Chắc hẳn tuổi thơ của nhiều người dân ở đây từng gắn với những ngày hè đi xoáy long nhãn để kiếm vài chục ngàn sắm xách, mua que kem. Nghề xoáy long nhãn khá đơn giản, ai cũng có thể làm được, chỉ cần một chiếc “bút xoáy” bằng inox, một đầu sắc, xoáy quanh vỏ, lẩy hạt ra, khéo léo giữ phần cùi không bị rách rồi xếp vào phên. Đối với những người xoáy long nhãn, thích nhất là xoáy nhãn cùi, nhãn ghép vì cùi dày, ít nước, năng suất cao. Còn nhãn nước dễ bị nát, năng suất lại không cao.

Bắt đầu từ giữa tháng 7, nông dân huyện Sông Mã lại tất bật bước vào vụ thu hoạch nhãn. Đây cũng là thời điểm nhu cầu thuê người làm các nghề phụ như hái nhãn, xoáy long tăng cao.

Nghề hái nhãn

Ngay từ đầu giờ sáng, khắp HTX Hoa quả Tiên Cang, xã Chiềng Cang đã nhộn nhịp tiếng người gọi nhau í ới, tiếng lách cách của những cành nhãn được bẻ, âm thanh sột soạt xếp nhãn vào rọ… Anh Lường Văn Bênh, bản Mường Cang (xã Mường Lầm) người chuyên hái nhãn thuê cho HTX đang cắt những chùm nhãn chín, vui vẻ: Tôi hái nhãn thuê nhiều năm rồi, cứ tranh thủ lúc nông nhàn thì ra xã Chiềng Cang hái nhãn. Những năm gần đây, nhãn được cải tạo, ghép mắt nên cho quả to thành chùm, dễ hái hơn nhiều so với giống nhãn địa phương, năng suất thu hái cũng cao hơn. Trung bình một ngày tôi hái từ 1,5 đến 2 tạ quả.

Hóa ra, công việc hái nhãn cũng cần phải có kỹ thuật để vừa thu hoạch quả cũng vừa làm cỏ để chuẩn bị cho vụ nhãn năm sau. Theo anh Bênh, chủ vườn thường yêu cầu trong lúc hái nhãn thì tỉa cành luôn, vậy nên khi bẻ chùm nhãn, anh Bênh để cuống dài chừng 20 đến 25 cm, tỉa bớt lá, cành xung quanh ngay khi kết thúc công việc hái quả.

HTX Hoa quả Tiên Cang có hơn 25 ha nhãn giống Miền Thiết chăm sóc theo tiêu chuẩn VietGAP, sản lượng ước đạt 220 tấn quả. Vào dịp thu hoạch nhãn HTX tạo việc làm cho từ 90 đến 100 lao động hái nhãn, tỉa cành, phân loại sản phẩm để cung cấp ra thị trường. Ông Ngô Đình Dũng, thành viên HTX, cho hay nhà ông có 1,2 ha nhãn ghép cho thu hoạch, ước tính sản lượng đạt 24 tấn quả. Năm nay, nhãn được mùa, nên việc thuê người hái nhãn khá khó khăn, nhà ông nhờ anh em về các bản tìm giúp người hái thuê. Vụ này, ông thuê 13 nhân công, gồm 5 thợ chính, 8 thợ phụ. Giá nhân công cũng tăng nhẹ, từ 150 lên 170 nghìn đồng/ngày, nuôi ăn 1 bữa cơm trưa.

Với những người không có nhiều kinh nghiệm trong việc hái nhãn thì vẫn có cơ hội tìm kiếm việc làm trong vụ thu hoạch nhãn hàng năm, bởi các nhà vườn cũng thuê nhân công để sơ chế, phân loại và đóng gói nhãn. Công việc này thường được trả công từ 120 - 130 nghìn đồng/ngày.

Nghề “xoáy” long nhãn

Trong vụ nhãn, ai cũng có thể dễ dàng kiếm được một công việc thời vụ, đàn ông thì đi hái nhãn thuê; phụ nữ và trẻ em thì xoáy long nhãn để kiếm thêm thu nhập. Dọc theo tuyến quốc lộ 4G qua các xã Chiềng Khương, Chiềng Cang, Chiềng Khoong, Nà Nghịu đến trung tâm huyện Sông Mã, không khó bắt gặp những cơ sở làm long nhãn rất đông nhân công xoáy long. Tại “lò” làm long nhãn của chị Phạm Thùy Trang, bản C5, xã Chiềng Khoong, rất đông bà con trong xã tập trung thành nhóm 3 - 5 người, tay thoăn thoắt xoáy long, miệng rôm rả câu chuyện. Cơ sở của chị Trang hiện đang có 97 người xoáy long thuê, từ người lớn đến trẻ em. Chị Lường Thị Mai, bản C5 nổi tiếng là người xoáy long có thu nhập cao nhất bởi mỗi ngày xoáy được từ 80 đến 90kg nhãn tươi. Không ngừng tay, chị Mai kể: Từ bé tôi đã đi xoáy long nhãn thuê, giờ thành thục nên năng suất cao hơn. Năm nay, giá thuê 4 nghìn đồng/kg nhãn tươi, cao hơn năm ngoái nên một ngày tôi cũng kiếm được khoảng 300 ngàn đồng. Nếu làm chăm chỉ từ đầu vụ đến cuối vụ thì cũng thu khoảng 14 triệu đồng.

Năm nay, nhãn được mùa, sản lượng khá lớn nên giá nhân công làm các nghề phụ khi vào vụ thu hoạch cũng tăng. Dù chỉ là các công việc thời vụ, nhưng những nghề phụ trong vụ nhãn cũng tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho không ít bà con nông dân địa phương.

Thu Hằng (CTV)