Câu chuyện nuôi trai lấy ngọc chúng ta thường chỉ được nghe ở các tỉnh miền đồng bằng, nơi có điều kiện tự nhiên thuận lợi cũng như trình độ kỹ thuật cao... Thế nhưng thời gian gần đây, ở huyện Mai Sơn, một chàng thanh niên đã cấy ghép và nuôi thành công trai nước ngọt để cho ra những viên ngọc, mở ra một nghề mới ở tỉnh miền núi Sơn La.

Anh Lê Đình San cấy nhân cho trai trước khi nuôi tạo ngọc. 

Chúng tôi tìm đến nhà anh Lê Đình San, ở tiểu khu 17, thị trấn Hát Lót, huyện Mai Sơn, người đã thành công với mô hình nuôi trai nước ngọt lấy ngọc. Anh San sinh năm 1984, tại Hát Lót, Mai Sơn, trong một lần về tỉnh Ninh Bình, anh biết được thông tin về mô hình nuôi trai nước ngọt mang lại hiệu quả kinh tế cao. Trở về bàn bạc với gia đình, anh quyết định tìm hiểu về nghề nuôi trai nước ngọt lấy ngọc. Khăn gói xuống Ninh Bình để học nghề, anh may mắn được ông chủ DNTN Hồng Ngọc Pearl tại huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình tận tình giúp đỡ, truyền dạy phương pháp nuôi, cấy trai nước ngọt tiên tiến nhất.

Sau khi hoàn thành khóa học, anh nhanh chóng về quê và bắt tay vào thực hiện ước mơ bắt trai nhả ngọc. Ban đầu chỉ với diện tích hơn 400 m2 mặt nước và 1.000 con trai đã cấy, quá trình chăm sóc và theo dõi thấy trai phát triển tốt, tốc độ phủ ngọc nhanh. Đặc biệt, là ngọc trai nuôi ở nguồn nước sạch từ mó nước và nước đá vôi ở Sơn La  nên rất phù hợp để cho ra những viên ngọc trai có màu sắc sáng bóng, chất lượng.

Kỹ thuật cấy trai đòi hỏi tỉ mỉ, chính xác, nhân cấy được nhập làm bằng chính vỏ trai từ nước ngoài về. Sau đó cấy nhân vào trai với kỹ thuật miếng mô tế bào từ trai nguyên liệu. Cấy ghép xong, trai được thả vào trong bể dưỡng để trai được hồi phục và theo dõi trước khi được cố định vào các sọt nhựa rồi đưa xuống ao để nuôi dưỡng. Với cách làm này giúp trai không bị lệch, tăng tỉ lệ ngậm ngọc sau khi cấy và hạt ngọc tròn. Thời gian nuôi từ 18 tháng đến 2 năm tùy thuộc vào chất lượng nguồn nước ao nuôi và nhiệt độ thời tiết từng năm, trai sẽ phủ lên viên nhân đã cấy những lớp ngọc và tăng dần kích thước, màu sắc sáng bóng.

Dẫn tôi đi tham quan khu vực ao nuôi trai, anh San chia sẻ: Sơn La có nhiều loài trai xanh cánh mỏng, loài trai này có màu xà cừ, bên trong chủ yếu là màu trắng hồng hoặc phớt hồng. Đây là loại trai nuôi cấy ngọc cho chất lượng màu sắc đa dạng, bóng đẹp, chất lượng ngọc của loài trai này tương đương với chất lượng của ngọc trai biển như loài AKOYA hay loài MACSHIMA, South Sea. Sản phẩm ngọc của loài trai xanh cánh mỏng chủ yếu có màu sắc trắng hồng hoặc màu trắng ánh xanh, tông màu này được đại đa số khách hàng ưa chuộng. Nguồn nước tỉnh Sơn La là nước đá vôi nên cho ra ngọc rất sáng và bóng. Hiện, lứa trai nuôi thử nghiệm của gia đình tôi đã bắt đầu phủ ngọc. Những mẫu mới phủ ngọc được các cơ sở sản xuất ngọc trai đánh giá đẹp hơn ngọc trai cùng lứa tuổi ở những nơi khác.

Ngoài sản phẩm chính là ngọc mang lại hiệu quả kinh tế cao,vỏ trai làm đồ thủ công mỹ nghệ, thịt trai được chế biến thành thực phẩm hoặc thức ăn phục vụ chăn nuôi. Thành phần chủ yếu của ngọc trai là canxi, protein, các chất vi lượng cùng nhiều loại axit amin khác có chứa hàm lượng dinh dưỡng cao là nguyên liệu cho ngành dược, mỹ phẩm. Trai chủ yếu là nuôi ở tầng đáy nên có thể kết hợp nuôi xen canh với các loại thủy sản khác để tận dụng diện tích mặt nước và nhờ cơ chế dinh dưỡng theo kiểu hút nước để lọc lấy vụn hữu cơ, động vật nguyên sinh, các động vật nhỏ khác, nuôi trai còn có tác dụng lọc sạch môi trường nước, hạn chế ô nhiễm môi trường. Bên cạnh đó, tỉnh ta có nhiều tiềm năng để phát triển du lịch, đặc biệt là khu du lịch lòng hồ thủy điện Sơn La, nếu mở rộng diện tích nuôi, cấy trai lấy ngọc sẽ tạo ra nhiều sản phẩm để bán cho du khách trong nước và ngoài nước, phong phú thêm hình thức du lịch ở Sơn La.

Chia sẻ về nghề nuôi trai nước ngọt tại Sơn La, anh San mong muốn được các cấp, các ngành quan tâm, hỗ trợ về vốn và kỹ thuật để cơ sở nuôi trai nước ngọt lấy ngọc của anh được mở rộng diện tích. Đồng thời, sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm, giúp đỡ về giống và kỹ thuật cho những bà con nông dân quan tâm đến nghề này. Hy vọng rằng, nuôi trai nước ngọt lấy ngọc sẽ mở thêm một hướng phát triển kinh tế mới cho người dân nơi đây.