Lý giải hiện tượng dông lốc, mưa đá đã xảy ra ở vùng núi Bắc Bộ những ngày qua, ông Trần Quang Năng - Trưởng phòng Dự báo Thời tiết Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho biết, do ảnh hưởng khối không khí lạnh từ phía Bắc kết hợp với hội tụ trong rãnh gió Tây trên cao. Kiểu thời tiết dị thường này báo hiệu mùa thiên tai nguy hiểm, khó lường.

Mưa đá diễn ra tại Lào Cai. (Ảnh: TTXVN)

 Không khí lạnh phía Bắc kết hợp với rãnh gió Tây gây ra dông lốc, mưa đá

 Từ chiều 16 đến hết đêm 17/2/2019, ở các tỉnh Bắc Bộ đã xảy ra đợt mưa dông trên diện rộng kèm dông lốc, gió giật mạnh và mưa đá ở các tỉnh vùng núi phía Bắc. Dông kèm lốc xoáy gây gió giật mạnh, mưa đá đã xảy ra ở vùng núi Bắc Bộ. Cụ thể ở Mù Cang Chải (Yên Bái), Sa Pa, Tp. Lào Cai và Bát Xát (Lào Cai), Sơn La, Thái Nguyên đã ghi nhận được mưa đá. Một số nơi quan trắc được gió giật mạnh như Tam Đường: 16m/s (cấp 7) lúc 19 giờ 17/2; Yên Bái: 19m/s (cấp 8) lúc 01 giờ sáng 18/2, Mẫu Sơn: 21m/s (cấp 9) lúc 07 giờ sáng ngày 18/2, Tuyên Quang 26m/s (cấp 10) lúc 21 giờ 40 phút ngày 17/2.

Lý giải về hiện tượng này chiều tối ngày 18/2, ông Trần Quang Năng cho biết, do ảnh hưởng của rãnh áp thấp có trục 24-26 bị đẩy dịch về phía Nam bởi một khối không khí lạnh từ phía Bắc kết hợp với hội tụ trong rãnh gió Tây trên cao. Đồng thời với đó là điều kiện nền nhiệt độ chung ở các tỉnh Bắc Bộ trong thời gian qua khá cao, cộng thêm độ ẩm lớn trong khí quyển đã tạo điều kiện thuận lợi cho mưa dông phát triển mạnh nên từ tối 16/2, ở Tây Bắc và vùng núi Bắc Trung Bộ đã có mưa rào và dông; từ ngày 17/2 vùng mưa mở rộng ra toàn Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ, trọng tâm mưa lớn là Việt Bắc và Đông Bắc với lượng mưa phổ biến 30-70mm, một số nơi cao hơn như Tuyên Quang 73mm, Tam Đảo 89mm, Bảo Lạc (Cao Bằng) 73mm, Quảng Hà (Quảng Ninh) 86mm,...

Để có thông tin đến người dân phòng tránh những hiện tượng nguy hiểm của thời tiết, Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia đã theo dõi chặt chẽ những dấu hiệu cho thấy sự xuất hiện đợt mưa lớn này khá sớm.Từ chiều 15/2 đã ban hành bản tin đầu tiên về cảnh báo mưa dông diện rộng, mưa lớn và khả năng xảy ra dông, lốc, sét, mưa đá ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ; bản tin đầu tiên được phát trước thời điểm xảy ra hiện tượng 24 giờ. Trong các bản tin nhấn mạnh cấp độ rủi ro thiên tai cấp 1 đối với các hiện tượng dông, lốc, sét, mưa đá ở vùng núi.

Tiếp sau đó, các bản tin liên tục được cập nhật theo đúng Quy định (06 giờ một lần) và nhấn mạnh trọng tâm mưa lớn, dông, sét, mưa đá ở khu vực Việt Bắc, Đông Bắc sẽ kéo dài đến sáng 18/2.Các bản tin cảnh báo dông phát riêng cho khu vực Tây Bắc, Bắc Trung Bộ từ chiều 16/2 đến đêm 17/2. Ngoài ra, nhiều bản tin cảnh báo mưa dông, gió giật mạnh chi tiết đến cấp tỉnh đã được ban hành từ ngày 16 đến sáng ngày 18/2.

Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia đã cung cấp thông tin dự báo, cảnh báo kịp thời, đầy đủ cho Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống thiên tai (PCTT&TKCN), Ủy ban Quốc gia Tìm kiếm-cứu nạn và Ban Chỉ huy PCTT&TKCN các Bộ, ngành, địa phương thuộc khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ, các cơ quan thông tấn, báo chí để truyền tải sớm nhất cho nhân dân các địa phương trong các khu vực chịu ảnh hưởng của mưa dông.

Trên cơ sở các bản tin của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, Đài Truyền hình Việt Nam đã bổ sung các nội dung hướng dẫn phòng chống dông lốc trong chương trình dự báo thời tiết sau Chương trình thời sự từ ngày 15 đến 17/2.

Theo ông Trần Quang Năng, tại các Đài KTTV khu vực, Đài KTTV tỉnh, sau khi nhận được thông tin cảnh báo của Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia, các Đài KTTV khu vực Tây Bắc, Việt Bắc, Đông Bắc, Đồng bằng Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ đã phát ngay tin cảnh báo vào chiều 15/2 và phát tiếp tin cập nhật vào các ngày sau đó. Mức độ chi tiết được cảnh báo đến các khu vực trong tỉnh.

Các Đài KTTV tỉnh Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang Tuyên Quang, Bắc Kạn đều phát tin cảnh báo mưa dông, gió giật mạnh và mưa đá từ chiều ngày 15 hoặc sáng ngày 16/2 như Lào Cai phát 5 bản tin bắt đầu từ 9h45 ngày 16/2; Yên Bái phát 4 bản tin bắt đầu từ 16h30 ngày 15/2; Hà Giang phát 4 bản tin bắt đầu từ 10h00 ngày 16/2; Tuyên Quang  phát 5 bản tin bắt đầu từ 16h30 ngày 15/2. Bản tin ngày 17/02 của Đài Tuyên Quang có cảnh báo sét đánh và gió giật mạnh.

Các hiện tượng thời tiết nguy hiểm đang đến gần

Nhận định trong thời gian tới, ông Trần Quang Năng cũng cho biết, dông lốc mạnh ở nước ta xảy ra cao điểm vào thời kỳ từ tháng 3 đến tháng 5 hàng năm khi có sự chuyển biến thời tiết từ mùa lạnh sang mùa nóng, mùa khô sang mùa mưa. Khi đó có sự gặp gỡ vào xáo trộn mạnh giữa các khối khí nóng và lạnh, khô và ẩm sẽ là điều kiện lý tưởng tạo ra những đám mây đối lưu phát triển mạnh, hệ quả gây ra các trận lốc xoáy, gió giật mạnh, mưa đá trên diện rộng, đặc biệt là ở khu vực các tỉnh vùng núi.

Trong năm 2019, mưa đá xuất hiện ngay giữa tháng 02 này báo hiệu cho thấy dấu hiệu về thời kỳ mưa dông với các hiện tượng thời tiết nguy hiểm như lốc xoáy, gió giật mạnh, sét, mưa đá,… đã đến rất gần. Thêm nữa với nền nhiệt độ đang có xu hướng cao hơn trung bình nhiều năm trong các tháng gần đây sẽ là điều kiện nhiệt lực góp phần cho chúng ta dự đoán về một mùa thiên tai sẽ diễn ra khó lường, phức tạp trong thời gian tới.

Để chủ động ứng phó với thiên tai nói chung và mùa mưa, dông, lốc, sét, mưa đá sắp tới, ông Năng khuyến cáo người dân và chính quyền địa phương cần chú ý theo dõi chặt chẽ các bản tin dự báo, cảnh báo thiên tai từ các cơ quan hữu quan. Trên cơ sở thông tin dự báo, cảnh báo đó các cấp chính quyền địa phương cần chủ động xây dựng các phương án lao động, sản xuất, sinh hoạt phù hợp với từng thời đoạn thiên tai, từng loại hình thiên tai cho người dân. Các cơ quan hữu quan tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến kiến thức khí tượng thủy văn và cách thức phòng chống thiên tai đến từng người dân, cộng đồng./.