Nghệ nhân ưu tú Hoàng Thị Mai, tổ 4, phường Chiềng An, thành phố Sơn La là người luôn đau đáu với việc gìn giữ, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Thái. Bà tích cực truyền dạy các điệu múa, hát, chữ viết và kỹ thuật thêu thổ cẩm cho nhiều thế hệ trên địa bàn, trở thành tấm gương tiêu biểu trong giữ gìn văn hóa dân tộc ở địa phương.

Nghệ nhân ưu tú Hoàng Thị Mai dạy cho các cháu kỹ thuật thêu khăn piêu.

Sinh ra và lớn lên ở xã Viêng Lán, huyện Yên Châu, từ nhỏ, bà Mai thường được nghe những làn điệu bài dân ca, hát ru, hát giao duyên, hát trong đám cưới của dân tộc Thái. Các lời ca, tiếng hát đã thấm vào tâm hồn bà. Lớn lên, ngoài học văn hóa, bà Mai được nhiều người cao tuổi trong bản hướng dẫn những điệu múa dân gian, lời hát giao duyên và được dạy chữ Thái cổ. Sau đó, bà được tham gia đội văn nghệ nghiệp dư của huyện Yên Châu, biểu diễn phục vụ bộ đội và đồng bào trong huyện. Năm 1966, do có năng khiếu và đạt được một số thành tích tại các hội diễn văn nghệ, bà được tuyển thẳng làm diễn viên của Đoàn Văn công tỉnh Sơn La (nay là Nhà hát Ca múa nhạc tỉnh). Bà có mặt trong Đoàn văn công tỉnh đi lưu diễn phục vụ bộ đội tình nguyện nước CHDCND Lào; cùng đoàn cấp cao của tỉnh Sơn La sang thăm hữu nghị các tỉnh Bắc Lào; biểu diễn tại Liên Xô và Albani.

Với giọng hát trong trẻo, hát được cả tiếng Lào, tiếng Thái, tiếng phổ thông, bà Mai trở thành ca sĩ hát chính của Đoàn Văn công tỉnh. Bà và các diễn viên của đoàn tham gia nhiều hội diễn, liên hoan nghệ thuật toàn quốc và đạt nhiều huy chương Vàng, Bạc. Đi đến đâu, lời ca, tiếng hát của bà cũng được nhân dân đón nhận và cổ vũ nhiệt tình, điều đó động viên bà  thêm gắn bó với nghề.

Năm 1989, bà Mai về nghỉ chế độ hưu trí. Bà đã vận động hội viên phụ nữ và ĐVTN trong bản thành lập 2 đội văn nghệ. Bà còn nghiên cứu, sưu tầm, truyền dạy các bài xòe cổ, múa dân gian dân tộc Thái, hát dân ca dân tộc Thái cổ cho các thế hệ; lưu giữ và truyền dạy nghề dệt thổ cẩm, thêu khăn piêu dân tộc Thái... Bà Mai tâm sự: Tôi mong muốn các ngành, địa phương quan tâm hỗ trợ bảo tồn tiếng nói, chữ viết, để bản sắc văn hóa dân tộc Thái được lưu giữ và tiếp tục phát huy trong đời sống ngày nay.

Ghi nhận những thành tích và công lao cống hiến trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật, bà Hoàng Thị Mai đã được Đảng, Nhà nước tặng nhiều phần thưởng cao quý như: Huy chương kháng chiến chống Mỹ cứu nước hạng Nhất; Huy chương “Vì sự nghiệp văn hóa”; Kỷ niệm chương về “Xây dựng và phát triển tỉnh Sơn La”. Năm 2015, Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú. Tháng 4/2022, bà được tham dự cuộc gặp mặt giữa Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc với đoàn đại biểu già làng, trưởng bản, nghệ nhân người dân tộc thiểu số tiêu biểu có nhiều đóng góp trong hoạt động giữ gìn, bảo tồn, phát huy truyền thống các dân tộc, tổ chức tại Phủ Chủ tịch (Hà Nội).