Trong hai ngày (4 và 5/3), xã Mường Trai, huyện Mường La đã tổ chức Lễ hội Nàng Han năm 2023, nhằm khôi phục, tưởng nhớ công ơn to lớn của vị nữ tướng Nàng Han có công đánh đuổi giặc phương Bắc gìn giữ bình yên cho bản làng. Lễ hội diễn ra với nhiều hoạt động đặc sắc, hấp dẫn, thu hút đông đảo nhân dân và du khách.

Tại khu vực bản Cang Bó Ban, ngay từ sáng sớm, tiếng nhạc rộn ràng, các bà, các chị em phụ nữ dân tộc Thái, xúng xính khoác trên mình bộ trang phục truyền thống và đông đảo nhân dân khắp nơi về đây trẩy hội.

Người có uy tín, thầy mo Cà Văn Hói, bản Cang Bó Ban, trực tiếp sưu tầm, lưu giữ về Lễ hội Nàng Han, năm nay đã gần 90 tuổi, chia sẻ: Tương truyền vào khoảng thế kỷ thứ XIV, cả vùng Tây Bắc có giặc cờ vàng Phương Bắc tràn vào cướp phá. Vì căm thù giặc, Nàng Han đã đóng giả trai đứng lên kêu gọi thanh niên trai tráng các bản đoàn kết đánh giặc. Nàng đứng đầu cuộc khởi nghĩa của đồng bào 16 xứ Thái quật cường đánh bại giặc xâm lược phương Bắc. Tại Mường Trai, Nàng Han về đóng quân ở đây được 6 tháng để đánh giặc. Tưởng nhớ công ơn của vị nữ tướng anh hùng, hằng năm, nhân dân Mường Trai tổ chức cúng tế Nàng Han tại rừng già ven suối Nặm Trai.

Bà Quàng Thị Duyên, Bí thư Đảng ủy xã Mường Trai, cho hay: Lễ hội có từ lâu đời. Năm nay, tưởng nhớ ơn công lao của vị nữ tướng anh hùng, giữ gìn phát huy bản sắc dân tộc Thái, chúng tôi tổ chức khôi phục lễ hội. Các tổ chức, cá nhân, nhà hảo tâm trong và ngoài tỉnh, cán bộ và nhân dân trên địa bàn xã đóng góp ủng hộ kinh phí, ngày công xây dựng Đền thờ Nàng Han tại một địa điểm mới ở ven hồ, để nhân dân trong xã và khách du lịch đến thắp hương tri ân.

Chúng tôi sẽ duy trì tổ chức thường niên vào hàng năm để giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, quảng bá những nét văn hóa đặc sắc và các lễ hội khác tiêu biểu như Xên Mường, sinh hoạt Hạn Khuống đến với đông đảo du khách, quảng bá tiềm năng, thế mạnh phát triển du lịch của địa phương.

Cùng gia đình di chuyển tái định cư trên quê hương mới ở Mộc Châu, anh Lò Văn Nước, nguyên Bí thư Đảng ủy xã Mường Trai, nay là Bí thư Đảng ủy xã Lóng Sập, huyện Mộc Châu, trở về thăm quê, chia sẻ: Biết xã tổ chức khôi phục lại lễ hội, những người xa quê đã lâu như chúng tôi đều háo hức trở về, hòa mình không khí lễ hội, nhớ lại ký ức tuổi thơ, các thế hệ cùng sum vầy và nhắc nhở con, cháu gìn giữ nét văn hóa truyền thống của dân tộc. 

Lễ hội Nàng Han gồm phần lễ và phần hội. Ở phần lễ, xã đã tổ chức mô phỏng nghi lễ theo hình thức sân khấu hóa, thầy cúng thực hiện cúng và dâng hương với vật phẩm chủ yếu là thịt trâu, rượu cần, hương, hoa, quả, trầu, làm các thủ tục gọi mời nữ tướng Nàng Han và các thần linh về dự và tiếp nhận các lễ vật do nhân dân dâng lên, cầu xin phù hộ cho bản mường được yên vui, nhân dân được ấm no, mạnh khỏe.

Trong phần hội tại bản Cang Bó Ban đã diễn ra các hoạt động văn hóa, văn nghệ, và các trò chơi dân tộc đặc sắc, thu hút sự tham gia, cổ vũ của đông đảo nhân dân, du khách, như: Thi ẩm thực; bắn nỏ, đi cà kheo, tung vòng cổ vịt, trưng bày gian hàng giới thiệu sản phẩm thổ cẩm, nông sản, ẩm thực của địa phương...  

Một trong những phần thi hấp dẫn, được nhân dân cổ vũ là đua thuyền. Với sự tham gia của 8 đội, 96 vận động viên. Trong đó, 6 đội đến từ các bản trong xã Mường Trai, 2 đội còn lại đến từ xã Chiềng Lao và xã Hua Trai tham gia nội dung đồng đội nam, nữ. Sau hiệu lệnh, những chiếc thuyền lướt sóng lao vun vút về phía trước trong tiếng reo hò cổ vũ của hàng trăm người làm vang vọng cả khúc sông. Các đội thi đã thể hiện sức mạnh, sự dẻo dai, lòng quyết tâm, tinh thần đoàn kết, tâm thế phấn khởi của ngày xuân.

Anh Cầm Văn Quê, Đội trưởng đội đua thuyền bản Huổi Muôn, chia sẻ: Đội đã chủ động tập luyện cách đây 1 tuần, hôm nay, được sự cổ vũ nhiệt tình bà con nhân dân, các thành viên của đội rất khí thế thi đấu hết mình và đã giành giải nhất chung cuộc.

Lễ hội Nàng Han đã để lại ấn tượng sâu sắc đối với du khách, nhân dân, nhất là những người con xa quê, du khách thập phương về vùng đất Mường Trai thanh bình, hiếu khách. Là dịp nhắc nhở các thế hệ con cháu luôn ý thức, ghi nhớ về nguồn cội, nhớ về công ơn của vị nữ tướng anh hùng Nàng Han, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc, cùng nhau đoàn kết xây dựng bản mường ngày một no ấm, giàu đẹp.