Từ quốc lộ 4G, qua cầu cứng sang tả ngạn sông Mã vào bản Quyết Thắng, xã Chiềng Khương những ngày này, đâu đâu cũng thấy bạt ngàn nhãn. Cả một vùng quê trù phú với những ngôi nhà khang trang bên nương nhãn trĩu quả. Toàn xã Chiềng Khương có 550 ha nhãn thì riêng bản Quyết Thắng là 100 ha. Nhờ cây nhãn mà đời sống bà con ngày càng khấm khá.

Vùng nguyên liệu nhãn của HTX dịch vụ nông nghiệp An Phú được sản xuất theo quy trình VietGAP.

Ngay đầu bản Quyết Thắng là 30 ha nhãn của HTX dịch vụ nông nghiệp An Phú, được gắn biển sản xuất hoa quả sạch - an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP. HTX đã ghép cải tạo 22 ha giống nhãn Miền Thiết, chín sớm và chín muộn từ những cây nhãn có thâm niên 20-30 năm, còn lại là 5 ha nhãn truyền thống và 3 ha trồng mới. Giống nhãn chủ yếu là nhãn Miền Thiết, nhờ thâm canh, áp dụng quy trình kỹ thuật chăm sóc nên nhãn cho quả to, đồng đều, mã đẹp, cùi dày, nước ngọt sắc, không bị nhoét.

Niềm nở tiếp chúng tôi, bà Trần Thị Minh An, Giám đốc HTX dịch vụ nông nghiệp An Phú, cho hay:  Các hộ thành viên HTX đã thu hoạch xong nhãn chín sớm được hơn 10 tấn, với giá bán 32-35 nghìn đồng/kg. Bà con rất phấn khởi. Giống nhãn Miền Thiết chủ lực của HTX đang chuẩn bị vào vụ. Nhiều thương lái đã đến đặt mua nhãn  và nhiều doanh nghiệp do các cơ quan của tỉnh, huyện Sông Mã cũng đã dẫn đến để khảo sát  vùng nhãn của HTX để xuất khẩu. Năm nay, HTX có 25 ha nhãn cho thu hoạch, dự kiến bình quân đạt 13 tấn/ha. Vào chính vụ, mỗi hộ thành viên sẽ thu hoạch, sơ chế được khoảng 1,5 tấn nhãn/ngày, với 14 hộ như vậy sẽ đáp ứng được đơn hàng một container đông lạnh của đơn vị thu mua xuất khẩu.

Sản phẩm nhãn của HTX đang có cơ hội vào siêu thị và xuất khẩu sang thị trường nước ngoài, điều mà trước đây, những hộ trồng nhãn như bà An không nghĩ đến. Gần cả đời bà An gắn bó với cây nhãn và quá thấm thía chuyện “được mùa mất giá”, tiêu thụ phụ thuộc vào thương lái. Gia đình bà An có 11,7 ha nhãn, trong đó 13 ha nhãn cho thu hoạch, 2 ha nhãn mới trồng. Năm 2017, gia đình bà thu hoạch hơn 60 tấn, sau khi trừ chi phí khoảng 30%, còn được khoảng 1 tỷ đồng. Bà đã chia phần lớn diện tích nhãn cho các con ra “ăn tây ở riêng”, của bà còn lại non nửa. Ở tuổi xế chiều, những tưởng bà chỉ đơn thuần “trông cây, đợi quả” lấy tiền dưỡng già. Nhưng đầu năm 2018, gia đình bà An đã mạnh dạn cùng các hộ xung quanh bàn bạc và thống nhất thành lập HTX với 14 thành viên. Bà được tín nhiệm bầu làm Giám đốc.

HTX được cán bộ Trạm Khuyến nông, Trạm Bảo vệ thực vật hướng dẫn sản xuất theo quy trình VietGAP, thường xuyên kiểm tra việc sản xuất các hộ thành viên. HTX thành lập Ban kiểm soát gồm 3 kiểm soát viên là những người có kinh nghiệm, được tập huấn kỹ thuật sản xuất, có nhiệm vụ thường xuyên đi kiểm tra, giám sát việc sản xuất của các hộ thành viên, nhất là kiểm soát việc sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật và cả thời gian thu hoạch sau khi phun thuốc. Các hộ thành viên HTX ở liền kề nhau, vùng nguyên liệu tập trung nên thuận lợi trong việc sản xuất, thống nhất áp dụng kỹ thuật theo quy trình VietGAP, quy ước tuyệt đối không dùng thuốc diệt cỏ trong vườn nhãn.

Anh Đoàn Ngọc Sang, Phó Giám đốc HTX, chia sẻ: Trước đây, các hộ sản xuất tự phát, nhà nào biết nhà nấy, thường phun thuốc không đồng loạt nên xử lý không triệt để sâu bệnh; lúc bán thì nhà được giá cao, nhà giá thấp. Gia đình tôi có 2 ha nhãn Miền Thiết đang cho thu hoạch. Năm trước, gia đình thu hoạch được 13 tấn; năm nay, được mùa dự kiến khoảng 30 tấn. HTX đang thống nhất giá cả với các doanh nghiệp đã đến đặt vấn đề. Hy vọng, sản phẩm nhãn của chúng tôi sẽ có mặt tại các siêu thị và thị trường nước ngoài, đảm bảo ổn định đầu ra sản phẩm.

Nhãn năm nay được mùa. Sông Mã là thủ phủ nhãn, cũng là nơi đầu tiên của tỉnh chuẩn bị vào vụ thu hoạch rộ. Về vùng nhãn Sông Mã năm nay, điều khiến chúng tôi ngỡ ngàng khi nghe những nông dân ở đây nói về ưu thế của sản xuất theo chuỗi giá trị, đưa sản phẩm vào các siêu thị, xuất khẩu. Toàn huyện đã có 9 HTX với 166 ha nhãn đạt tiêu chuẩn VietGAP đủ điều kiện xuất khẩu, vào siêu thị và hiện còn nhiều HTX đang chuẩn bị được cấp giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn VietGAP. Họ đã thực sự tiến bộ trong thay đổi tư duy, biết liên kết để tạo ra vùng nhãn rộng lớn, sản xuất quả sạch, tăng sức cạnh tranh và cơ hội tiêu thụ, nâng cao giá trị sản phẩm.