Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam đã công nhận 7 cây di sản Việt Nam tại Xã Ngọc Chiến, huyện Mường La.

Theo hồ sơ, 7 cây được công nhận cây di sản, gồm: Cây số 1 là cây du sam núi đất, ở bản Nà Tâu; cây số 2, 3, 4 là 3 cá thể đa tía tạo thành 1 quần thể đa, tại bản Lướt; cây thứ 5 là cây gạo nằm ở trung tâm bản Phày; cây thứ 6 và 7, là 2 cây sồi tại bản Mường Chiến. 

Theo các cụ cao niên trong xã kể lại, những cây di sản này đều có tích truyện linh thiêng của thời kỳ đầu khai phá mở mang xây dựng xã Ngọc Chiến, là những minh chứng lịch sử, mang yếu tố tâm linh đem lại may mắn, mưa thuận gió hòa trong quá trình sản xuất của nhân dân trong vùng.

Chúng tôi đến bản Nà Tâu, nơi đây có cây du sam núi đất, với niên đại hơn 1.000 năm tuổi, được người dân trong vùng gọi là “Cây thần”, “Sa mu đại thụ” hay “Co mạy pé”. Cây đại thụ xum xuê, sừng sững giữa bản, như bảo vệ, che chở cho nhân dân trong vùng.

Ông Tòng Văn Hải, là thế hệ thứ 2 tiếp quản, trông coi việc thờ thần cây “Sa mu đại thụ”, kể: Truyền thuyết kể lại, khi mới đến đây định cư, đoàn người muốn đốn hạ cây để làm nhà, làm ruộng thì giông gió nổi lên, bầu trời tối đen như mực. Từ trên cây, có một con hổ khổng lồ đi xuống. Đôi mắt nó đỏ rực như hai hòn than. Con hổ gầm gừ, nhe nanh, định xông vào vồ mọi người, thì từ trong thân cây, một cụ già đi ra. Cụ già bảo: "Đây là cây thần, là nơi thần ngự. Mọi người cứ ở đây khai phá, canh tác, thần sẽ bảo vệ. Nhưng tuyệt nhiên không được đốn hạ cây, mà chết cả bản. Nói rồi, cụ già và con hổ biến mất". Từ đó, người dân dựng một miếu thờ (hươn sơ) để thờ thần, gọi cây sa mu là "Cây thần".

Hằng năm, vào ngày mùng 7 Tết, khi chuẩn bị làm vụ mùa, nhân dân bản Nà Tâu lại sắm lễ cúng tại ngôi miếu này, cầu thần linh phù hộ cho thời tiết thuận hòa, cây cối tốt tươi, người dân được bình an, no đủ. "Cây thần" trở thành một biểu tượng, một báu vật vô cùng cao quý của nhân dân bản Nà Tâu.

Tiếp tục tìm hiểu về những cây thiêng trong vùng, chúng tôi đến bản Mường Chiến, nơi đây có 2 cây sồi bên nhau trên một gò đất nhỏ giữa cánh đồng trồng hoa của dân bản, cây có tán lá cân đối, dáng cây đẹp, trường tồn 400 năm.

 Ông Cầm Văn Hội, già làng bản Mường Chiến cho biết: Theo truyền thuyết về nguồn gốc người Thái trắng ở Ngọc Chiến, thì cây này đã có mặt cùng với họ khi đến đây lập bản. Trong cuộc sống, bà con thường ra đây để cầu xin hạnh phúc, nhất là những cặp đôi yêu nhau. 2 cây này, được coi là biểu tượng cho mối tình thủy chung, son sắt…

Ngoài cây “Sa mu đại thụ”, “Cây đôi tình yêu”, còn có quần thể 3 cây đa tía trên 400 năm tuổi, ở bản Lướt và cây gạo 300 năm tuổi ở bản Phày. Điều đặc biệt, khác với các cây di sản ở những vùng khác, mỗi cây di sản ở Ngọc Chiến đều được nhân dân dựng nhà thờ và phân công người trông coi. Bởi theo truyền thống và quan niệm của đồng bào Thái khu vực này, những cây gỗ lớn tồn tại hàng trăm năm tuổi được cho là nơi trú ngụ của thần linh, hoặc là nơi trú ẩn của những linh hồn người đã khuất. Việc tác động hay chặt hạ những cây cổ thụ được cho là rất kiêng kỵ và không được phép xâm hại, nếu không sẽ gặp điều không may mắn.

PGS - TS Trần Ngọc Hải, Phó Chủ tịch Hội đồng Cây di sản, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam, cho biết: Hiện nay, Việt Nam có trên 6.000 cây di sản, với trên 100 họ cây khác nhau, trong đó, cây du sam núi đất (Sa mu đại thụ) ở bản Nà Tâu và 2 cây sồi (cây tình yêu) ở bản Mường Chiến, xã Ngọc Chiến là 2 loại cây mới được công nhận vào danh sách cây di sản Việt Nam. Đặc thù nhất, ở đây có các thế hệ cùng 1 dòng họ tham gia bảo vệ cây thiêng ở vùng đất này, riêng cây du sam núi đất đã có đến 4 thế hệ tham gia giữ gìn, bảo vệ cây. Đây là những cây thân gỗ lớn, tồn tại duy nhất ở xung quanh là bản và ruộng. Có thể nói, các cây di sản ở xã Ngọc Chiến, là tài sản vô cùng giá trị về nguồn gen, sinh thái môi trường, cũng như về những nét văn hóa của nơi đây.

Tại Ngày hội hoa sơn tra vừa qua, tại mỗi cây di sản, xã đã bố trí hướng dẫn viên, tạo mã QR Code thông tin về cây di sản, thu hút đông đảo du khách đến check in và hiểu hơn về sự tích của những cây đại thụ này.

Say xưa nghe hướng dẫn viên thuyết minh sự tích cây sồi tình yêu, chị Phạm Mai Linh, du khách Hà Nội, chia sẻ: Lần đầu tiên tôi đến với Ngọc Chiến, nơi đây không chỉ mát mẻ trong lành, người dân thân thiện, được hiểu thêm về sự tích của những cây di sản, là một điểm tham quan lý tưởng kết hợp với nét đặc trưng văn hóa dân tộc nơi đây.

Ông Bùi Tiến Sỹ, Bí thư Đảng ủy xã Ngọc Chiến, thông tin: Ngọc Chiến có 7 cây được công nhận di sản Việt Nam  tạo sức hút cho du khách khi trải nghiệm du lịch Ngọc Chiến không chỉ bởi cảnh quan, thiên nhiên, văn hóa độc đáo mà còn hấp dẫn bởi những câu chuyện linh thiêng gắn liền với các cây di sản. UBND xã phối hợp với các ngành chức năng để tiếp tục có biện pháp chăm sóc, bảo tồn cây di sản bảo vệ nguồn gen, duy trì và phát triển bền vững hệ sinh thái, quần thể các loài thực vật, đồng thời, giữ được nét văn hóa tâm linh của xã Ngọc Chiến, thúc đẩy phát triển du lịch trên địa bàn.

Với tiềm năng du lịch cùng với tích truyện linh thiêng, 7 cây di sản là một trong những điểm đến hấp dẫn trong chuyến tham quan của du khách trong và ngoài tỉnh khi đến với Ngọc Chiến - miền cổ tích xinh đẹp.