Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 52 (AMM-52) và các Hội nghị liên quan là sự kiện đối ngoại lớn đầu tiên trong nhiệm kỳ mới chính phủ của Thủ tướng Prayut Chan-o-cha. Bộ trưởng Ngoại giao Thái Lan, Don Pramudwinai sẽ chủ trì AMM và đồng chủ trì các hội nghị PMC với các đối tác đối thoại cùng những hội nghị khác, trong đó bao gồm cuộc gặp giữa các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN với Ủy ban liên Chính phủ ASEAN về Nhân quyền (AICHR), Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN+3 (APT), Hội nghị Bộ trưởng Cấp cao Đông Á (EAS) và Diễn đàn Khu vực ASEAN lần thứ 26 (ARF). Các hội nghị liên quan bao gồm các hội nghị hợp tác tiểu vùng như Hội nghị Bộ trưởng Sáng kiến Hạ nguồn Mekong (LMI) lần thứ 12, Hội nghị Bộ trưởng Hợp tác sông Mekong - sông Hằng lần thứ 10, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Mekong – Hàn Quốc lần thứ 9, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Mekong – Nhật Bản lần thứ 12.

Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) được thành lập ngày 08/8/1967 với 05 thành viên ban đầu và phát triển dần thành một tổ chức hợp tác toàn diện và chặt chẽ, bao gồm cả 10 nước Đông Nam Á. Hiện nay, ASEAN đang chuyển mình sang giai đoạn phát triển mới, chính thức trở thành Cộng đồng ASEAN vào ngày 31/12/2015, hướng tới xây dựng một Cộng đồng “dung nạp, dựa trên luật lệ, hướng tới người dân, lấy người dân làm trung tâm”,trên nền tảng pháp lý là Hiến chương ASEAN và Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025.

ASEAN đã bước sang năm thứ tư và là giai đoạn giữa kỳ triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025, với trọng tâm là triển khai các Kế hoạch tổng thể trên cả 3 trụ cột Chính trị-An ninh, Kinh tế và Văn hóa-Xã hội; mở rộng và làm sâu sắc quan hệ đối ngoại, củng cố vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực đang định hình; tăng cường kết nối và thu hẹp khoảng cách phát triển thông qua Kế hoạch tổng thể Kết nối ASEAN (MPAC) 2025 và Kế hoạch công tác giai đoạn 3 Sáng kiến Hội nhập ASEAN (IAI).

Đến nay, ASEAN đã đạt được một số kết quả đáng khích lệ trên cả ba trụ cột Cộng đồng (Đã và đang triển khai 258/290 dòng hành động trong Kế hoạch tổng thể Cộng đồng Chính trị-An ninh, 154/157 ưu tiên của Kế hoạch tổng thể Cộng đồng Kinh tếi; đã thực hiện 954 hành động của 109 biện pháp chiến lược của Kế hoạch tổng thể Văn hóa-Xã hội (Theo Báo cáo của Tổng Thư ký ASEAN trình Cấp cao ASEAN 34)). Tăng trưởng kinh tế các nước thành viên tiếp tục ổn định, dự kiến GDP năm 2019 đạt 4,9%, tổng GDP ước đạt 3000 tỷ USD.

Năm 2019, ASEAN tiếp tục đẩy mạnh hợp tác và liên kết dưới tinh thần chủ đề “Thúc đẩy quan hệ đối tác vì sự bền vững” trên cơ sở phát huy những kết quả đạt được các năm trước đó. Các ưu tiên cụ thể để triển khai Chủ đề của Năm gồm:

Về Chính trị-An ninh, nâng cao năng lực của ASEAN xử lý các thách thức an ninh như khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia và an ninh mạng; tăng năng lực ngoại giao phòng ngừa, thúc đẩy hợp tác quản lý biên giới, hợp tác biển, hợp tác ngoại giao và quốc phòng, an ninh bền vững....;

Về Kinh tế, tập trung vào số hóa ASEAN, thích ứng với cách mạng công nghiệp 4.0, tăng cường kết nối, thuận lợi hóa thương mại, dịch vụ, đầu tư, phát triển kinh tế bền vững, hoàn tất đàm phán RCEP, gắn kết các sáng kiến kết nối trong khu vực;

Về Văn hóa-Xã hội, thúc đẩy hợp tác hướng đến người dân và đảm bảo an ninh con người thông qua các chương trình hợp tác về phúc lợi xã hội, bảo vệ môi trường, quản lý thiên tai và ứng phó với biến đổi khí hậu, thúc đẩy giáo dục suốt đời, đề cao bản sắc văn hóa ASEAN, thúc đẩy hợp tác thích ứng với già hóa dân số, phát triển nguồn nhân lực đáp ứng với yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Ngoài ra, ASEAN tiếp tục triển khai chính sách đối ngoại rộng mở, nỗ lực duy trì quan hệ cân bằng, hợp tác cùng có lợi với các Đối tác, chủ động củng cố các cơ chế do ASEAN khởi xướng và chủ trì, đóng góp tăng cường cấu trúc khu vực mở, minh bạch, dựa trên luật lệ với ASEAN đóng vai trò trung tâm.

Theo đó, ASEAN và EU đã nhất trí về nguyên tắc nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược (tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-EU lần thứ 22, tháng 1/2019); tích cực triển khai cụ thể hóa quan hệ Đối tác chiến lược với Nga (nâng cấp dịp Cấp cao ASEAN-Nga tháng 11/2018), tổ chức thành công các hoạt động trong khuôn khổ Ngày ASEAN-Nhật tại Việt Nam (tháng 6/2019); tích cực chuẩn bị cho Cấp cao kỷ niệm 30 năm quan hệ ASEAN-Hàn Quốc (tháng 11/2019); triển khai hợp tác theo Chủ đề Năm truyền thông ASEAN-Trung Quốc 2019... ASEAN đã thông qua Tài liệu quan điểm chung của ASEAN về Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, coi đây là cơ sở để phát huy khả năng tự cường và vai trò trung tâm của ASEAN trong bối cảnh gia tăng cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn. 

Kể từ khi chính thức gia nhập ASEAN ngày 28/7/1995, Việt Nam đã có nhiều đóng góp quan trọng cho sự phát triển và lớn mạnh của ASEAN. Việt Nam đã tích cực đóng góp thúc đẩy quá trình mở rộng và hoàn tất ý tưởng ASEAN bao gồm 10 quốc gia ở Đông Nam Á; phối hợp cùng các nước thành viên xây dựng những định hướng, quyết sách quan trọng của ASEAN như: Tầm nhìn ASEAN 2020 (1997) và Tầm nhìn ASEAN 2025 (2015); Chương trình hành động Hà Nội (1998); Tuyên bố Hòa hợp ASEAN II (2003) hình thành Cộng đồng ASEAN, Hiến chương ASEAN (2007), Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN (2009-2015); Kế hoạch tổng thể Kết nối ASEAN (MPAC) và Sáng kiến hội nhập ASEAN (IAI) về thu hẹp khoảng cách phát triển; đảm nhiệm thành công các nhiệm vụ luân phiên quan trọng trong ASEAN, như Chủ nhà Hội nghị Cấp cao ASEAN 6 (1998), Chủ tịch Ủy ban Thường trực ASEAN (2000-2001), nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN 2010, điều phối tích cực quan hệ giữa ASEAN với các Đối tác quan trọng như Mỹ, Nga, EU, Ấn Độ và hiện nay là Nhật Bản; đóng góp quan trọng vào quá trình hình thành, mở rộng và củng cố các thể chế do ASEAN chủ trì như Cấp cao Đông Á (EAS), Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM+)...

Việt Nam luôn đề cao đoàn kết, thống nhất trong ASEAN, xây dựng và phát huy giá trị các công cụ và cơ chế bảo đảm an ninh khu vực, thúc đẩy xây dựng lòng tin và chia sẻ các chuẩn mực ứng xử trong khu vực, củng cố vai trò trung tâm của ASEAN thông qua các cơ chế, diễn đàn do ASEAN chủ trì như (Cấp cao Đông Á-EAS, Diễn đàn khu vực ASEAN- ARF, Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng - ADMM+ ...); tích cực đóng góp vào các nỗ lực chung của ASEAN ứng phó với các vấn đề tác động đến hòa bình, an ninh khu vực, trong đó có Biển Đông. 

Tích cực đi đầu trong hội nhập kinh tế khu vực, là một trong hai nước có tỷ lệ thực hiện cao nhất các cam kết trong kế hoạch tổng thể xây dựng Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) (với tỉ lệ 95,5%, đứng thứ hai sau Singapore). Việt Nam cũng tích cực tham gia thúc đẩy xây dựng/triển khai các thỏa thuận hợp tác kinh tế nội khối và giữa ASEAN với các Đối tác; đóng góp các sáng kiến hợp tác trên các lĩnh vực như hỗ trợ các doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ; thuận lợi thương mại, phát triển thương mại điện tử, tăng cường kết nối và thu hẹp khoảng cách phát triển trong ASEAN.

Tích cực tham gia và đề xuất những sáng kiến hợp tác thiết thực hướng tới người dân, trong đó có các nội dung về phúc lợi xã hội, hỗ trợ các đối tượng yếm thế, giáo dục, y tế, phòng chống dịch bệnh, bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu… đồng thời tích cực đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá về ASEAN trong người dân./.