Với truyền thống lịch sử và điều kiện tự nhiên khá đa dạng, huyện Yên Châu có 6 di tích lịch sử, 4 danh lam thắng cảnh đã được xếp hạng, trong đó, Khu di tích lịch sử Cách mạng Việt Nam-Lào là niềm tự hào của huyện Yên Châu nói riêng, tỉnh Sơn La nói chung về tình đoàn kết hữu nghị với cách mạng Lào trong thời kỳ đầu xây dựng phong trào cách mạng của nước bạn Lào trên mảnh đất Yên Châu.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng khu di tích lịch sử Cách mạng Việt Nam-Lào

tại bản Lao Khô, xã Phiêng Khoài (Yên Châu) là di tích lịch sử cấp Quốc gia

Cách đây hơn 70 năm, vào ngày 20 tháng 5 năm 1948, Ban xung phong Lào Bắc được Bộ Tổng chỉ huy quân đội quốc gia và Dân quân Việt Nam ra chỉ thị thành lập. Ban Xung phong Lào Bắc do đồng chí Cayxỏn - Phômvihản (người sau này là Tổng Bí thư Đảng Nhân dân cách mạng Lào, Thủ tướng, Chủ tịch Nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào) làm Trưởng Ban, được giao nhiệm vụ: gây cơ sở vùng sau lưng địch, phát động phong trào du kích để thành lập căn cứ địa kháng chiến chống thực dân Pháp, đào tạo cán bộ địa phương. Chấp hành mệnh lệnh của Bộ Tổng chỉ huy quân đội quốc gia và Dân quân Việt Nam, Ban Xung phong đã hành quân từ Khu bộ Liên khu 10 hướng lên tỉnh Sơn La, lấy vùng tự do Mộc Châu - Yên Châu làm bàn đạp để phát triển sang hữu ngạn sông Mã, xây dựng cơ sở cách mạng vùng Bắc Lào. Sau thời gian hành quân đầy gian khổ, vượt đèo cao, suối sâu và các điểm kiểm soát của địch, đến ngày 27/6/1948, Ban Xung phong đã lên đến khu căn cứ Mộc Hạ, Mộc Châu của tỉnh Sơn La. Tại đây, đồng chí Trần Quyết - Bí thư Tỉnh ủy Sơn La đã tiếp đón đồng chí Caysone Phomvihan và cùng nhau trao đổi kinh nghiệm về xây dựng cơ sở cách mạng, công tác dân vận, xây dựng lực lượng du kích, tổ chức đánh du kích. Trên cơ sở phân tích sâu sắc tình hình, vị trí, địa bàn chiến lược, Ban Xung phong Lào Bắc đã quyết định chọn bản Phiêng Sa, xã Chiềng On, huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La (nay là bản Lao Khô, xã Phiêng Khoài, huyện Yên Châu) làm căn cứ để triển khai nhiệm vụ tiến vào vùng Bắc Lào xây dựng căn cứ địa, phát triển lực lượng và tổ chức nhân dân các bộ tộc Lào kháng chiến chống thực dân Pháp. Bản Phiêng Sa đã trở thành căn cứ đầu tiên của lực lượng cách mạng Lào.

Được sự đùm bọc, che chở của bà con các dân tộc trên địa bàn, đặc biệt gia đình ông Tráng Lao Khô, Ban xung phong Lào Bắc có cơ sở vững chắc để thâm nhập vào các bản làng đồng bào các bộ tộc Lào thuộc khu vực tả ngạn sông Mã để tuyên truyền, vận động nhân dân kháng chiến, tiến tới lập căn cứ cách mạng tại các địa bàn Lao Hùng, Phiêng Xả, Moong Nặm, Thà Luông, thuộc huyện Xiềng khọ tỉnh Sầm Nưa (nay là tỉnh Hủa Phăn). Trong thời gian này đồng chí Cayxỏn - Phômvihản đã được tổ chức bố trí đến ở nhà ông Lao Khô thuộc bản Phiêng Sa.

Những hoạt động tích cực của Ban xung phong Lào Bắc dưới sự chỉ huy của đồng chí Cayxỏn - Phômvihản và sự giúp đỡ chí tình của tỉnh bộ Việt Minh Sơn La, đặc biệt là nhân dân vùng Phiêng Sa - Lao Khô đã đã tạo tiền đề cơ bản, nền móng vững chắc cho sự phát triển phong trào kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân Lào thắng lợi.

Thời gian đã lùi xa, nhưng những tình cảm, ký ức cao đẹp về tình hữu nghị Việt - Lào, liên minh đoàn kết chiến đấu chống kẻ thù, giành độc lập dân tộc, vẫn còn nguyên giá trị, minh chứng cho tình đoàn kết đặc biệt, là tài sản vô giá của hai dân tộc Việt Nam - Lào anh em. Để ghi lại dấu ấn lịch sử đặc biệt quá trình hoạt động và xây dựng cơ sở cách mạng của Ban xung phong Lào-Bắc và đồng chí Cayxỏn - Phômvihản, ngày 03/4/2012, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng khu di tích lịch sử Cách mạng Việt Nam-Lào tại bản Lao Khô xã Phiêng Khoài là di tích lịch sử cấp Quốc gia. Ngày 24/4/2012, Quốc hội nước ta tổ chức khởi công xây dựng Khu di tích lịch sử cách mạng Việt Nam-Lào tại bản Lao Khô, xã Phiêng Khoài, huyện Yên Châu và khánh thành ngày 06/7/2017. Khu di tích có diện tích 3.500m², gồm các hạng mục chính: khu nền nhà cũ của ông Tráng Lao Khô và lán trại của Ban xung phong Lào-Bắc; Đài hoa hữu nghị Việt Nam-Lào, sân giáo dục truyền thống, nhà trưng bày về tình đoàn kết hữu nghị Việt Nam-Lào với một số nguồn tư liệu, hiện vật lịch sử quý giá của hai dân tộc, góp phần giáo dục truyền thống yêu nước tình đoàn kết bền vững giữa hai nước Việt Nam - Lào, là niềm cổ vũ động viên quan trọng đối với Đảng, Nhà nước và Nhân dân hai nước trong công cuộc bảo vệ và xây dựng đất nước.

Khu di tích lịch sử cách mạng Việt Nam-Lào chứa đựng những giá trị to lớn về lịch sử truyền thống đoàn kết, hữu nghị, thủy chung giữa Đảng, Nhà nước  và Nhân dân hai nước Việt Nam-Lào. Khu di tích lịch sử góp phần giới thiệu, tôn vinh di tích quan trọng có giá trị to lớn về lịch sử, mối quan hệ truyền thống tốt đẹp giữa nhân dân hai nước Việt Nam-Lào, góp phần phát huy tinh thần đoàn kết Việt Nam-Lào vốn có từ lâu đời; khẳng định tình đoàn kết của quân đội, nhân dân hai nước Việt Nam-Lào. Khẳng định tinh thần quốc tế cao cả và sự hy sinh to lớn của quân đội và nhân dân Việt Nam giành cho Nhân dân Lào, củng cố tinh thần đoàn kết của hai nước, hai dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước. Tính từ sau ngày khánh thành đến tháng 10 năm 2019, đã có 10.622 lượt khách đến tham quan khu di tích, trong đó có 1.367 lượt khách quốc tế.

Trong bối cảnh tình hình quốc tế và khu vực có nhiều biến động phức tạp khó lường, hai nước Việt Nam-Lào đang tham gia hội nhập kinh tế quốc tế, các thế lực thù địch lại đang ra sức hoạt động chống phá, bôi nhọ và tìm mọi cách phá hoại mối quan hệ đặc biệt và sự hợp tác toàn diện giữa hai Đảng và Nhân dân hai nước, hơn lúc nào hết, hai Đảng, hai Nhà nước tích cực đẩy mạnh tăng cường hơn nữa tình hữu nghị vĩ đại, tình đoàn kết đặc biệt và sự hợp tác toàn diện giữa hai Đảng, Nhà nước và Nhân dân hai nước Việt Nam-Lào mà Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chủ tịch Cayxỏn - Phômvihản đã xây dựng và vun đắp trong nhiều thập kỷ qua. Tình hữu nghị đó đã được các nhà lãnh đạo, các thế hệ chiến sĩ cách mạng và Nhân dân hai nước tiếp tục phát triển, trở thành tài sản quý giá của cả hai dân tộc, là quy luật tồn tại và phát triển, là nhân tố quyết định thắng lợi của cuộc cách mạng hai nước, hướng tới mục tiêu xây dựng đất nước vững mạnh, nhân dân ấm no, hạnh phúc.

Tự hào vì trên mảnh đất Yên Châu có một di tích lịch sử cách mạng cấp quốc gia, phát huy giá trị di tích lịch sử cách mạng Việt Nam-Lào là việc làm thường xuyên, lâu dài gắn với phát triển kinh tế, xã hội của huyện Yên Châu. Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Yên Châu và xã Phiêng Khoài cùng với nhân dân bản Lao Khô tiếp tục bảo vệ, phát huy giá trị lịch sử, văn hoá của khu di tích lịch sử này, để nơi này trở thành nơi học tập lịch sử về mối quan hệ hợp tác trong sự nghiệp cách mạng của Đảng, Nhà nước và Nhân dân Việt Nam - Lào, góp phần củng cố, phát triển mối quan hệ truyền thống, đoàn kết đặc biệt và hợp tác toàn diện Việt Nam-Lào, truyền tiếp mãi cho thế hệ mai sau, như lời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định:“Việt-Lào hai nước chúng ta, tình sâu hơn nước Hồng Hà, Cửu Long”, và Chủ tịch Cayxỏn - Phômvihản đã nói:“Núi có thể mòn, sông có thể cạn, song tình nghĩa Lào-Việt sẽ mãi mãi vững bền hơn núi, hơn sông”.

Thành Lê