Có một địa danh mà khi nghe tên, người ta liên tưởng đến một nơi xa lắc: Phiêng Sa. Xa, bởi địa danh ấy nằm sát đường biên giới phía tây, giữa huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La, với huyện Xiềng Khọ, tỉnh Hủa Phăn (nước CHDCND Lào). Xa, bởi ngày xưa, đó là nơi dân cư thưa thớt, cả bản Phiêng Sa chỉ có 4 hộ gia đình đồng bào Mông sinh sống. Con đường về bản gập ghềnh, khúc khủyu xuyên giữa những cánh rừng nguyên sinh bạt ngàn, tìm đường tới đó đâu có dễ.

Lưu học sinh Lào học tập tại Sơn La thăm và tìm hiểu về Khu di tích lịch sử cách mạng Việt Nam - Lào tại bản Lao Khô, xã Phiêng Khoài, huyện Yên Châu.

Ảnh: Huy Ngoan

Giữa một miền biên cương núi non trùng điệp, Lao Khô trở thành một địa bàn hết sức lý tưởng về quân sự. Từ đây có thể tiến sang đất Lào xây dựng căn cứ, xây dựng cơ sở cách mạng và khi cần có thể trở về, dựa vào dân để củng cố lực lượng. Với tầm nhìn chiến lược của đồng chí Trần Quyết, Bí thư Tỉnh ủy Sơn La và đồng chí Cay-xỏn Phôm-vi-hản, Ban xung phong Lào Bắc đã chọn nơi đây làm căn cứ đứng chân trước khi bước vào đất Sầm Nưa hoạt động, xây dựng căn cứ và lực lượng vũ trang của cách mạng Lào những năm 1948 -1949.

Hôm nay, Phiêng Sa - Lao Khô không còn xa nữa. Con đường đến Lao Khô dù vẫn còn đèo dốc, nhưng đã được nâng cấp, sửa sang và rải nhựa rộng rãi. Bản Lao Khô đồng bào Mông đông đúc, với hàng trăm nóc nhà, sống an bình giữa những cánh rừng biên giới. Và bật lên giữa núi rừng xanh ngát, một điểm du lịch lịch sử - Khu di tích lịch sử cách mạng Việt Nam - Lào đã được xây dựng tại chính bản Phiêng Sa xưa kia, để lưu giữ những giá trị to lớn về lịch sử, sự gắn bó máu thịt và tình đoàn kết chiến đấu keo sơn giữa hai nước Việt Nam - Lào nói chung và nhân dân các dân tộc tỉnh Sơn La với các tỉnh Bắc Lào nói riêng trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, bảo vệ Tổ quốc. Khu di tích còn là nguồn tư liệu lịch sử quý giá, góp phần giáo dục truyền thống yêu nước, quan hệ đoàn kết đặc biệt, tình cảm thủy chung son sắt giữa hai nước Việt Nam - Lào.

Ông Tráng Lao Lử (người ngồi trong cùng bên trái),  con trai cụ Tráng Lao Khô, kể về truyền thống cách mạng của gia đình.

Đến thăm Lao Khô, sẽ hiểu hơn về những chiến công của Đội xung phong Lào Bắc, những câu chuyện về mối tình quân dân, giữa cụ Tráng Lao Khô và người dân Phiêng Sa với Chủ tịch Cay-xỏn Phôm-vi-hản và Ban Xung phong Lào Bắc 74 năm trước. Những câu chuyện mà bất kể ai khi nghe xong cũng có những cảm xúc đặc biệt, sẽ hiểu hơn về mối quan hệ hữu nghị vô tư, trong sáng giữa hai dân tộc Việt Nam - Lào.

Từ chính mảnh đất Lao Khô và sự yêu thương, đùm bọc, che chở với tấm lòng “bát cơm xẻ nửa, chăn sui đắp cùng” của người dân Lao Khô, Chủ tịch Cay-xỏn Phôm-vi-hản đã trở về lãnh đạo thành công cuộc chiến đấu của nhân dân các bộ tộc Lào chống kẻ thù xâm lược, giành độc lập, tự do cho Tổ quốc Lào thân yêu.

Trong bài phát biểu chào mừng Đại hội lần thứ IV Đảng Cộng sản Việt Nam (tháng12/1976), Chủ tịch Cay-xỏn khẳng định: “Trong lịch sử cách mạng thế giới, có nhiều tấm gương sáng về tình cảm quốc tế vô sản, nhưng chưa có khi nào và chưa có ở nơi đâu tồn tại mối quan hệ đoàn kết chiến đấu đặc biệt lâu dài và toàn diện như mối quan hệ Lào - Việt Nam. Mối quan hệ đó đã trở thành mối quan hệ đặc biệt, thủy chung, trong sáng, mẫu mực, hiếm có và ngày càng được củng cố, phát triển vững chắc. Chúng tôi nguyện hết sức vun đắp cho tình hữu nghị Lào - Việt Nam ngày một xanh tươi, đời đời bền vững”.

Ngày 25/5/1971, Chủ tịch Su-pha-nu-vông sang thăm Việt Nam. Trong bầu không khí thắm tình đoàn kết hữu nghị, Người phát biểu: “Quan hệ hữu nghị anh em giữa nhân dân Lào và Việt Nam thật là vĩ đại. Không có bài hát, bài thơ nào ca ngợi hết được. Tình đoàn kết Lào - Việt Nam cao hơn núi, dài hơn sông, rộng hơn biển cả, đẹp hơn trăng rằm, ngát thơm hơn bất cứ đóa hoa nào thơm nhất. Tình hữu nghị tốt đẹp đó được vun đắp bằng tinh thần trong sáng không có kẻ thù nào phá nổi”. Và Phiêng Sa - Lao Khô là một địa chỉ đỏ, góp phần tạo nên mối quan hệ hữu nghị đặc biệt đó.

Hôm tôi tới thăm Khu di tích lịch sử Cách mạng Việt Nam - Lào tại bản Lao Khô, dưới trời nắng chang chang, cả dòng người nghiêm trang thành kính trước Tượng đài hữu nghị. Họ là những cựu chiến binh quân tình nguyện Việt Nam đã từng tham gia những trận đánh một mất một còn với kẻ thù trên đất bạn Lào hơn nửa thế kỷ trước. Nay họ trở về để được sống trong ký ức hào hùng và vẻ vang mà Ban Xung phong Lào Bắc và nhân dân bản Phiêng Sa, cụ Tráng Lao Khô đã đặt những viên gạch đầu tiên tại mảnh đất này. Đối với họ, Phiêng Sa - Lao Khô gần lắm. Phiêng Sa - Lao Khô chưa bao giờ xa trong tâm khảm, trong ký ức của những người lính năm xưa. Bên cột mốc biên giới mang số hiệu 135, cả một dải biên cương trùng điệp và hữu nghị hiện ra thân thương, gần gũi.

Nguyễn Vũ Điền (CTV)