Cát, sỏi đóng vai trò rất quan trọng trong ngành xây dựng, nếu không tăng cuờng quản lý nhà nước đối với hoạt động khai thác, kinh doanh cát, sỏi thì nguy cơ cạn kiệt nguồn tài nguyên này là rất lớn. Do vậy, thời gian qua, Chính phủ chỉ đạo các cấp chính quyền vào cuộc chấn chỉnh tình trạng khai thác cát bừa bãi, từng bước đưa việc quản lý, khai thác, sử dụng cát theo quy hoạch, quy định của pháp luật, góp phần quan trọng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Thực tế cho thấy, cơ sở hạ tầng càng được đầu tư xây dựng thì nhu cầu sử dụng cát, sỏi ngày càng lớn, dẫn đến nguồn tài nguyên này đang dần cạn kiệt. Mặt khác, nhiều năm qua, công tác quản lý nhà nước còn bất cập đã dẫn đến việc khai thác cát, sỏi trái phép và tràn lan, gây thất thoát tài nguyên, tác động tiêu cực đến dòng chảy, hạ thấp lòng sông, sạt lở bờ, bãi sông, tác động xấu đến môi trường.

Để tăng cuờng quản lý nhà nước đối với hoạt động khai thác, kinh doanh tài nguyên cát, sỏi, trước hết, các cấp, các ngành, địa phương cần làm tốt công tác tuyên truyền làm cho các tầng lớp nhân dân hiểu rõ nguồn tài nguyên cát, sỏi. Việc quản lý, khai thác cát, sỏi cần phải được quy hoạch trên cơ sở đánh giá trữ lượng, khả năng cung cấp, nhu cầu sử dụng của địa phương và đánh giá đầy đủ tác động đến dòng chảy, môi trường chung theo từng lưu vực sông, suối, bảo đảm tuân thủ các quy định về bảo vệ lòng sông, suối và bảo vệ tài nguyên nước; phải quản lý, ngăn chặn có hiệu quả các hoạt động khai thác cát, sỏi trái phép.

Cùng với đó, các ngành, địa phương thực hiện nghiêm các quy định pháp luật hiện hành và chỉ đạo của Chính phủ, đặc biệt là Chỉ thị số 03/CT-TTg ngày 30 tháng 3 năm 2015 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường hiệu lực thi hành chính sách, pháp luật về khoáng sản. Các lực lượng chức năng tăng cường kiểm tra kịp thời phát hiện, kiên quyết xử lý các phương tiện khai thác, vận chuyển cát, sỏi quá tải, không có nguồn gốc xuất xứ hợp pháp. Lập quy hoạch thăm dò, khai thác cát, sỏi lòng sông, suối; không khai thác cát sỏi tại những khu vực có nguy cơ sạt lở cao, các khu vực đang có xu thế thay đổi chế độ thủy văn, thủy lực.

Rà soát, xác định cân đối cung - cầu cát, sỏi xây dựng đề xuất giải pháp sử dụng các vật liệu thay thế nhằm tiết kiệm tài nguyên cát, sỏi. Quản lý chặt chẽ hóa đơn thuế đối với việc mua, bán cát, sỏi xây dựng; ngăn chặn có hiệu quả tình trạng mua, bán, sử dụng bất hợp pháp, hợp thức hóa chứng từ đầu vào đối với cát, sỏi xây dựng.

Các lực lượng chức năng phối hợp tăng cường kiểm tra, kiểm soát, ngăn chặn việc vận chuyển, kinh doanh cát, sỏi không rõ nguồn gốc; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động các tổ chức, cá nhân hoạt động thương mại trên địa bàn thực hiện nghiêm việc không khai thác, vận chuyển cát, sỏi trái phép, kinh doanh cát, sỏi không rõ nguồn gốc xuất xứ, không đảm bảo điều kiện kinh doanh. Chỉ đạo mở các đợt cao điểm tấn công trấn áp tội phạm và vi phạm pháp luật trong hoạt động khai thác cát, sỏi tại các địa phương. Tăng cường kiểm tra, xử lý các hoạt động khai thác cát, sỏi trái phép theo đúng quy định của pháp luật.

Các địa phương rà soát, điều chỉnh, lập mới các quy hoạch thăm dò, khai thác cát, sỏi lòng sông để làm cơ sở cấp phép khai thác cát, sỏi. Phối hợp chặt chẽ với các địa phương giáp ranh trong việc quản lý khoáng sản nói chung và khai thác cát, sỏi nói riêng; xử lý nghiêm các tụ điểm khai thác cát, sỏi trái phép; kiểm soát chặt chẽ các bến bãi tập kết cát và vật liệu xây dựng trên địa bàn.

Thực hiện tốt công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về quản lý khai thác cát, sỏi đến người dân; tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát đối với các tổ chức, cá nhân hoạt động khai thác cát, sỏi trên địa bàn; kiên quyết xử lý các tổ chức, cá nhân và trách nhiệm người đứng đầu địa phương nếu để xảy ra tình trạng khai thác, lập bến bãi thu mua cát, sỏi trái phép.

Tăng cường chỉ đạo giám sát việc thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp quản lý nhà nước đối với hoạt động khai thác, kinh doanh tài nguyên cát, sỏi; tuyên truyền việc đấu tranh ngăn ngừa, phát hiện, xử lý các hành vi vi phạm trong khai thác cát, sỏi; khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư phát triển sản xuất vật liệu thay thế cát, sỏi tự nhiên phục vụ xây dựng, góp phần bảo vệ môi trường.