Một ngày trung tuần tháng 7, chúng tôi được trò chuyện với một số cựu thanh niên xung phong trên địa bàn Thành phố. Qua những câu chuyện, chúng tôi thêm hiểu về tinh thần “Không có việc gì khó/Chỉ sợ lòng không bền/Đào núi và lấp biển/Quyết chí ắt làm nên” mà hàng vạn thanh niên trong cả nước đã phát huy trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Họ đã hiến dâng tuổi thanh xuân, hiến dâng xương máu, góp phần làm nên những chiến thắng vĩ đại của cách mạng Việt Nam.

Bà Nguyễn Thị Mai và ông Vũ Xuân Hải chia sẻ những kỷ niệm về thời kỳ tham gia TNXP.

Trong ngôi nhà nhỏ ở tổ 8, phường Tô Hiệu, thành phố Sơn La, ông Vương Đình Chí, cựu TNXP thời kỳ kháng chiến chống Pháp đã kể cho chúng tôi về những ngày tháng oanh liệt tham gia san lấp hố bom, bảo đảm thông đường tại khu vực cầu Tà Vài, huyện Yên Châu. Năm nay đã tuổi 90, dù không nhớ chính xác những mốc thời gian, nhưng khi nhắc đến những năm tháng hào hùng đó, gương mặt ông Chí ánh lên niềm tự hào. Ông kể: Thời gian ấy, địch ném bom ác liệt, khiến cho đất, đá, cây cối bên đường đổ ập xuống mặt đường, lòng suối nhiều tầng, nhiều lớp. Chúng tôi sử dụng dao, cuốc, xẻng nhanh chóng tạo đường đi mới; một bộ phận mang các rọ bằng nứa, bỏ đá cuội vào trong, sắp rọ đá thành hai bên lề đường, rồi đặt bó cây ngang giữa 2 rọ tạo thành đập tràn, đường ngầm cho xe ô tô, xe thồ và bộ đội đi qua an toàn. Dù khó khăn, nguy hiểm, nhưng tất cả chúng tôi đều quyết tâm không để xảy ra ách tắc giao thông.

Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, ông Chí cùng với đơn vị tiếp tục hành quân lên Lai Châu tham gia mở đường. Gian nan, vất vả, nhưng ông và các đồng đội vẫn hăng say lao động để hoàn thành tuyến đường đó. Năm 1957, ông Chí được kết nạp vào Đảng và chuyển công tác về Khu tự trị Thái Mèo. Ông mang ra khoe với chúng tôi tấm Huy hiệu Đảng 65 năm vừa được trao tặng vào tháng 5/2022, như để minh chứng thêm rằng, ông luôn phát huy tinh thần xung kích tình nguyện trong các cương vị công tác sau này. 

Phá đá mở đường Trường Sơn

Tại trụ sở của Hội Cựu TNXP tỉnh, bà Nguyễn Thị Mai, TNXP thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, kể cho chúng tôi nghe về khoảng thời gian oanh liệt, hào hùng mà bà đã tham gia cùng đồng đội để góp phần giành độc lập dân tộc. Bà Mai kể: Quê tôi ở tỉnh Hà Tĩnh. Tháng 2/1971, khi vừa tròn 20 tuổi, tôi tình nguyện tham gia lực lượng TNXP và được biên chế vào đơn vị C9, Tổng đội TNXP N53. Sau 15 ngày huấn luyện, tôi được phân công về A5, C9. Đơn vị chúng tôi làm nhiệm vụ trên tuyến đường Trường Sơn, cách ngã ba Đồng Lộc khoảng 45 km. Đây là tuyến đường huyết mạch vào chiến trường miền Nam, vì vậy, máy bay Mỹ đánh phá ác liệt, hòng cắt đứt tuyến giao thông. Hàng ngày, tôi và đồng đội có mặt trên tuyến đường đào đất, đá vá đường, lấp hố bom, bảo đảm thông tuyến cho xe chở lương thực, thực phẩm, đạn dược và bộ đội hành quân ra chiến trường. Đơn vị còn thành lập đội xung kích theo dõi những quả bom chưa nổ, đánh dấu lại để lực lượng công binh phá bom. Sự sống và cái chết chỉ trong gang tấc, nhưng chúng tôi vẫn luôn yêu đời, ngày đi làm tối về học văn hóa, sinh hoạt A.

Giọng bà Mai chợt trùng xuống: Tháng 9/1971, trong một trận máy bay Mỹ bắn phá ác liệt, một quả bom nổ cách A của bà đóng quân khoảng 10 mét, làm 1 đồng đội hy sinh, bà Mai và 1 người bị thương và được đưa đi điều trị. Sau khi xuất viện, bà tiếp tục tham gia “vá đường, lấp hố bom” thông tuyến cho xe ra chiến trường. Năm 1974, bà xuất ngũ trở về quê hương và đi học sư phạm. 16 năm sau chuyển lên Sơn La công tác trong ngành Thương nghiệp rồi được nghỉ chế độ hưu trí. Hiện bà là Phó Chủ tịch Hội Cựu TNXP Sơn La. Ở bất cứ vị trí công tác nào, bà Mai cũng phát huy tinh thần của TNXP. Bà đã được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Kháng chiến hạng Ba; Huy hiệu Đảng 40 năm; Bằng khen của Tỉnh ủy về đạt danh hiệu đảng viên xuất sắc 5 năm liên tục (2012-2016); năm 2020, được UBND tỉnh tặng Bằng khen về thành tích hoạt động TNXP.

Nơi nào khó, có thanh niên

Từng là TNXP và cũng đã trải qua nhiều công việc khác nhau, nhưng ông Vũ Xuân Hải, tổ 3, phường Chiềng Sinh, thành phố Sơn La, vẫn nhớ rất rõ thời gian tham gia lực lượng TNXP. Đó là giai đoạn 1968-1970, chàng thanh niên trẻ Vũ Xuân Hải tham gia lực lượng TNXP mở tuyến đường từ Chờ Lồng vào mỏ than Hang Mon, huyện Yên Châu. Việc mở tuyến đường này có 2 mục đích, đó là phục vụ lưu thông trong trường hợp đế quốc Mỹ đánh phá ác liệt, gây ách tắc tại đèo Chiềng Đông, huyện Yên Châu và phục vụ nhiệm vụ khai thác mỏ than Hang Mon, phát triển kinh tế.

Ông Hải nhớ lại: Thời điểm đó, sáng sớm hàng ngày, chúng tôi tổ chức lao động bằng những công cụ thô sơ, như búa, xà beng, cuốc, xẻng, xe ba gác và dùng mìn để phá đá. Dù khó khăn, gian khổ, nhưng với tinh thần: “Đâu cần, thanh niên có; nơi nào khó, có thanh niên”, chúng tôi vẫn lao động hăng say, hết mình để hoàn thành nhiệm vụ. Ngày ấy, phong trào văn hóa, văn nghệ phát triển mạnh mẽ ở các đơn vị với phương châm “ngày em đi làm đường, đêm về em học chữ, hát cho vang trời tuổi trẻ 20”.

Trong phong trào đó, ông Hải được phân công làm thầy giáo dạy lớp học xóa mù chữ. Dù không có kỹ năng sư phạm, nhưng với sự nhiệt huyết của thầy giáo, sự ham học của các học viên, đã có 1/3 đội viên TNXP được xóa mù chữ. Nhiều TNXP sau này tiếp tục học văn hóa và các trường chuyên nghiệp. Sau khi hoàn thành tuyến đường, tháng 1/1970, ông Hải nhập ngũ. Cho đến hôm nay, đã vào tuổi “xưa nay hiếm”, nhưng ông vẫn nhiệt tình, trách nhiệm trên cương vị Chủ tịch Hội Cựu TNXP Sơn La, cùng với BCH Hội quan tâm chăm lo nâng cao đời sống tinh thần, vật chất cho hội viên; kết nối xác định danh tính liệt sỹ TNXP; khuyến khích, động viên hội viên tham gia phát triển kinh tế, xây dựng nông thôn mới ở địa phương.

Năm tháng trôi qua, những cựu TNXP người còn, người mất. Nhưng những câu chuyện về họ mãi là niềm tự hào về truyền thống cách mạng, là bài học về tinh thần xung kích tình nguyện vì mục tiêu: Dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh, cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.