Khi mùa xuân đến, cây cối đâm chồi nảy lộc, cũng là lúc đồng bào dân tộc Thái ở Khá, xã Sạp Vạt, huyện Yên Châu chọn ngày lành, tháng tốt để tổ chức Lễ hội Đông Sửa. Đây là nghi lễ tín ngưỡng truyền thống có ý nghĩa cầu mong sức khỏe, một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

Từ sáng sớm, trên khắp bản làng, tiếng trống, tiếng chiêng vang lên giục giã. Bếp lửa đỏ bập bùng, dân bản đồ xôi, mổ lợn, gà, làm cỗ để thầy mo chuẩn bị làm lễ. Ai nấy đều phấn khởi, lo làm tốt công việc của mình với mong muốn thần linh sẽ phù hộ cho gia đình và cho bản làng.

Ông Quàng Văn Phanh, người có uy tín của bản Khá, xã Sặp Vạt, cho biết: Hằng năm, cứ vào tháng 2 âm lịch, chúng tôi lại tổ chức lễ hội tại khu rừng thiêng của bản, cầu xin trời đất phù hộ cho mưa thuận gió hòa, mùa màng xanh tốt, cầu chúc cho tất cả bà con trong bản Khá đều khỏe mạnh, cuộc sống bình yên, no ấm, hạnh phúc. Lễ hội là dịp để dân bản tỏ lòng thành kính, biết ơn người khai sinh ra bản, cũng là dịp để bà con nghỉ ngơi vui xuân sau một năm lao động vất vả. Khác với mọi lần, năm nay, chúng tôi mời thêm khách thập phương đến tham quan, trải nghiệm.

Các lễ vật dâng cúng gồm lợn, gà, rượu, gạo nếp, trầu, cau, áo thiêng của chủ rừng. Ngoài ra, mỗi hộ trong bản còn mang đến 1 đôi vòng tay bạc, 1 cuộn vải trắng, vải khít để làm lễ cúng. Khi tiến hành nghi lễ, nhân dân trong bản sẽ tập trung quanh miếu thờ; chủ lễ (ông mo) làm các thủ tục gọi mời các vị thần linh, như: Thần sông, thần núi, thần thổ địa, thần cai quản ruộng nương, vùng miền, linh hồn người có công dựng bản mường về dự và tiếp nhận các lễ vật do nhân dân trong bản dâng lên, cầu xin các đấng thần linh ban cho dân bản sức khỏe và mùa màng tươi tốt...

Đan xen với phần lễ, phần hội diễn ra hết sức sôi nổi. Trong đó, phần thi đan sọt, làm cút piêu, gói xôi được đông đảo nhân dân tham gia, cổ vũ. Du khách được tham gia trải nghiệm trò chơi tung còn, múa sạp, bắt cá; tham quan gian trưng bày giới thiệu sản phẩm thổ cẩm, nông sản, ẩm thực của địa phương.

Anh Lò Tuyến Quân, du khách đến từ xã Nà Nghịu, huyện Sông Mã, hào hứng: Tôi biết đến lễ hội qua bạn bè giới thiệu và qua mạng xã hội Facebook, Zalo. Lễ hội rất thú vị, mang đậm bản sắc dân tộc, bà con nhân dân mến khách, thân thiện.

Ông Đào Quang Tố, hội viên Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam, chia sẻ: Đến với bản Khá, tôi cảm nhận không gian thanh bình, tự nhiên của một bản Thái cổ xưa. Bà con nhân dân vẫn giữ đậm nét bản sắc dân tộc, như: Lễ cúng thần linh, trang phục, ứng xử, ẩm thực. Nghi lễ Đông Sửa mang giá trị nhân văn sâu sắc, việc duy trì nghi lễ không chỉ bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc mà còn góp phần phát triển du lịch, nâng cao thu nhập cho nhân dân.  

Về trưa, nhân dân trong bản tiến hành hạ đồ lễ, mang rượu cần thơm ngọt ra đãi khách và tổ chức ăn mừng ngay tại khu rừng thiêng của bản. Sau bữa cơm trưa, mọi người cùng nhau ca hát, nhảy múa theo điệu trống, tiếng chiêng đến khi ánh mặt trời khuất sau núi.

Dư âm của lễ hội linh thiêng, sôi động sẽ luôn là nguồn khích lệ, động viên tinh thần người dân bản Khá, giúp bà con vượt qua những lo toan thường nhật, tích cực tăng gia lao động, sản xuất, xây dựng cuộc sống ấm no. Còn với chúng tôi, mãi ấn tượng về mảnh đất bình yên, con người giản dị, mộc mạc và hiếu khách nơi đây.