Tốt nghiệp Trường Đại học Sư phạm Hà Nội với trình độ thạc sĩ chuyên ngành sinh học thực nghiệm, anh Nguyễn Văn Toàn (sinh năm 1990) vừa làm tốt công tác chuyên môn tại Ban Tổ chức huyện ủy Yên Châu, lại có những đam mê nghiên cứu phát huy trình độ năng lực của mình để nâng tầm giá trị phẩm vật sẵn có của địa phương. Anh ấp ủ nghiên cứu đưa ra sáng kiến “Nâng cao giá trị tỏi Yên Châu bằng máy lên men tỏi đen CY01”. Kết quả nghiên cứu của anh đã đạt giải Ba tại Hội thi sáng tạo khoa học kỹ thuật tỉnh Sơn La năm 2018. Hiện, sáng kiến đã được ứng dụng vào thực tiễn đem lại hiệu quả kinh tế, góp phần nâng cao giá trị tỏi Yên Châu, tăng thêm thu nhập cho người dân, tạo việc làm cho nhiều lao động địa phương.

Anh Nguyễn Văn Toàn hướng dẫn công nhân phân loại tỏi đen.

Chia sẻ về sáng kiến của mình, anh Toàn cho biết: Tỏi cô đơn được bà con trồng nhiều ở xã Chiềng Đông và xã Chiềng Pằn (Yên Châu). Tỏi được sử dụng như một gia vị thông dụng trong các gia đình; đặc biệt hơn, tỏi còn là vị thảo dược chữa bệnh kỳ diệu từ thiên nhiên, rất tốt cho sức khỏe con người. Tuy nhiên, nhược điểm của tỏi là mùi khó chịu do các hợp chất chứa lưu huỳnh gây nên. Vì vậy việc lên men tự nhiên tỏi tươi thành tỏi đen sẽ khắc phục được mùi khó chịu khi sử dụng; đồng thời, làm tăng tác dụng chống ôxy hóa của tỏi lên gấp nhiều lần. Theo các nhà nghiên cứu, tỏi đen không chỉ dạng thực phẩm chức năng tự nhiên tốt cho sức khỏe mà còn hỗ trợ phòng bệnh, chống ung thư hiệu quả.

Anh cho biết thêm:  Ở Việt Nam hiện nay, công nghệ lên men tỏi đen đã được nghiên cứu từ rất lâu; trên thị trường cũng đã có nhiều thiết bị làm tỏi đen, nhưng giá máy rất đắt, do vậy giá thành tỏi đen cao và không hướng tới người dùng có thu nhập thấp. Vì thế, năm 2015, anh Toàn đã bắt tay nghiên cứu chế tạo máy lên men tỏi đen; sau khoảng 4 tháng mày mò nghiên cứu thì chế tạo thành công. Cấu tạo máy sử dụng vật liệu đơn giản như: Dây điện trở dẻo, bông thủy tinh cách nhiệt chống cháy và bộ điều khiển nhiệt độ. Máy lên men tỏi đen CY01 có công suất 400 kg tỏi tươi/mẻ, nhiệt độ điều khiển tự động theo từng chu kỳ, giai đoạn khác nhau; thiết kế bộ sinh nhiệt xung quanh lò, đảm bảo quá trình lên men diễn ra liên tục, chính xác, chất lượng tỏi đen làm ra đồng đều nhất. Vật liệu sản xuất bộ tản nhiệt bằng nhôm, siêu chịu nhiệt, chống rỉ sét, giúp máy hoạt động ổn định trong thời gian dài mà không hỏng hóc, không bốc mùi trong quá trình lên men, hệ thống cách nhiệt, chống cháy đảm bảo an toàn trong quá trình sử dụng lâu dài, tốn ít điện năng (kinh phí sản xuất máy 400 triệu đồng, rẻ hơn các máy cùng công suất bán trên thị trường 200 triệu đồng). Với một mẻ 400 kg tỏi tươi, sau 35-45 ngày cho ra thành phẩm và thu được khoảng 200 kg tỏi đen; sản phẩm tỏi đen có vị ngọt, dễ ăn, không còn mùi cay hăng của tỏi thường.

Sau khi chế tạo máy lên men và có thành phẩm, anh đã tham gia cùng HTX Tây Bắc để đưa tỏi đen ra thị trường. 2 năm (2015-2016), HTX đã bán được 1 tạ  với giá 600.000 đồng/1 kg. Thấy hiệu quả kinh tế, anh tiếp tục chế tạo thêm 10 máy lên men tỏi đen để mở rộng thị trường tiêu thụ. Sản phẩm tỏi đen sản xuất ra được đưa đến các điểm du lịch của huyện Mộc Châu và một số điểm du lịch của tỉnh Hòa Bình. Từ năm 2019 đến nay, sản phẩm tỏi đen đã được quảng bá rộng rãi và bán trên các trang mạng xã hội và các cửa hàng phân phối, dần dần thương hiệu “Tỏi đen Châu Yên” được nhiều người tiêu dùng biết đến.

Sản phẩm Tỏi đen Châu Yên

Để tăng công suất chế biến tỏi đen đáp ứng nhu cầu thị trường, anh Toàn đã tiếp tục tìm hiểu và nghiên cứu giải pháp điều khiển tự động và giám sát từ xa với 18 lò lên men tỏi đen bằng thiết bị V-BOX E-00, lò lên men được áp dụng theo công nghệ 4.0, điều khiển tự động trên máy tính hoặc điện thoại, giúp cho việc điều khiển lò lên men tỏi đen đơn giản, chính xác tuyệt đối, nâng cao chất lượng tỏi đen. Từ đây, thương hiệu “Tỏi đen Hoshi” chất lượng cao ra đời, đảm bảo các yêu cầu nghiêm ngặt để xuất khẩu. Hiện, tổng sản lượng 1 tháng HTX bán ra thị trường khoảng 8 tấn tỏi đen, doanh thu từ 3-4 tỷ đồng, tạo việc làm cho 6 lao động địa phương với mức thu nhập từ 5 triệu đồng/tháng trở lên; đã có 3 công ty trong nước ký kết hợp đồng xuất khẩu năm 2019, sản phẩm Tỏi đen Châu Yên được UBND huyện chứng nhận đạt giải A trong chương trình “Mỗi xã một sản phẩm OCOP”.

Ghi nhận thành quả nghiên cứu của anh Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam trao tặng Bằng Lao động sáng tạo năm 2019, anh Nguyễn Văn Toàn xứng đáng là tấm gương tiêu biểu phong trào thi đua yêu nước trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2015-2020.