Bôm Bai là khu đất rộng gần 50 ha, nằm khuất sau núi, cách tỉnh lộ 106 khoảng 50m, thuộc sự quản lý của bản Phiêng Hay, xã Chiềng Xôm (Thành phố). Hiện, nơi đây đang có nhiều người dân dựng nhà làm trang trại, khai hoang ruộng nước... Song, điều đáng bàn là rất ít nhà có người đến ở.

 Người dân dựng nhà ngay gần chân cửa xả lũ và khai hoang ruộng.

Năm 2007, Công ty cổ phần Thủy điện Nậm La xây dựng nhà máy thủy điện trên dòng suối Nặm La. Năm sau, Công ty xây dựng cửa thoát lũ thuộc bản Phiêng Hay để tích nước vào mùa khô và nâng cửa xả lũ vào mùa mưa, tránh ngập úng cho khu vực. Tuy nhiên, cứ “đến hẹn lại lên” vào mùa mưa lũ, vùng hạ lưu này vẫn trở thành biển nước.

Tấm biển nhỏ với dòng chữ “Cấm vào khu vực kinh tế, không nhiệm vụ miễn vào” dựng ngay đầu đường dẫn vào khu Bôm Bai, bản Phiêng Hay. Để được “thực mục sở thị” khu vực Bôm Bai, chúng tôi đóng vai người dân đi xem hang động. Chỉ vài phút đi xe máy lên đỉnh đồi, phóng tầm mắt xuống vùng đất rộng lớn, đan xen là những vườn chuối, thửa ruộng mới được khai hoang và những ngôi nhà sàn 2 gian mới được dựng lên, hoặc đang làm san sát đến tận chân núi, giống như vùng tái định cư mới thành lập. Những ngôi nhà này mới dựng cách đây 1-2 tháng, chủ yếu bằng cột gỗ, sàn và vách bằng tre hoặc gỗ, lợp tôn hoặc fibrôximăng, rộng từ 10-15 m2. Theo quan sát của chúng tôi, các ngôi nhà có rất ít người ở. Giải thích về việc này, một số người dân cho biết, do có thông tin sẽ lấy khu Bôm Bai làm nơi thoát lũ cho Thành phố, nên từ trước Tết Đinh Dậu đến nay, các hộ trong bản đồng loạt dựng nhà làm trang trại với hi vọng được đền bù khi triển khai dự án thoát lũ suối Nậm La. Nhiều ngôi nhà được dựng sát khu vực dòng chảy của lũ hằng năm chảy qua, có nhà chỉ cách cửa xả lũ 50 m. Ước tính khu vực này hiện có khoảng vài chục ngôi nhà mới được dựng lên.

Cùng với đó, người dân dẫn nước từ cửa thoát lũ về để khai hoang ruộng nước. Tại đây, cũng có nhiều ngôi nhà mới dựng sát dòng chảy, những thửa ruộng mới được khai hoang còn nguyên sơ. Sát cửa hang thoát nước là vùng đất rộng, bằng phẳng, mới được cải tạo thành cánh đồng ruộng nước, hiện lúa đã được gieo xạ, số ruộng này qua tìm hiểu là của tập thể bản rộng trên 5 ha. Ngoài ra, còn nhiều mảnh ruộng khác được các hộ dân tự khai hoang. Tất cả diện tích đất này thường bị ngập lụt vào mùa mưa. Hiện, người dân xếp đá cao trước cửa thoát lũ để nước không chảy vào khu vực Bôm Bai.

Để hiểu rõ thêm về những vấn đề trên, tôi đã gặp ông Tòng Văn Sương, Trưởng bản Phiêng Hay, xã Chiềng Xôm (Thành phố), ông cho biết: Khu Bôm Bai rộng khoảng 50 ha, thuộc quản lý của bản, trong đó, 9 hộ đã có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Hằng năm, nhân dân trồng ngô, thu nhập bình quân 10 triệu đồng/hộ/năm. Ngày 29/4/2010, UBND tỉnh có Quyết định số 990/QĐ-UBND về việc duyệt Quy trình vận hành hồ chứa nước nhà máy thủy điện Nậm La thuộc xã Chiềng Xôm và Công văn số 1881/UBND-KT ngày 17/6/2016 về việc giải quyết đề nghị sửa đổi, bổ sung quy trình vận hành hồ chứa nhà máy thủy điện Nậm La, cấp ủy, ban quản lý bản đã tổ chức họp và có đơn đề nghị với UBND tỉnh, UBND Thành phố, Công ty cổ phần Thủy điện Nậm La xem xét đền bù khoảng 30 ha đất sản xuất của bà con tại Bôm Bai, bản Phiêng Hay làm nơi thoát lũ cho Thành phố. Tuy nhiên, đến nay chúng tôi cũng không biết tỉnh có phê duyệt xây dựng công trình thoát lũ cho Thành phố hay không?

Còn ông Lù Văn Thiện, Chủ tịch UBND xã Chiềng Xôm (Thành phố) cho biết thêm: Việc bà con tự ý dựng nhà ở, khai hoang ruộng nước trước cửa hang, dùng đá hộc xếp chặn trước cửa thoát lũ, chúng tôi đã trực tiếp xuống tận nơi nhắc nhở và yêu cầu bà con dừng ngay việc làm này.

Tìm hiểu được biết, hiện tỉnh đã có chủ trương về việc cải tạo, sửa chữa, khơi thông các cửa thoát lũ suối Nậm La, giao cho các ngành chức năng thẩm định, đề xuất chủ trương đầu tư công trình thoát lũ tại Bôm Bai, bản Phiêng Hay và các bản Nà Mường, bản Sẳng, vì đây là dự án cấp bách để phòng chống lũ bão, giảm nhẹ thiên tai, chống ngập úng, ổn định đời sống cho nhân dân. Dự kiến quy mô đầu tư: Cải tạo, mở mới 800 m đoạn suối chảy gấp khúc và rẽ nhánh để dẫn nước tập trung chảy theo dòng và dẫn vào các cửa hang; kè đá bằng rọ thép, bổ sung lưới chắn rác cửa hang. Làm việc với ông Đỗ Văn Trụ, Phó Chủ tịch UBND Thành phố, ông Trụ cho biết: Sau khi nhận được Tờ trình của UBND xã Chiềng Xôm về thu hồi đất 30 ha để xây dựng công trình thoát lũ, UBND Thành phố đã có Tờ trình số 296/Ttr-UBND ngày 18/7/2016 gửi UBND tỉnh và các sở, ban, ngành liên quan về việc đề nghị thu hồi đất sản xuất tại khu Bôm Bai, bản Phiêng Hay, xã Chiềng Xôm. Công trình này không có phương án đền bù giải phóng mặt bằng. Việc người dân bản Phiêng Hay tự ý dựng nhà bên dòng chảy, khai hoang ruộng nước, Thành phố sẽ phối hợp với xã tuyên truyền, giải thích cho dân hiểu, để triển khai công trình đúng tiến độ.

Chủ trương đầu tư xây dựng công trình thoát lũ bản Phiêng Hay và các nhánh hang bản Nà Mường, bản Sẳng, xã Chiềng Xôm của tỉnh là cấp thiết. Công trình hoàn thành có chức năng hỗ trợ tiêu thoát lũ cho suối Nặm La, chống ngập úng 50 ha ruộng nương của bản Phiêng Hay và toàn bộ khu vực từ hạ lưu lên Thành phố. Thiết nghĩ, không vì lợi ích nhỏ của một số hộ dân mà ảnh hưởng tới dự án thoát lũ của Thành phố. Vì vậy, rất mong các cấp, các ngành tuyên truyền cho người dân hiểu rõ lợi ích của công trình, tạo sự đồng thuận trong quá trình thực hiện.

 Minh Thùy