Những năm qua, 13 cơ sở điều trị các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadone và buprenorphine trên địa bàn tỉnh đã điều trị cho hàng nghìn bệnh nhân, góp phần giảm thiểu tình trạng lây nhiễm HIV/AIDS ra cộng đồng. Tuy nhiên, trong điều trị còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, các ngành, các gia đình và của chính những người nghiện tham gia điều trị.

Bệnh nhân nhận thuốc buprenorphine từ cơ sở y tế tại Trung tâm Y tế huyện Mai Sơn.

Ảnh: Trường Sơn

Toàn tỉnh hiện còn 4.872 người nhiễm HIV còn sống, tập trung ở các huyện: Mai Sơn, Thuận Châu, Phù Yên, Mường La, Sông Mã... Trên 8.000 người nghiện ma túy được quản lý tại cơ sở điều trị nghiện, Trại tạm giam Công an tỉnh, quản lý tại gia đình và cộng đồng. Thời gian qua, các cấp, các ngành, các cơ quan chuyên môn trong tỉnh đã thực hiện nhiều biện pháp để chữa trị, cai nghiện cho những người nghiện ma túy, trong đó có điều trị thay thế các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadone và buprenorphine. Riêng 13 cơ sở điều trị và 53 cơ sở cấp phát thuốc methadone hiện đang điều trị cho 1.052 người nghiện (lũy tích bệnh nhân tham gia điều trị là 3.686 người); 7 cơ sở điều trị buprenorphine lồng ghép tại cơ sở điều trị methadone ở Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh và trung tâm y tế các huyện: Mai Sơn, Mường La, Quỳnh Nhai, Mộc Châu, Phù Yên và Thuận Châu, hiện đang điều trị 118 bệnh nhân. Trong thời gian điều trị, người bệnh sinh hoạt, lao động bình thường, phục hồi chức năng tâm lý. Hơn nữa, còn hạn chế tình trạng sử dụng các chất dạng thuốc phiện bất hợp pháp; giảm tình trạng lây nhiễm HIV trong nhóm người nghiện ma túy ra cộng đồng.

Tuy nhiên, phương pháp điều trị các chất dạng thuốc phiện bằng methadone và buprenorphine đòi hỏi bệnh nhân thực hiện nghiêm quy trình điều trị, hằng ngày đều đặn đến cơ sở điều trị uống thuốc, không bỏ liều.

Qua thực tế điều trị các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadone và buprenorphine đã phát sinh một số khó khăn, đó là: Việc thu dung người nghiện tham gia điều trị tại các địa phương chưa quyết liệt, dẫn đến có ít người nghiện tham gia điều trị. Địa bàn rộng, giao thông khó khăn, người nghiện ma túy ở rải rác và chủ yếu là người nghèo nên không có phương tiện và kinh phí đến cơ sở để tham gia điều trị hằng ngày; một số bệnh nhân có công việc mang tính lưu động, ảnh hưởng đến việc uống thuốc hằng ngày tại cơ sở điều trị. Cũng có nhiều bệnh nhân không kiên trì, không tự giác tham gia điều trị đúng liều, đúng quy định. Bên cạnh đó, một số cán bộ làm việc kiêm nhiệm tại các cơ sở điều trị, cơ sở cấp phát thuốc methadone và buprenorphine chưa thực sự quan tâm việc thăm khám, đánh giá hiệu quả điều trị đối với từng bệnh nhân. Trong thời gian điều trị, chưa có sự phối hợp điều trị bằng thuốc với tư vấn tâm lý. Vì vậy, nhiều bệnh nhân không được tư vấn đầy đủ, liều điều trị không phù hợp...

Để giải quyết những khó khăn trên, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 22/KH-UBND, ngày 20/1/2021, điều trị thay thế nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadone và buprenorphine giai đoạn 2021-2025. Trong đó, đẩy mạnh tuyên truyền về lợi ích, hiệu quả của việc điều trị thay thế các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadone và buprenorphine, nhất là đối với nhóm người nghiện, gia đình có người nghiện ma túy để tự giác tham gia điều trị. Tổ chức tư vấn, giáo dục, hướng nghiệp dạy nghề, giới thiệu việc làm cho bệnh nhân điều trị thuốc methadone. Duy trì hoạt động của 13 cơ sở điều trị và 53 cơ sở cấp phát thuốc methadone (trong đó có 7 cơ sở lồng ghép điều trị thuốc buprenorphine). Bố trí cán bộ đảm nhiệm công tác điều trị tại các cơ sở điều trị hoặc cơ sở cấp phát thuốc methadone và buprenorphine làm việc toàn thời gian hoặc kiêm nhiệm phù hợp với số lượng bệnh nhân tại mỗi cơ sở. Thường xuyên kiểm tra các cơ sở điều trị và cấp phát thuốc, bảo đảm việc cung ứng, bảo quản, kê đơn, cấp phát thuốc đúng quy định, tránh thất thoát vi phạm pháp luật.

Riêng ngành Y tế, thường xuyên kiểm tra, giám sát hỗ trợ chuyên môn kỹ thuật định kỳ 2 lần/năm đối với các cơ sở điều trị thuốc methadone và buprenorphine; hỗ trợ khởi liều điều trị ban đầu tại các cơ sở điều trị buprenorphine mới triển khai trên địa bàn tỉnh. Đồng thời, tổ chức tập huấn nâng cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ cán bộ làm việc tại các cơ sở điều trị, cơ sở cấp phát thuốc. Phối hợp với Sở Lao động, Thương binh và Xã hội triển khai điều trị các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadone tại các cơ sở điều trị nghiện ma túy...

Với nhiều giải pháp đồng bộ, tin rằng tỷ lệ người nghiện các chất dạng thuốc phiện được điều trị bằng thuốc methadone và buprenorphine sẽ tăng lên 40% trở lên vào năm 2025, góp phần giảm tỷ lệ lây nhiễm HIV/AIDS và các bệnh liên quan trong nhóm người nghiện ma túy ra cộng đồng; hỗ trợ người nghiện tái hòa nhập cộng đồng, bảo đảm an ninh trật tự địa bàn.