Từ xa xưa, mỗi dịp tết đến xuân về, các dòng họ người Thái trắng ở huyện Quỳnh Nhai lại duy trì một tục lệ rất độc đáo, đó là họp họ “kin hóng” để tổng kết, đánh giá hoạt động của dòng họ đạt được trong một năm.

Cũng như các dân tộc khác, mỗi dòng họ của dân tộc Thái trắng đều có một trưởng họ. Vai trò của trưởng họ rất quan trọng, gần như là người đứng ra quán xuyến mọi công việc của dòng họ. Trước khi diễn ra buổi họp họ, trưởng họ sẽ mời các chi của dòng họ để phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên. Khi ấn định được ngày tổ chức, trưởng họ sẽ mời các hộ, kể cả con dâu, chị em gái đã đi lấy chồng họ khác cũng được mời về đông đủ. Trong ngày họp mặt, cả họ cùng ngồi lại trao đổi, truyền đạt kinh nghiệm nuôi dạy con, cách thức sản xuất, chăn nuôi... giúp nhau cùng phát triển kinh tế, anh em dòng họ luôn đoàn kết.

Trưởng dòng họ Lò, xã Mường Giàng (Quỳnh Nhai) tổng kết hoạt động họ một năm. 

Thành thông lệ, hằng năm, ngày 25 tháng 12 âm lịch, dòng học Lò ở bản xóm 3, xã Mường Giàng lại tổ chức họp họ. Hiện, dòng họ này có hơn 100 hộ. Năm qua, 100% số hộ đạt danh hiệu gia đình văn hóa; 100% số trẻ em đúng tuổi được đến trường; trên 75% số hộ làm kinh doanh dịch vụ; dòng họ không còn hộ nghèo. 

Ông Lò Văn Dương, Trưởng dòng họ, cho biết: Việc tổ chức họp họ là dịp để con cháu, anh em đoàn tụ ôn lại truyền thống, gia phong của dòng tộc; khuyên dạy con cháu tích cực phấn đấu trong học tập và lao động; nghiêm chỉnh chấp hành đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, xứng đáng với truyền thống ông cha đã vun đắp, xây dựng.

Còn dòng họ Điêu Chính, vào khoảng 20 tháng 12 âm lịch, họ Điêu Chính tổ chức họp. Ngày họp mặt, biểu dương các gia đình nuôi dạy con chăm ngoan, học giỏi, sản xuất, kinh doanh giỏi. Ông Điêu Chính Hiến, xóm 3, xã Mường Giàng, cho biết: Họp họ là tập tục có từ xa xưa và được truyền từ đời này sang đời khác, ngoài các khoản đóng góp theo quy định, mỗi gia đình còn mang thêm con gà, gói xôi, chai rượu để góp nhau dâng lên cúng tổ tiên. Sau đó, cùng nhau hát múa đón mừng năm mới, chúc cho nhau bước sang năm mới luôn mạnh khỏe, làm ăn phát đạt. Ngoài ra, trong ngày họp mặt, người nào khéo dạy bảo con cái chăm ngoan, học giỏi, sản xuất giỏi sẽ được biểu dương, khen ngợi; bao nhiêu con cháu thi đỗ Đại học, cao đẳng…cũng được dòng họ động viên, khích lệ kịp thời. 

Sau khi tổng kết các hoạt động trong năm, đến phần cúng gia tiên. Theo nghi lễ, trưởng họ sẽ dâng cúng đầu lợn để cầu mong gia tiên phù hộ cho cả dòng họ; tiếp theo đó là dâng cúng thịt lợn để cầu mong tổ tiên phù hộ cho con cháu mới sinh nhập họ trong năm; sau cùng là cúng gà để cầu mong tổ tiên phù hộ cho từng hộ, từng người trong họ. Sau khi cúng tổ tiên xong, mọi người sẽ quây quần bên mâm cỗ. Theo thứ bậc, vai vế, các cụ, trưởng chi, trưởng họ ngồi mâm trên, kế đến các con cháu lần lượt ngồi mâm dưới. Buổi họp họ diễn ra vui vẻ, ấm cúng với nhiều thế hệ tham gia.

Trưởng dòng họ Lò, xã Mường Giàng dâng mâm cỗ cúng tổ tiên.

Tục họp họ của người Thái trắng ở huyện Quỳnh Nhai trong dịp cuối năm, khi Tết đến, xuân về vẫn được gìn giữ và trao truyền qua nhiều thế hệ. Tuy nhiên, theo các trưởng dòng họ, 2 năm trở lại đây do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19, ngoài việc tổ chức tổng kết đánh giá hoạt động của một năm, các dòng học còn đẩy mạnh công tác tuyên truyền các quy định về phòng, chống dịch bệnh; việc tổ chức họp họ cũng thu nhỏ quy mô, nhằm hạn chế tập trung đông người. 

"Kin hóng" là một nét đẹp văn hóa mang ý nghĩa giáo dục truyền thống trong dòng họ của đồng bào dân tộc Thái, là sự thiêng liêng khi con người biết nhớ về nguồn cội, là sự kết nối giữa những người cùng huyết thống sẽ cùng nhau ăn uống vui vẻ, chúc tụng nhau đón chào một năm mới sức khoẻ mới, gặp nhiều may mắn.