Trung tuần tháng 8/2017, trên địa bàn một số bản ở xã Mường Hung (Sông Mã) xảy ra tình trạng cây giống nhãn, xoài chết hàng loạt khiến nhiều hộ dân lo lắng. Khi sự việc xảy ra, người dân đã báo với chính quyền địa phương, tuy nhiên, đến thời điểm này chưa có cơ quan chức năng nào xác định rõ nguyên nhân. Bà con nông dân vẫn đang mong một câu trả lời xác đáng.

Cây nhãn giống của gia đình chị Phạm Thị Vân, bản Trung Dũng, xã Mường Hung (Sông Mã) bị chết khô.

Có mặt tại bản Trung Dũng, chúng tôi chứng kiến hàng trăm cây nhãn giống bị chết khô, số còn lại lá vàng úa, thân cây còi cọc. Đã có nhiều hộ sốt ruột thay thế bằng cây giống khác. Anh Vũ Duy Nhẫn, Trưởng bản cho chúng tôi biết: Những cây giống này là do Ban Quản lý dự án di dân TĐC huyện Sông Mã hỗ trợ với mức giá 1 triệu đồng/hộ. Tháng 4/2017, cán bộ huyện có đến hướng dẫn kỹ thuật trồng cây. Đến cuối tháng 6 đầu tháng 7, người dân được nhận cây giống về trồng vì thời điểm này có mưa nên rất thuận lợi cho việc trồng cây. Sau khi trồng, cán bộ của Ban đã xuống nghiệm thu và bàn giao cho người dân. Tuy nhiên, chỉ sau nửa tháng, có nhiều cây bị chết dần; cây nào còn sống thì bị vàng lá, không phát triển được.

Qua tìm hiểu, được biết bản Trung Dũng có 37 hộ được nhận hỗ trợ hơn 300 cây nhãn, hơn 200 cây xoài giống (giá 35.000 đồng/cây). Hiện, tỷ lệ sống của cây nhãn chỉ đạt khoảng 10%, xoài chừng 70%. Toàn bộ số cây giống này do Công ty Nông - Lâm sản Hưng Yên, Chi nhánh Sơn La cung cấp. Mỗi hộ nhận cây giống đã bỏ công đào hố trồng cây và khoảng 1 tạ phân lân để bón cho cây. Riêng nhà Trưởng bản Trung Dũng cũng nhận 35 cây nhãn giống, nhưng không cây nào còn sống, anh đã tự mua cây giống ngay tại địa phương với giá 70 nghìn đồng/cây để trồng thay thế. Số cây này hiện phát triển tốt. Cũng theo anh Nhẫn, người dân đã đề nghị hỗ trợ tiền mặt để bà con tự mua cây giống nhưng không được chấp thuận. Là Trưởng bản, anh Nhẫn đã nêu ý kiến với chính quyền xã nhưng chưa được giải quyết. Ngày 3/1/2018, cán bộ huyện vào kiểm tra và... vẫn chưa xác định được nguyên nhân dẫn đến cây chết hàng loạt!

Bản Ít là bản TĐC thủy điện Sơn La cũng được hỗ trợ cây giống trong đợt này, song tình trạng cũng không khá hơn. Theo Trưởng bản Tòng Văn Điểm, 65 hộ trong bản được nhận 1.900 cây nhãn, hơn 100 cây xoài Đài Loan. Trồng xong, tỷ lệ sống của cây xoài khoảng 70%, còn nhãn thì chết trên 90%. Đến bản Cương Chính cách đó không xa, chúng tôi tiếp tục được người dân phản ánh tình trạng cây giống chết hàng loạt như hai bản kể trên. Bản có 47 hộ được hỗ trợ 560 cây xoài, 770 cây nhãn. Gia đình ông Võ Hồng Tám, 76 tuổi, nguyên Trưởng bản Cương Chính nhận nhiều nhất vì ông có 4 con đã tách hộ. Ông Tám cho biết: Trước khi nhận cây giống, người dân trong bản được cán bộ huyện hướng dẫn đăng ký nhận hỗ trợ; bà con cũng đã đề nghị hỗ trợ tiền nhưng không được chấp thuận, nhiều hộ không còn đất để trồng thế nên họ đành trồng xen vào diện tích cây cũ. Khi gia đình ông Tám nhận 122 cây nhãn, ông đã đầu tư bón cho mỗi cây 5kg phân lân theo hướng dẫn. Hôm bản được nhận cây giống, ông phát hiện nhiều cây có đủ bầu đất nhưng lại không còn rễ cái, nhiều cây không có bầu. Đến nay, có tới 85% cây nhãn bị chết. Ông Tám bảo nếu có cấp bù cây chết thì chỉ mong được hỗ trợ bằng tiền mặt.

Trao đổi vấn đề này với chính quyền xã Mường Hung, ông Quàng Văn Long, Phó Chủ tịch UBND xã cho biết: Mọi văn bản liên quan đều ở Ban Quản lý dự án di dân TĐC huyện Sông Mã, xã chỉ có vai trò giám sát và cũng đã có ý kiến lên cấp trên. Tại buổi làm việc với lãnh đạo Ban Quản lý Dự án di dân TĐC Sông Mã, chúng tôi đề nghị cung cấp những chứng từ, văn bản liên quan tới đợt hỗ trợ cây giống thì Giám đốc Trần Công Minh không cung cấp và khẳng định: Huyện cũng đã nắm được thông tin. Việc mua cây đã có Hội đồng thẩm định cây giống của huyện. Khi có hiện tượng cây chết, Ban đã làm việc với đơn vị cung cấp giống, dự kiến trong tháng 1 năm 2018 sẽ cấp bù đủ, nhưng đến thời điểm này chưa thực hiện được vì không phải thời điểm tốt để trồng cây... Nói về nguyên nhân cây chết, ông Minh cho rằng: “Nếu trồng cây mà tự đầu tư người dân sẽ chăm sóc tốt hơn, còn trồng theo diện hỗ trợ giống sẽ khác. Hơn nữa, một phần cũng do việc vận chuyển cây giống quá xa”.

Hiện tượng cây giống hỗ trợ người dân các bản sở tại và TĐC thủy điện Sơn La ở xã Mường Hung chết hàng loạt đã kéo dài gần 9 tháng. Tuy nhiên, đến nay người dân vẫn chưa biết được nguyên nhân cây chết và đến khi nào thì được cấp bù. Mong cơ quan chức năng sớm vào cuộc, làm rõ trách nhiệm các tập thể, cá nhân trong sự việc trên.

Trang Nhung