Hơn 20 năm sau khi thành lập, HTX Dịch vụ phát triển nông nghiệp 19/5, thị trấn Nông trường Mộc Châu, đã khẳng định thương hiệu với nhiều sản phẩm nông nghiệp đặc trưng, được khách hàng ưa chuộng và tin dùng. Những kết quả này, có đóng góp quan trọng của Giám đốc “chân đất” Mai Đức Thịnh, người dành nhiều tâm huyết với nông nghiệp Mộc Châu.

 Cơ duyên với cây mận hậu

Mặc dù đã hẹn trước, nhưng khi chúng tôi đến, anh Thịnh vẫn đang dở việc cùng thành viên HTX kiểm tra vườn nho sữa trong nhà lưới đang bước vào thời kỳ ra quả. Chờ một lúc, một người đàn ông có vóc dáng dong dỏng cao, khuôn mặt điển trai với nước da sạm màu nắng gió, quần jean, áo phông, đội chiếc mũ cao kiểu cao bồi rất ấn tượng ra gặp chúng tôi. Do đã được nghe kể về anh trước đó, nên chúng tôi không khó nhận ra, đó chính là Giám đốc HTX Dịch vụ phát triển nông nghiệp 19/5, anh Mai Đức Thịnh. 

Qua trò chuyện, chúng tôi nắm sơ lược “lý lịch” của anh Thịnh: Anh sinh năm 1967 tại Mộc Châu, bố mẹ anh là công nhân Nông trường quốc doanh Mộc Châu. Từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, anh luôn ấp ủ ý tưởng đưa khoa học kỹ thuật áp dụng vào sản xuất nông nghiệp để nâng cao giá trị nông sản cũng như tạo dựng thương hiệu riêng, làm giàu trên mảnh đất quê hương. Năm 1987, anh Thịnh đi xuất khẩu lao động ở Nga, tại đây anh đã học được các phương pháp sản xuất, kinh doanh tiên tiến, hiện đại của các nước Đông Âu với hệ thống sản xuất khép kín, tưới ẩm chìm, sản phẩm được đóng gói, bảo quản đúng quy định, có mã vạch, lô-gô bản quyền... Anh chợt nảy ra ý tưởng áp dụng những kỹ thuật tiên tiến này ở cao nguyên Mộc Châu chắc chắn cho hiệu quả kinh tế cao. Sau 10 năm học tập, lao động ở nước ngoài, đến năm 1997, anh quyết định trở về quê hương để lập nghiệp.

Nhắc đến Mộc Châu, không thể không nhắc đến cây mận hậu và khi nói về cây mận ở Mộc Châu, lại không thể không nhắc đến anh Mai Đức Thịnh, người được mệnh danh là “Vua mận” trên cao nguyên. Mộc Châu hiện là huyện trồng mận hậu lớn nhất của cả nước, với tổng diện tích hơn 3.200 ha; trong đó, diện tích đang cho thu hoạch khoảng 2.400 ha.

Nhiều năm gắn bó với mảnh đất cao nguyên, anh Thịnh chứng kiến thăng trầm của nông nghiệp nói chung và cây mận nói riêng. Nhớ lại những khó khăn khi đó, giọng anh như trầm lại: Thời điểm năm 1997, khi tôi về nước, cũng là thời điểm mận hậu rơi vào khủng hoảng thừa khi sản lượng lớn, thị trường tiêu thụ chưa nhiều, lưu thông yếu, bán không ai mua. Thời điểm đó, bà con phải mang mận đổ đi thành đống cho đỡ chua đất vườn. Xót xa quá, tôi đứng ra thu mua mận rồi đem đi bán tại các thị trường ngoại tỉnh nhưng không xuể, lại còn bị ép giá, có lúc phải đổ cả xe ô tô mận vì không để được lâu.

Xót xa trước cảnh cây mận hậu đứng trước nguy cơ bị chặt bỏ, năm 2000, anh Thịnh cùng một số thành viên của Hội làm vườn thị trấn Nông trường Mộc Châu thành lập HTX Dịch vụ phát triển nông nghiệp 19/5 với 13 thành viên, mục tiêu đưa tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là việc phát triển cây mận. Việc đầu tiên của HTX là thu mua quả mận hậu để sấy khô và bán cho thương lái.

 Sẵn có những kiến thức học hỏi được trong thời gian đi xuất khẩu lao động ở Nga, mặc dù chưa một lần chính thức học ở các trường lớp về nông nghiệp, nhưng anh Thịnh đã mày mò, tin hiểu nghiên cứu, tham vấn thêm ý kiến của các nhà khoa học, để tạo sản phẩm từ mận hậu. Năm 2003, anh Thịnh quyết định thử nghiệm chế biến quả mận thành sản phẩm rượu mận. Thế nhưng, do chưa có kinh nghiệm nên những lần thử nghiệm của anh đều thất bại. Khó khăn không lùi bước, anh tiếp tục đầu tư nghiên cứu và tìm hiểu kỹ thuật chế biến rượu mận, năm 2004, mẻ rượu mận đầu tiên được anh Thịnh trưng cất thành công.

Tiếp đó, trong một lần chuyên gia người Pháp làm việc tại Công ty cổ phần sữa Mộc Châu tình cờ đi ngang qua HTX, biết anh Thịnh đang chế biến mận hậu thành rượu đã giới thiệu câu chuyện về ý tưởng sản xuất rượu mận của anh Thịnh với Tổ chức Asodia, vùng Midi – pyrene, nước Pháp để hỗ trợ trong việc mua thiết bị chuyên trưng cất rượu hoa quả của Pháp và đưa chuyên gia sang giúp về kỹ thuật chế biến. Cùng với đó, Sở Khoa học và Công nghệ Sơn La đặc cách cho anh Thịnh thực hiện Dự án khoa học công nghệ sản xuất rượu mận và đã thành công ngoài mong đợi, rượu mận được chưng cất bằng công nghệ truyền thống của vùng Midi - pyrene (Pháp) cho ra sản phẩm chất lượng, giữ được hương vị đặc trưng, rượu sau khi chưng cất được lọc qua tháp hiệu chỉnh nên tuyệt đối sạch, nồng độ, hương vị…

 Sản phẩm rượu mận Mộc Châu đã được tham gia trưng bày, triển lãm tại nhiều Hội chợ trong và ngoài tỉnh; được tặng Huy chương vàng (2006) và Cúp vàng (2007) vì sức khoẻ cộng đồng và đã được đăng ký bảo hộ nhãn hiệu và cấp mã số mã vạch, được công nhận sản phẩm OCOP. Khi sản phẩm rượu mận của HTX mang sang Pháp giới thiệu, được khách hàng Pháp và Tổ chức Asodia đánh giá chất lượng ngang với rượu mận Pháp. Anh Thịnh được Tổ chức Asodia mời sang Pháp giao lưu, trao đổi kinh nghiệm sản xuất rượu mận. Đặc biệt, HTX đã được đồng ý cho sử dụng logo của vùng sản xuất rượu nổi tiếng của Pháp là Midi - pyrene để in trên nhãn sản phẩm rượu của HTX và được trưng bày giới thiệu tại quầy hàng tầng 2 của Tháp Eiffel nổi tiếng, tại thủ đô Pari. Hiện, các sản phẩm chế biến từ mận của HTX đã được bán ra thị trường trong nước và một số nước trên thế giới.  

Nâng tầm các sản phẩm nông nghiệp

Nhiều năm gắn bó với nông nghiệp, anh Mai Đức Thịnh luôn thấu hiểu chia sẻ với những vất vả, khó khăn của người nông dân “một nắng hai sương” để sản xuất ra sản phẩm nông sản; câu chuyện về việc “được mùa, mất giá”, bị ép giá luôn đau đáu trong anh. Anh Thịnh chia sẻ: Khách hàng bây giờ đòi hỏi rất khắt khe nông sản phải đảm bảo chất lượng, an toàn và mẫu mã đẹp. Làm nông dân bây giờ cũng khác xưa nhiều lắm, phải có kiến thức, hiểu biết mới áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất được. Bởi vậy, HTX muốn liên kết với các hộ nông dân, hướng dẫn họ ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, đem đến cho người tiêu dùng những sản phẩm chất lượng, an toàn.

Với phương châm đó, HTX đầu tư hệ thống máy móc hiện đại vào phục vụ quá trình sản xuất, như: Máy cày, máy phay đất, máy phun, máy cắt, máy gieo hạt giống, hệ thống tưới tiêu chìm, nhà lưới, kho lạnh... Hiện nay, HTX đang áp dụng dán tem truy xuất nguồn gốc sản phẩm, giúp người tiêu dùng yên tâm khi lựa chọn các sản phẩm của HTX. Từ ngày đầu thành lập còn nhiều khó khăn, đến nay, HTX Dịch vụ phát triển nông nghiệp 19/5 có 55 thành viên và liên kết với trên 200 hộ nông dân, sản xuất 110 ha cây trồng các loại. HTX cũng là đơn vị đi đầu trong nghiên cứu các chủng loại cây ăn quả ôn đới, chọn tạo giống bằng phương pháp ghép mắt.

 Hiện nay, HTX có vườn cây giống gốc gồm các giống mận chín sớm có giá trị kinh tế cao. Chọn gốc ghép chuẩn bằng cây bản địa để nhân giống mận, giống lê, cây khỏe và mọc nhanh hơn, tuổi thọ cao. Ngoài ra, HTX còn tư vấn kỹ thuật và ký hợp đồng tiêu thụ sản phẩm với các hộ thành viên và các hộ dân liên kết với tổng sản lượng tiêu thụ sản phẩm đạt từ 800-1.000 tấn các loại nông sản/năm. Doanh thu trung bình hằng năm của HTX đạt từ 6-7 tỷ đồng, thu nhập bình quân của các hộ thành viên đạt 400 triệu đồng/ha/năm. Thu nhập bình quân lao động đạt từ 6,5 - 8,5 triệu đồng/người/tháng.

Từ vùng nguyên liệu mận hậu địa phương, HTX đã đầu tư thiết bị, công nghệ chế biến ra các sản phẩm có thương hiệu, như: Rượu mận, mứt mận, mận sấy dẻo,... Cùng với đó, đầu tư nâng cấp thiết bị, nâng công xuất sấy hơi từ 100kg lên 600kg thành phẩm/mẻ. Bình quân hằng năm, HTX thu mua khoảng 400 tấn mận hậu cho nông dân.

Đáng mừng hơn khi HTX đang sở hữu 6 sản phẩm OCOP cấp tỉnh, trong đó có 3 sản phẩm đạt tiêu chuẩn 4 sao, gồm: Mận sấy mật ong, mận sấy gừng, mận sấy thảo dược và 3 sản phẩm đạt tiêu chuẩn 3 sao, gồm: Rượu mận, rượu mơ, rượu trưởng bản. Nhờ việc ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, chế biến mận và nhiều loại cây trồng, rau màu, HTX vinh dự được công nhận là 1 trong 12 doanh nghiệp khoa học công nghệ của tỉnh Sơn La. 

Cùng với trồng các loại cây ăn quả, HTX trồng 3 ha rau sạch, toàn bộ quy trình chăm sóc, bón phân được thực hiện nghiêm ngặt theo đúng quy trình VietGAP, thu nhập bình quân ước đạt 450-500 triệu đồng/ha/năm. Ngoài ra, HTX còn vận động đồng bào dân tộc thiểu số góp 5 ha ruộng, chuyển đổi trồng rau sạch, thu nhập bình quân 200 triệu đồng/ha/năm. Sản phẩm của HTX đạt tiêu chuẩn VietGAP có chứng chỉ đủ điều kiện sản xuất RAT, Metro GAP, VietGAP và đã ký kết hợp đồng cung ứng các sản phẩm rau an toàn cho hệ thống siêu thị Metro.

Những đóng góp của anh Thịnh cho sự phát triển của HTX cũng như nông nghiệp của Mộc Châu đã được ghi nhận với những tấm bằng khen, giấy khen của Trung ương, tỉnh, huyện Mộc Châu. Ông Lê Trọng Bình, Chủ tịch UBND huyện Mộc Châu, tự hào nói: HTX Dịch vụ phát triển nông nghiệp 19/5 là một trong những đơn vị đi đầu trong việc ứng dụng khoa học kỹ thuật, nâng cao chất lượng, giá trị, xây dựng thương hiệu các mặt hàng nông sản trên cao nguyên Mộc Châu. HTX đã thúc đẩy kinh tế hộ phát triển, tăng cường mối liên kết, hợp tác giữa các hộ sản xuất nhỏ với nhau, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho các thành viên cũng như người lao động, góp phần phát triển kinh tế, xóa đói nghèo cho người dân trên cao nguyên.

Nông nghiệp tương hỗ cho du lịch

Nắm bắt xu thế phát triển nông nghiệp, gắn với du lịch trải nghiệm, canh nông, anh Thịnh cùng với HTX Dịch vụ phát triển nông nghiệp 19/5 đã đẩy mạnh phát triển các sản phẩm nông nghiệp tương hỗ cho phát triển du lịch, kết hợp giữa phát triển sản phẩm nông nghiệp với hoạt động du lịch và dịch vụ. Từ những năm 2014, HTX đã xây dựng cả hệ thống cơ sở lưu trú, nơi khách du lịch có thể thưởng thức các đặc sản dân tộc; tổ chức cho các đoàn khách có thể chọn đi thăm vùng sản xuất của HTX… Phục vụ nhu cầu ngày càng cao của du khách, HTX còn tổ chức những tour du lịch sinh thái theo hình thức liên kết cộng đồng với các hộ nông dân mang đậm bản sắc các dân tộc tại Mộc Châu, như: Thái, Mông, Dao, Mường. HTX hiện có một chuỗi nhà hàng, nhà nghỉ nối liền với khu sản xuất, chế biến để phục vụ khách tham quan, du lịch, tạo ra hệ sinh thái khép kín.

Nằm ngay cạnh khu xưởng chế của HTX, khu Nghỉ dưỡng Mộc Châu 4 mùa view của HTX Dịch vụ phát triển nông nghiệp 19/5 nổi bật giữa những cánh đồng chè xanh ngát. Mộc Châu 4 mùa view là một tổ hợp gồm nhà hàng, bar, nhà sàn, bungalow container... có không gian yên bình, gần gũi thiên nhiên với những đồi chè, thung lũng cỏ, hoa thơ mộng, những vườn mận cổ thụ, khu sản xuất nông nghiệp công nghệ cao…Khu "check in" tại đây được chia thành 4 tiểu khu đại diện cho 4 mùa Xuân - Hạ - Thu - Đông, tương ứng với đặc điểm nổi bật mỗi mùa tại Mộc Châu. Vào dịp cuối tuần, khu du lịch đón hàng nghìn khách đến tham quan, trải nghiệm; trong đó, phục vụ ăn, nghỉ khoảng 100 khách/ngày.

Cùng gia đình lựa chọn Mộc Châu 4 mùa view làm nơi nghỉ dưỡng cuối tuần, chị Nguyễn Phương Anh, du khách đến từ thành phố Hà Nội, chia sẻ: Đến Mộc Châu cùng với việc tham quan những danh lam, thắng cảnh đẹp, tôi lựa chọn loại hình du lịch nông nghiệp để hòa mình vào thiên nhiên, trải nghiệm cuộc sống của những người nông dân. Không khí ở đây rất trong lành mát mẻ, tôi đã được nghe thêm những câu chuyện về nguồn gốc, quá trình gắn bó của người dân nơi đây với cây mận hậu và được thưởng thức sản phẩm mận hậu và một số món ăn dân tộc rất ngon và lạ miệng.

Dẫn chúng tôi đi tham quan khu nhà lưới trồng nho sữa chất lượng cao, anh Mai Đức Thịnh hồ hởi giới thiệu về sản phẩm mới này, anh Thịnh cho biết: Phát triển du lịch nông nghiệp giúp người nông dân bán được sản phẩm mà mình sản xuất ra trên đồng ruộng; thông qua du lịch sẽ phát triển các ngành nghề truyền thống, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân. Hiện, vườn nho đang ra hoa, HTX thiết kế các luống nho vừa đáp ứng yêu cầu kỹ thuật vừa đẹp mắt để phục vụ du khách đến tham quan, trải nghiệm chăm sóc và thu hái khi nho chín, mang đến cho du khách những trải nghiệm khó quên.

Với tình yêu, tâm huyết dành cho nông nghiệp, Giám đốc “chân đất” Mai Đức Thịnh cùng HTX Dịch vụ phát triển nông nghiệp 19/5 đẩy mạnh phát triển nông nghiệp công nghệ cao kết hợp du lịch trải nghiệm, du lịch canh nông, tạo tương hỗ để cả du lịch và nông nghiệp cùng phát triển, góp phần nâng cao thu nhập cho các thành viên và nông dân trên địa bàn.