Những ngày cuối tháng 10, chúng tôi có dịp đến thăm Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp và thương mại Thanh Sơn, tiểu khu 3/2, xã Cò Nòi (Mai Sơn). Sau gần 6 năm nghiên cứu, phát triển cây ăn quả chất lượng cao, đến nay HTX đã thành công với mô hình cây na, mang lại thu nhập cao, ổn định cho người dân địa phương.

Gian hàng trưng bày và giới thiệu sản phẩm na sạch theo tiêu chuẩn VietGAP

của HTX Dịch vụ thương mại - nông nghiệp Thanh Sơn, xã Cò Nòi (Mai Sơn).

Dẫn chúng tôi thăm quan vườn na của gia đình, Giám đốc HTX Lê Xuân Hòa cho biết: Cây na bén duyên với vùng đất Mai Sơn từ những năm 2000 khi có chủ trương chuyển đổi trồng cây nông nghiệp sang cây công nghiệp, cây ăn quả. Những năm đầu, cây na cho năng suất thấp, mã xấu, thời vụ chỉ thu trong khoảng hơn 1 tháng, giá trị thu lại không đáng là bao. Năm 2008, các hộ dân của tiểu khu được đi tham quan học hỏi kinh nghiệm mô hình trồng na tại Đông Triều, Quảng Ninh. Với kiến thức đã tiếp thu được, các hộ đã mạnh dạn áp dụng, mở rộng diện tích đầu tư thâm canh. Nhờ vậy, cây na ở Mai Sơn phát triển mạnh, người dân đều phấn khởi bởi na vừa được mùa, vừa được giá.

Với mục tiêu nâng cao chất lượng và tìm đầu ra ổn định cho sản phẩm, tháng 6 năm 2012, ông Lê Xuân Hòa đã liên kết với một số hộ nông dân thành lập HTX dịch vụ nông nghiệp và thương mại Thanh Sơn gồm 7 thành viên với trên 5 ha đất canh tác để trồng cây ăn trái (na và nhãn, xoài) tạo vùng chuyên canh hàng hóa. Sau hơn 6 năm hoạt động, đến nay, HTX đã có 57 thành viên với trên 170 ha cây ăn quả các loại; trong đó cây na là cây trồng chủ lực với diện tích trên 107 ha, 30 ha xoài và 40 ha nhãn. Từ trồng cây ăn quả, nhiều thành viên của HTX đã có thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi năm.. Tiêu biểu như gia đình ông Nguyễn Văn Sanh thu 1,5 tỷ đồng, gia đình ông Lê Xuân Hòa thu trên 1 tỷ đồng, gia đình bà Nguyễn Thị Đỗ thu 700 triệu đồng, gia đình chị Lò Thị Vân thu hơn 1 tỷ đồng... 

Đến vườn na của chị Lò Thị Vân, thành viên HTX, dù đã là cuối tháng 10, nhưng vườn na vẫn xanh tốt, quả vẫn còn khá nhiều trên cây. Chị Vân lý giải: Nếu như trước đây thì thời điểm này vụ na đã kết thúc, nhưng nhờ áp dụng các biện pháp kỹ thuật, na có thể cho thu quả từ tháng 7 đến tháng 11 hàng năm. Để tăng tỷ lệ đậu quả, quả tròn đều không bị méo, chúng tôi áp dụng kỹ thuật thụ phấn nhân tạo; tỉa bớt quả, rồi bấm ngọn cho nảy chồi ra quả từ thân, từ cành chính thì quả mới to được. Khi hết vụ, các thành viên  của HTX  tiến hành diệt trừ nấm bệnh bảo vệ bộ rễ, cành lá cho cây sinh trưởng, phát triển tốt. Năm 2018, mỗi ha na dai cho năng suất 13 tấn quả, sau khi trừ chi phí thu bình quân từ 250 đến 300 triệu đồng/ha.

Ông Lê Xuân Hòa cho biết thêm: HTX đã được cấp chứng nhận về an toàn thực phẩm tháng 6/2016 và được cấp chứng nhận VietGAP vào tháng 8/2016. Hiện, sản phẩm na dai của HTX đã có chỗ đứng vững trên thị trường, vào được nhiều siêu thị ở nhiều tỉnh, thành phố lớn đòi hỏi cao về chất lượng và hình thức như Lào Cai, Điện Biên, Đà Nẵng, Hà Nội, Thanh Hóa... Để đảm bảo đủ sản lượng và chất lượng quả xuất bán ra thị trường, ngoài 107 ha na tại huyện Mai Sơn, HTX còn cung cấp giống, phân bón cho các hộ dân của huyện Bắc Yên, Quỳnh Nhai, Thuận Châu trồng 24 ha na. Để tạo điều kiện cho người dân, Ban Giám đốc HTX đã làm việc với các xã cam kết cung cấp giống cây na, phân bón đảm bảo chất lượng, làm theo đúng mô hình sạch, bao tiêu toàn bộ sản phẩm. Ngoài ra, HTX đang xây dựng nhà bảo quản lạnh, sơ chế và đóng gói trái cây sau thu hoạch có diện tích 15.000 m2. Được biết, Chi cục Quản lý chất lượng Nông lâm sản và thủy sản Sơn La đã thường xuyên cử cán bộ mở các lớp tập huấn hướng dẫn các thành viên HTX sản xuất quả theo quy trình VietGAP; kỹ thuật rải vụ để kéo dài thời gian thu hoạch. Hướng dẫn hoàn thiện điều kiện để cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện bảo đảm an toàn thực phẩm và cấp miễn phí tem điện tử truy xuất nguồn gốc sản phẩm của HTX phục vụ tiêu thụ, xuất khẩu.

Bên cạnh việc mở rộng diện tích giống na địa phương, nhãn, xoài, HTX còn đưa vào nhiều loại cây trồng mới cho năng suất, chất lượng như thanh long vỏ vàng, thanh nhãn, na Hoàng hậu. Năm 2018 là năm đầu tiên 5 ha na Hoàng hậu cho thu quả, năng suất đạt 20 tấn/ha, với giá bán trung bình từ 100.000-150.000 đồng/kg. HTX cùng đã gửi 50 kg na Hoàng hậu đi chào hàng tại Hàn Quốc và nhận được phản hồi tích cực. Hiện, na Hoàng hậu không đủ sản lượng để bán. Dự kiến, năm 2019, HTX tiếp tục mở rộng, trồng mới 200 ha na.

Nhìn những quả na sáng bóng, tôi không khỏi khâm phục tinh thần ham học hỏi của người nông dân nơi đây. Từ thành công mô hình HTX trong việc liên kết nông dân đầu tư trồng cây ăn quả, tạo vùng chuyên canh hàng hóa, tạo uy tín đã khẳng định vị thế trên lĩnh vực sản xuất theo quy trình VietGAP và gắn với chuỗi tiêu thụ sản phẩm. Đây vừa là cơ hội vừa là thách thức đòi hỏi người dân cần thay đổi tư duy sản xuất từ tự phát nhỏ lẻ sang mô hình liên kết sản xuất theo quy trình nông nghiệp sạch, đa dạng hóa thị trường tiêu thụ, đảm bảo đầu ra cho sản phẩm và nâng cao thu nhập.