Sau bốn năm bị mất bàn tay do tai nạn lao động, một nam bệnh nhân 31 tuổi đã được các bác sĩ Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 tiến hành ghép chi thể từ người cho sống. Đây là ca ghép chi thể đầu tiên tại khu vực Đông Nam Á, đồng thời cũng là ca ghép chi thể đầu tiên trên thế giới lấy từ người cho sống.

Thành công này mở ra hướng điều trị mới trong tương lai cho những bệnh nhân không may mắn. Đây cũng là thành công chào mừng Ngày Thầy thuốc Việt Nam 27/2.

Bệnh nhân được ghép là anh Phạm Văn Vương, 31 tuổi (Thanh Trì, Hà Nội). Trước đó, năm 2016, trong quá trình lao động, anh Vương bị tai nạn do máy đột dập khiến toàn bộ 1/3 dưới cẳng tay và bàn tay trái gây dập nát, biến dạng hoàn toàn. Anh Vương đã được đưa đến Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 cấp cứu. Do vết thương dập nát quá nặng nề và hoàn toàn không còn khả năng bảo tồn, các bác sĩ đã buộc phải đưa ra chỉ định cắt cụt 1/3 dưới cẳng tay trái cho anh.

Dù vết thương mỏm cụt liền sẹo kỳ đầu và anh được xuất viện sau hai tuần điều trị, tuy nhiên nỗi đau tinh thần vì sự mất mát khi bị cụt một tay ngay từ khi vẫn còn trẻ tuổi khiến anh luôn ám ảnh. Cuộc sống của anh Vương kể từ đó gặp nhiều khó khăn.

Ngày 3/1/2020, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 tiếp nhận một ca bệnh nặng và phức tạp, bệnh nhân bị băng chuyền của máy tải gạch cuốn và đè ép trực tiếp lên tay trái từ vùng 1/3 dưới cẳng tay cho đến sát nách. Trong 3 tuần điều trị với 3 lần mổ, mặc dù các bác sĩ đã nỗ lực cứu cánh tay cho bệnh nhân nhưng vẫn xuất hiện tình trạng hoại tử vùng khuỷu tay và cơ, nhiễm trùng không cứu vãn được và đe doạ tính mạng bệnh nhân.

Sau khi được hội chẩn nhiều lần, các bác sĩ đã thống nhất chỉ định phải cắt cụt chi thể ngang mức 1/3 trên cánh tay. Tuy nhiên, sau nhiều lần thăm khám cho bệnh nhân, các bác sĩ nhận thấy 1/3 cẳng tay dưới lại có khả năng phục hồi chức năng và có thể sử dụng để ghép cho những bệnh nhân bị cụt ở vị trí tương ứng mặc dù bàn tay của bệnh nhân cũng đã bắt đầu thay màu, thiếu dưỡng thể...

Sau khi nghe giải thích của các bác sĩ, bệnh nhân và gia đình đã đồng ý và tự nguyện hiến một phần chi thể của mình cho bệnh nhân khác như một nghĩa cử nhân văn cao đẹp.

Rất may mắn, các bác sĩ đã tìm được bệnh nhân ghép là anh Phạm Văn Vương, 31 tuổi, ở Thanh Trì, Hà Nội, từng bị tai nạn lao động từ năm 2016, điều trị tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 và phải cắt bỏ 1/3 dưới cẳng tay và bàn tay trái bị dập nát, biến dạng hoàn toàn. Bệnh nhân có các chỉ số nhóm máu, mô, sự miễn dịch... hoàn toàn phù hợp với người cho.

Các bác sĩ chúc mừng bệnh nhân. (Ảnh:  ĐT)

Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng và luôn trong điều kiện sẵn sàng, Giám đốc Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, GS.TS. Mai Hồng Bàng cùng các bác sĩ trong ê kíp phẫu thật đã hội chẩn đặc biệt và quyết định sẽ thực hiện ca mổ “ghép bàn tay mới” cho bệnh nhân Vương. Kíp mổ do trực tiếp GS, TSKH, TTND Nguyễn Thế Hoàng, Phó Giám đốc Bệnh viện cùng các Bác sĩ của khoa Chấn thương Chi trên và Vi phẫu thuật của Bệnh viện thực hiện.

Sau 8 giờ, ca mổ “ghép cẳng tay và bàn tay mới” từ người hiến sống cho bệnh nhân Vương được thực hiện thành công. Tất cả các cấu trúc giải phẫu đã phục hồi và bàn tay ghép đồng loại (được ghép từ người khác) được tưới máu đầy đủ giống như tay lành. Hiện nay, một tháng sau ca mổ, bệnh nhân đã có thể sử dụng bàn tay ghép để cầm nắm một số đồ vật thô.

Theo GS, TSKH, TTND Nguyễn Thế Hoàng, người trực tiếp thực hiện ca ghép chi cho bệnh nhân, cũng là một trong những người đã thực hiện ghép 2 chi đầu tiên cùng ê kíp bác sĩ người Đức cho một bệnh người Đức, ghép chi thể đồng loại (ghép bộ phận cơ thể của người khác) rất khác và khó khăn, phức tạp hơn nhiều so với ghép các bộ phận khác (như tim, phổi, gan, thận...) vì bộ phận chi thể có rất nhiều cấu trúc cơ phức tạp từ: Da, cơ (43 cơ), gân, xương, khớp, sụn khớp, mạch máu (8 mạch máu)...

Khó khăn nữa là vấn đề chống thải ghép, chống nhiễm khuẩn... ở người nhận, đặc biệt là khó khăn về kỹ thuật do khối cơ của người nhận đã bị bó buộc lâu năm nên vấn đề về mạch máu thần kinh và thải ghép càng khó khăn. Một vấn đề nữa, đây là ca ghép từ người cho sống, nên vấn đề kiểm soát nhiễm khuẩn từ bộ phận này cũng cực kỳ quan trọng.

GS, TSKH, TTND Nguyễn Thế Hoàng, Phó Giám đốc Bệnh viện Trung ương Quân đội 108-người trực tiếp thực hiện ca ghép chi cho bệnh nhân chia sẻ với phóng viên Báo Điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam về thành công của ca ghép đặc biệt này. (Ảnh: Đình Thức)

GS.TS. Mai Hồng Bàng, Giám đốc Bệnh viện Trung ương Quân đội 108  cho biết, đối với cấy ghép chi thể từ người khác (đồng loại) thì trên thế giới, các nước phát triển cũng mới chỉ ghép được 89 ca trong 20 năm nay vì đây là kỹ thuật rất khó và cả 89 ca này đều từ người cho chết não và chưa có ca nào từ người cho sống.

“Trước kia, chúng ta cứ nghĩ đó là việc không tưởng, thậm chí hoang tưởng nhưng giờ chúng ta đã thực hiện trong thực tế và thành công”, GS.TS. Mai Hồng Bàng chia sẻ.

Đây là một trong ca ghép của Đề án khoa học Công nghệ tăng cường năng lực nghiên cứu để phát triển kỹ thuật ghép mô, bộ phận cơ thể người gửi tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, được thực hiện từ năm 2017.

Đánh giá về ca ghép chi đồng loại này, GS.TS. Phạm Gia Khánh, Chủ tịch Hội Ghép tạng Việt Nam, chia sẻ, đây là một thành công tuyệt vời vì đó là kỹ thuật rất khó, rất phức tạp nhưng các bác sĩ của Việt Nam đã thực hiện được.

“Nếu ghép tạng là cứu sống người bệnh thì ghép chi là nâng cao chất lượng sống cho người bệnh. Điều khác nhau cơ bản của ghép tạng và ghép chi là vấn đề miễn dịch, mặc dù bệnh nhân đều phải dùng thuốc chống thải ghép ức chế miễn dịch nhưng thải ghép chi thể khó hơn rất nhiều”, GS.TS. Phạm Gia Khánh cho biết.

GS.TS. Phạm Gia Khánh cũng chia sẻ, ca bệnh này là ca đầu tiên thành công tại Việt Nam vì nó hội tụ đầy đủ các yếu tố, điều kiện, trang thiết bị cũng như nhân lực. Trước tiên là phải có “cơ hội” có bệnh nhân bị chấn thương chi nhưng không tự ghép được mà phải đủ điều kiện để ghép lại cho người khác. Thứ hai là khi có trường hợp chi của nạn nhân ghép được cho người khác thì không phải cơ sở y tế nào cũng làm được, bởi vì khi bệnh nhân vào cấp cứu, các bác sĩ luôn phải xác định cứu bệnh nhân trước. Nếu chi đó không thể phục hồi mà có thể ghép cho bệnh nhân khác thì cũng không thể ghép được vì phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ rất lâu, từ trang thiết bị đến nhân lực cũng phải được đào tạo. Khi các cơ hội này hội tụ đầy đủ cùng lúc thì đó mới là thời cơ thực hiện được. Và Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đã thực hiện thành công trên những điều kiện đó.

Theo GS.TS. Mai Hồng Bàng, thành công này đã mở ra triển vọng rất lớn cho thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Hiện nay, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đã thực hiện ghép chi thể tự thân thường quy từ đốt ngón tay, ngón chân tự thân. Tuy nhiên, ca ghép chi thể đồng loại (từ người khác) thì đây là lần đầu tiên, mở ra triển vọng lớn cho những nạn nhân không may bị tai nạn.

“Với nạn nhân không may phải cắt tay để ghép cho bệnh nhân Vương cũng có thể có cơ hội sẽ được ghép chi từ người cho chết não. Hiện nay, suy nghĩ của người dân đã thay đổi rất nhiều về việc hiến tạng, hiến một phần cơ thể sau khi chết não, vì vậy, chúng ta có thể hy vọng về nguồn cho chi từ người chết não để có thể có cơ hội ghép cho những bệnh nhân không may mắn như bệnh nhân Vương, thậm chí là những bệnh binh, thương binh hiện nay cũng có cơ hội được nâng cao chất lượng sống”, GS.TS. Mai Hồng Bàng chia sẻ.

Được biết, từ năm 1998 đến nay, mới chỉ có khoảng 89 ca ghép chi thể trên thế giới được thông báo trong y văn quốc tế. Tại các nước Đông Nam Á, cho đến nay, chưa có một ca ghép chi thể đồng loại nào được thông báo trong y văn thế giới, và đây là ca đầu tiên trên thế giới được tiến hành ngay tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108./.