Yên Châu).

Nói về ông, xin mượn lời đồng chí Lường Văn Hoàn, Bí thư Đảng ủy Khối các cơ quan tỉnh, nguyên Bí thư Huyện ủy Yên Châu: “Ông Ỏm là người có uy tín và có tầm ảnh hưởng rất lớn ở xã Chiềng On, ở huyện Yên Châu và cả các vùng khác nữa, được Trung ương đánh giá cao. Người dân tộc thiểu số được như vậy hiếm lắm. Dù ở bất cứ cương vị công tác nào, ông cũng thể hiện rõ trách nhiệm của người đảng viên, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, tập hợp đoàn kết bà con thực hiện tốt nhiệm vụ phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, giữ vững quốc phòng, an ninh và ổn định chính trị xã hội ở vùng biên giới”.

Chiềng On, tháng 5 năm 2017