Phù Yên là một trong những huyện có điều kiện thuận lợi về diện tích mặt nước trong việc đánh bắt thủy sản và nuôi cá lồng. Mấy năm gần đây, mặt nước sông Đà trên địa bàn ổn định, nước trong, nên người dân tại các xã dọc sông đã phát triển nghề nuôi cá lồng. Đặc biệt, từ năm 2016 đến nay, với sự hỗ trợ theo Nghị quyết số 88 của HĐND tỉnh, huyện Phù Yên đã thành lập được 4 hợp tác xã thủy sản với 405 lồng cá. Việc phát huy lợi thế là cần khuyến khích. Tuy nhiên phát triển nghề nuôi cá mà chưa tính đến đầu ra cho sản phẩm là vấn đề cần phải quan tâm.

Mô hình nuôi cá lồng tại bản Hạ Lương, xã Tường Phong.

Thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước, những năm 80 của thế kỷ trước, các hộ dân các xã của huyện Phù Yên thuộc vùng lòng hồ thủy điện Hòa Bình đã nhường đất phục vụ xây dựng công trình thủy điện Hòa Bình. Đồng nghĩa với đó, đất sản xuất thu hẹp lại. Và mặt nước ngập lại mở ra một hướng mới cho phát triển nghề nuôi cá lồng. Trước năm 1995, nhân dân các xã vùng lòng hồ đã làm lồng bè nuôi cá, tạo thêm được nguồn thu cho gia đình. Tuy nhiên, do thời điểm này nước thường bị đục, dẫn tới cá ngoài tự nhiên và cá nuôi lồng bè bị chết do sặc bùn. Do vậy, người nuôi cá lồng thời điểm này gặp rất nhiều khó khăn. Thậm chí, do mực nước bấp bênh nên các hộ nuôi cá lồng còn phải di chuyển lồng 2-3 lần/ngày, ảnh hưởng tới sinh trưởng của cá... Ông Đinh Văn Hùng, Chủ tịch UBND xã Tường Tiến, cho biết: Khoảng 2 năm nay, nước sông Đà đã ổn định, trong xanh nên việc nuôi cá cũng thuận lợi hơn. Xã đã thành lập HTX thủy sản, có 33 lồng cá được hỗ trợ theo Nghị quyết số 88. Tuy nhiên, vấn đề đầu ra cho sản phẩm cần phải quan tâm. Do vậy, trong kế hoạch phát triển, quan điểm của xã là không phát triển ồ ạt. Bởi như hiện nay, cá chủ yếu vẫn là phục vụ tại địa bàn xã hoặc các xã lân cận.

Mấy năm gần đây, nguồn nước các xã dọc sông Đà đã ổn định, trong xanh, nên các hộ dân đã quay trở lại với nghề nuôi cá lồng. Đặc biệt, có sự hỗ trợ theo Nghị quyết số 88 của HĐND tỉnh về chính sách đặc thù khuyến khích HTX đầu tư phát triển nông nghiệp, nông thôn trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2015-2020, huyện Phù Yên đã thành lập được 4 HTX thủy sản với 405 lồng cá tại các xã Tường Phong, Tường Tiến, Tân Phong và Bắc Phong với sự tham gia của 161 hộ. Trong đó, theo kế hoạch năm 2017, sẽ phát triển thêm 123 lồng cá tại xã Tường Phong. Tuy nhiên, qua thực tế cho thấy, mặc dù mới chỉ phát triển các lồng cá từ năm 2016 nhưng các hộ nuôi cá vẫn đang gặp khó khăn khi tìm đầu ra cho sản phẩm. Ông Đinh Thanh E, Giám đốc HTX thủy sản xã Tường Phong, nói: HTX thành lập từ năm 2016, có 102 thành viên, dự kiến trong năm nay, sẽ phát triển lên 140 thành viên. Năm ngoái sản lượng đạt 75 tấn cá các loại, năm nay, dự kiến tăng gấp đôi. Huyện cũng đã tạo điều kiện cho xã có 2 ki ốt ở chợ trung tâm huyện để bán các sản phẩm cá của HTX nhưng việc tìm đầu ra cho sản phẩm vẫn là vấn đề cần quan tâm. Ngoài bán tại chợ trung tâm huyện, sản phẩm vẫn phụ thuộc vào việc các tư thương đến thu mua hoặc phục vụ nhu cầu trong xã. Rất mong tỉnh quan tâm giúp các HTX tìm được đầu ra cho sản phẩm cá. Bởi như Tường Phong, có 333 ha mặt hồ, nước ổn định, rất thuận lợi cho phát triển nghề nuôi cá lồng.

Qua thực tế cho thấy, việc hỗ trợ cho các hộ nuôi cá theo Nghị quyết số 88 phù hợp với thực tiễn của tỉnh ta. Đặc biệt là việc thành lập các hợp tác xã nuôi thủy sản chính là cái lợi nhất khi tạo ra được sự liên kết giữa các hộ với nhau. Bởi thay vì nuôi cá manh mún như trước đây thì chuỗi liên kết sẽ tạo ra một đầu mối chung nhất mà thông qua đó, các hợp tác xã thủy sản có sự liên kết chặt chẽ với nhau, chia sẻ với nhau kinh nghiệm và cùng nhau tính toán lựa chọn loại cá nào nuôi cho phù hợp với điều kiện chăm sóc, môi trường và thị trường. Cùng với đó, công tác phòng, chữa bệnh cho cá cũng sẽ được triển khai đồng bộ, quy mô, mang lại được hiệu quả trong sản xuất hơn; việc đánh giá nhu cầu của thị trường cũng sẽ sát với thực tế hơn... Ông Đinh Văn Thiện, bản Vạn, xã Tân Phong, cho biết: Trước đây, gia đình cũng nuôi cá lồng. Do nước không ổn định, từ tháng  5 đến tháng 9 là bị đục nên việc nuôi cá lồng gặp rất nhiều khó khăn. Cùng với đó, việc tiêu thụ cá thương phẩm cũng gặp khó khăn, chủ yếu phụ thuộc vào các thương lái nên giá bán cũng bấp bênh, hay bị thương lái ép giá. Cá đến thời kỳ xuất bán mà không tiêu thụ được sẽ ảnh hưởng lớn tới sản xuất. Do vậy, gia đình đã bỏ nuôi cá lồng trong khi đây là nghề cho thu nhập cao. Năm nay, xã cũng đã thành lập hợp tác xã thủy sản, mặt nước sông Đà đã ổn định, gia đình cũng đang phân vân có nên đầu tư nuôi cá không, vì lo không bán được khi nhiều người cùng nuôi...

Ông Dương Văn Biểng, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản, khẳng định: Tiềm năng nuôi thủy sản ở Sơn La là rất lớn, thuận lợi. Chất lượng cá được đánh giá là ngon, sạch vì được nuôi ở môi trường nước đều dưới ngưỡng cho phép về mức độ ô nhiễm. Tuy nhiên, muốn phát huy lợi thế cần phải xây dựng được thương hiệu, tìm đầu ra ổn định cho sản phẩm cá và có sự vào cuộc không chỉ của ngành Nông nghiệp. Trong đó, cần quan tâm vào quy trình sản xuất nông nghiệp sạch, được chứng nhận chất lượng sản phẩm. Đồng thời, phải có sự liên kết giữa các hợp tác xã và có đơn vị đứng ra phân phối. Trong đó, phải giao kế hoạch cụ thể nuôi từng loại cá vào từng thời điểm cho các hợp tác xã trong chuỗi để đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp đặt hàng. Bởi như hiện tại, việc nuôi cá tại địa bàn vẫn manh mún, nhỏ lẻ, chưa hình thành sản phẩm theo nhu cầu thị trường. Trong khi nhu cầu tiêu thụ sản phẩm cá của thị trường trong nước là rất lớn.

Đến thời điểm này, toàn tỉnh có trên 2.700 ha nuôi cá các loại. Trong đó, các doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác và hộ đã đầu tư gần 4.000 lồng nuôi cá trên các lòng hồ thủy điện... Việc phát triển nghề nuôi cá lồng tại các lòng hồ thủy điện trên địa bàn tỉnh nói chung, tại huyện Phù Yên nói riêng là một định hướng đúng đắn. Tuy nhiên, cần phải quan tâm hơn nữa tới việc phát triển bền vững gắn với đầu ra ổn định cho sản phẩm cá, thay vì phát triển ồ ạt. Trước mắt cần thực hiện thành công chủ trương phát triển cá lồng theo hướng liên kết tạo ra chuỗi giá trị cho sản phẩm, xây dựng được thương hiệu cá lồng Sơn La theo tiêu chuẩn VietGAP...