Bản Mạt, xã Mường Lèo có trên 900 ha rừng, trong đó, 70% là rừng nguyên sinh, 30% là rừng khoanh nuôi tái sinh được giao cho bản quản lý, bảo vệ. Trong hương ước của bản quy định cụ thể trách nhiệm từng thành viên tổ bảo vệ rừng của bản; trách nhiệm tham gia tuần tra, bảo vệ, tham gia chữa cháy rừng; việc sử dụng, phát triển tài nguyên rừng, các quy định xử phạt các hành vi chặt, phá rừng… Ông Lường Văn Kim, Bí thư chi bộ, trưởng bản Mạt, xã Mường Lèo, cho biết: Hương ước bảo vệ và phát triển rừng cộng đồng của bản gồm 20 điều, được nhân dân thống nhất xây dựng dựa trên quy định tại một số Luật Lâm nghiệp, Luật Bảo vệ và Phát triển rừng cùng với sự tham gia góp ý của xã Mường Lèo và kiểm lâm địa bàn. Nhờ thực hiện nghiêm các hương ước, mà diện tích rừng của bản ngày càng xanh tốt.

Trong những cuộc họp bản Nặm Pừn, xã Mường Lèo về công tác bảo vệ và phát triển rừng, nội dung của hương ước luôn được đưa ra để nhắc nhở các hộ dân cùng thực hiện, như: Trong công tác bảo vệ rừng, nghiêm cấm hành vi chặt, phá rừng, nếu ai vi phạm đều bị xử phạt nghiêm theo quy định của bản, xã, nếu vi phạm lớn thì báo cáo xã, kiểm lâm địa bàn xử lý theo quy định của pháp luật; khi có cháy rừng cả bản tham gia chữa cháy, quy định việc lấy củi, lấy mật ong… được bàn bạc dân chủ, ghi thành văn bản, được chính quyền xã công nhận. Do vậy, nhân dân trong bản luôn chấp hành, tích cực tham gia bảo vệ rừng.

Hiện nay, xã Mường Lèo có trên 18.000 ha rừng, độ che phủ đạt gần 50%. Trong năm, xã ban hành kế hoạch bảo vệ và phát triển rừng; củng cố và duy trì các tổ đội quần chúng bảo vệ rừng. Chỉ đạo phòng chuyên môn, các đoàn thể của xã phối hợp với lực lượng vũ trang công an, biên phòng, kiểm lâm địa bàn tổ chức 11 cuộc tuyên truyền tới nhân dân về Luật Bảo vệ và Phát triển rừng, chi trả dịch vụ môi trường rừng cho trên 1.200 lượt người nghe.

Ông Lường Văn Thi, Chủ tịch UBND xã Mường Lèo, cho biết: Khi nhân dân trở thành chủ thể của công tác bảo vệ rừng, tình trạng chặt phá rừng giảm mạnh, độ che phủ rừng ở xã cũng tăng đều qua từng năm từ 1 - 2%. Không chỉ bảo vệ rừng, hương ước còn góp phần giữ nếp sống, phong tục, tinh thần đoàn kết; nơi nào hương ước được duy trì nghiêm, nơi đó rừng được bảo vệ và phát triển tốt, đời sống bà con cũng khá lên.

Để phát triển rừng, xã Mường Lèo còn tăng cường công tác vận động, tuyên truyền nhân dân tích cực trồng rừng. Đầu năm 2025, toàn xã trồng mới trên 43 ha cây thông mã vĩ tại bản Huổi Luông, Pá Khoang. Từ việc khoanh nuôi, bảo vệ rừng, năm 2025, nhân dân trong xã được nhận hơn 4,3 tỷ đồng tiền chi trả dịch vụ môi trường rừng.

Ông Lò Văn Sơn, bản Pá Khoang, xã Mường Lèo, cho biết: Từ việc tham gia giữ rừng, hằng năm gia đình tôi có thêm thu nhập khoảng 30 triệu đồng từ tiền dịch vụ môi trường rừng. Số tiền này, giúp gia đình có thêm vốn đầu tư mua cây, con giống phát triển kinh tế gia đình. Chăm sóc, bảo vệ rừng mang lại nhiều lợi ích nên khi phát hiện các đối tượng xâm hại, lấn chiếm rừng tôi cùng bà con trong bản báo cáo với chính quyền, kiểm lâm địa bàn để xử lý, ngăn chặn ngay.

Thực tế cho thấy, hương ước giữ rừng ở xã Mường Lèo đã góp phần khắc phục những bất cập trong công tác bảo vệ rừng hiện nay. Nhất là trong điều kiện lực lượng kiểm lâm còn mỏng, diện tích rừng cần bảo vệ rất lớn, thiếu phương tiện, công cụ hỗ trợ... Quyết tâm giữ màu xanh những cánh rừng, xã Mường Lèo tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức cho nhân dân về lợi ích của rừng mang lại, gắn với chi trả dịch vụ môi trường rừng; hỗ trợ phát triển sinh kế cho người dân, bảo vệ rừng xanh bền vững.