Sau 14 năm thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới, toàn tỉnh hiện có 54 xã đạt chuẩn nông thôn mới, 5 xã được công nhận chuẩn nông thôn mới nâng cao. Với yêu cầu, xã nông thôn mới nâng cao phải hoàn thành 19/19 tiêu chí và 75/75 chỉ tiêu, tăng 2 tiêu chí và 39 chỉ tiêu so với giai đoạn trước đang đặt ra không ít khó khăn, thách thức cho các địa phương.

Đoàn thẩm định xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao kiểm tra các tiêu chí nông thôn mới nâng cao tại xã Chiềng Cọ (Thành phố).

Ngày 8 tháng 3 năm 2022, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 318/QĐ-TTg quy định Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới các cấp giai đoạn 2021-2025, theo đó đối với Bộ tiêu chí về xã nông thôn mới nâng cao giai đoạn 2021-2025 được quy định thống nhất áp dụng trên địa bàn cả nước, gồm 19 tiêu chí với 75 chỉ tiêu. Nhiều tiêu chí, chỉ tiêu được quy định tăng, như: 100% đường xã được quản lý, bảo trì hàng năm, các tuyến đường được bố trí hạng mục như: Biển báo, chỉ dẫn, hệ thống chiếu sáng và trồng cây xanh; thu nhập bình quân đến năm 2025 đạt 59 triệu đồng/người/năm (cao hơn 11 triệu đồng so với xã đạt chuẩn nông thôn mới); bổ sung và nâng cao chất lượng các tiêu chí về tổ chức sản xuất, chất lượng môi trường sống… Bên cạnh đó, trong bộ tiêu chí xã nông thôn mới nâng cao giai đoạn 2021 - 2025, nhiều tiêu chí cần một số bộ, ngành, UBND cấp tỉnh công bố chỉ tiêu, quy định, hướng dẫn cụ thể nhưng đến nay vẫn chưa có quy định, hướng dẫn cụ thể của các cơ quan liên quan khiến cho các xã khó khăn trong việc rà soát tiêu chí để có giải pháp triển khai thực hiện.

Giai đoạn 2021-2025, toàn tỉnh phấn đấu có thêm 15 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao. Trong năm 2021, toàn tỉnh có 2 xã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao là xã Chiềng Cọ (Thành phố) và Mường Sang (Mộc Châu). Riêng năm 2022, phấn đấu xây dựng xã Đông Sang, huyện Mộc Châu đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao. Mục tiêu cụ thể là như vậy, tuy nhiên, qua rà soát, đánh giá hiện trạng của 54 xã đang xây dựng nông thôn mới nâng cao, hầu hết đều gặp khó khăn trong thực hiện một số chỉ tiêu, tiêu chí như: Tiêu chí số 8 về thông tin và truyền thông với 8 chỉ tiêu nhỏ đang chờ hướng dẫn cụ thể của Bộ Thông tin và Truyền thông, UBND tỉnh; tiêu chí số 13 về tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn với 8 chỉ tiêu, trong đó, thách thức lớn nhất là vùng nguyên liệu tập trung đối với nông sản chủ lực của xã được cấp mã vùng trồng; tiêu chí số 14 về y tế với chỉ tiêu tỷ lệ người dân tham gia và sử dụng ứng dụng khám chữa bệnh từ xa đạt từ 40% và chỉ tiêu tỷ lệ dân số có sổ khám sức khoẻ điện tử phải đạt từ 90%...

Xã Đông Sang, huyện Mộc Châu là địa phương duy nhất của tỉnh đăng ký về đích nông thôn mới nâng cao năm 2022. Ngay khi Quyết định 318/QĐ-TTg của Chính phủ được ban hành, xã đã rà soát toàn bộ các chỉ tiêu, tiêu chí theo quy định mới và xây dựng kế hoạch tổ chức triển khai thực hiện. Theo Bộ tiêu chí mới, hiện xã mới đạt 8/19 tiêu chí gồm: thủy lợi và phòng chống thiên tai, điện, cơ sở hạ tầng thương mại nông thôn, nhà ở dân cư, lao động, hành chính công, tiếp cận pháp luật, tỷ lệ hộ nghèo đa chiều.

Cán bộ Trạm y tế xã Đông Sang, huyện Mộc Châu tuyên truyền, vận động người dân tham gia bảo hiểm y tế.

Theo Bộ tiêu chí mới, nhiều chỉ tiêu, tiêu chí mới bổ sung cần nguồn vốn lớn, yêu cầu cao mà thời gian thực hiện từ nay đến cuối năm không còn nhiều. Mặt khác, một số tiêu chí vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể, cộng thêm khó khăn về vốn nên đến nay xã Đông Sang vẫn chưa xây dựng kế hoạch, phân bổ kinh phí để thực hiện các tiêu chí này. Tuy nhiên, với quan điểm xây dựng nông thôn mới là không có điểm dừng, xã vẫn đang chủ động, tích cực trong việc triển khai các chỉ tiêu, tiêu chí liên quan trực tiếp đến người dân.

Ông Nguyễn Văn Quân, Chủ tịch UBND xã Đông Sang, thông tin: Từ đầu năm đến nay, UBND xã đã tuyên truyền, vận động nhân dân 11/11 bản chuyển đổi cơ cấu cây trồng, trồng mới 31 ha cây ăn quả; phối hợp cùng Trung tâm kỹ thuật nông nghiệp huyện rà soát làm hồ sơ đề xuất vùng nguyên liệu tập trung đối với sản phẩm mận hậu tại bản Nà Kiền và bản Pa Phách 1. Đồng thời, ký hợp đồng với Công ty Môi trường đô thị Sơn La Chi nhánh Mộc Châu để thu gom rác thải tập trung 3 buổi/tuần, tổ chức thu dọn vệ sinh hàng tuần tại 5 bản, tiểu khu trung tâm; tổ chức vận động thu gom bao gói thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn...

Không riêng các xã đang phấn đấu xây dựng nông thôn mới nâng cao gặp khó khăn khi hoàn thành các chỉ tiêu, tiêu chí mà qua rà soát, đánh giá hiện trạng, cả 5/5 xã đã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao đều không duy trì đạt chuẩn 19 tiêu chí theo Bộ tiêu chí nông thôn mới nâng cao giai đoạn 2021-2025. Bà Tòng Thị Bó, Chủ tịch UBND xã Chiềng Cọ, cho biết: Chúng tôi đang tập trung dồn sức nâng cao chất lượng các tiêu chí, kể cả tiêu chí đã đạt nhưng còn thấp hoặc chưa bền vững; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, tạo sự đồng thuận của người dân trong thực hiện tiêu chí nông thôn mới nâng cao, nhất là vận động người dân chỉnh trang khu dân cư và diện mạo nông thôn, tạo cảnh quan môi trường sáng, xanh, sạch đẹp. 

Đường giao thông bản Huổi Khoang, xã Chiềng Ban, huyện Mai Sơn được bê tông hóa.

Bà Hoàng Thị Thu Hiền, Phó Chánh Văn phòng điều phối nông thôn mới tỉnh, cho biết: Cùng với việc tập trung tham mưu giúp Ban Chỉ đạo các Chương trình MTQG tỉnh, UBND tỉnh xây dựng, hoàn thiện các quy định, cơ chế, chính sách hỗ trợ thực hiện Chương trình giai đoạn 2021-2025 để kịp thời tổ chức, triển khai thực hiện trên địa bàn tỉnh, Văn phòng điều phối nông thôn mới tiếp tục đôn đốc các sở, ngành xây dựng và ban hành văn bản hướng dẫn triển khai thực hiện các tiêu chí, chỉ tiêu thuộc các Bộ tiêu chí nông thôn mới giai đoạn 2021-2025 được UBND tỉnh phân công phụ trách. Đồng thời, tổ chức các đoàn công tác liên ngành kiểm tra, hướng dẫn, giúp đỡ xã, huyện trong công tác tổ chức, triển khai thực hiện, xem đây là nhiệm vụ quan trọng và thường xuyên liên tục, kịp thời nắm bắt, tháo gỡ khó khăn cho cơ sở trong quá trình tổ chức thực hiện.

Xây dựng nông thôn mới nâng cao và tiến tới đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu là lộ trình tiếp theo của quá trình xây dựng nông thôn mới, nhằm nâng cao chất lượng các tiêu chí. Vì vậy, để bảo đảm về đích đúng hẹn, ngoài sự hỗ trợ của Nhà nước, hướng dẫn của các sở, ngành, mỗi địa phương cần thực hiện bài bản, từng bước, có trọng tâm, trọng điểm và đi vào thực chất.