Dòng sông Đà xưa vốn hung dữ, nhiều tác ghềnh, gây khó khăn cho việc đi lại của người dân. Nhưng từ khi có bàn tay trị thủy của con người, những công trình thủy điện Hòa Bình, Sơn La, Lai Châu được ngăn dòng tạo nên những vùng hồ rộng lớn, vừa điều tiết nước cho hạ du, vừa thuận lợi cho phát triển vận tải đường thủy. Cũng như các vùng dọc con sông Đà, nhân dân các xã ven sông của huyện Bắc Yên từ Chiềng Sại lên đến Pắc Ngà có thể đi lại thuận tiện để trao đổi giao thương hàng hóa. Và cũng từ đó nghề lái đò chở khách trên dòng vùng hồ đã hình thành tạo nên nét mới ở mỗi bến thuyền.

Người dân bốc xếp hàng lên thuyền tại bến thuyền bản Pe, xã Song Pe (Bắc Yên).

Trong chuyến công tác khai bút đầu xuân chúng tôi có dịp về bến thuyền Song Pe nằm ngay dưới chân cầu Tạ Khoa. Từ đây có thể đi đường bộ đến xã Tạ Khoa, nhưng chúng tôi đã chọn đi bằng đường thủy. Giữa sóng nước mênh mông, chúng tôi nhận thấy những chiếc thuyền tấp nập ngược xuôi. Trong hành trình khoảng nửa tiếng đồng hồ trên sông, chúng tôi đã trò chuyện với ông Đinh Văn Việt, bản Tăng (xã Chiềng Sại), người đã hơn 10 năm lái thuyền chở khách trên sông. Ông Việt nhẩm tính: Mỗi ngày có 4 lượt thuyền chở khách xuất bến từ xã Chiềng Sại về Song Pe dưới chân cầu Tạ Khoa. Ngoài ra, còn thuyền từ bến khác tại các bản ven sông chở khách hoặc vận chuyển nông sản, hàng hóa.

Theo ông Việt, đối với nghề lái thuyền chở khách, việc bảo đảm an toàn giao thông đường thủy luôn được đặt lên hàng đầu. Vì vậy, trước khi xuất bến khoảng 30 phút, các lái thuyền đều phải kiểm tra bình nhiên liệu, động cơ, hệ thống bánh lái và khoang máy bơm nước… Đồng thời, đảm bảo có đủ số lượng áo phao cho hành khách, cùng với khoảng 15-20 chiếc phao cứu sinh để đề phòng bất trắc xảy ra. Trước khi nổ máy khởi hành, lái thuyền phát áo phao cho khách và đề nghị họ phải mặc áo phao; không để khách ngồi trên lan can. Vì đi trên sông có nhiều tình huống diễn ra bất ngờ không thể lường trước được, do đó mặc áo phao là cách để đảm bảo an toàn cho khách đi thuyền.

Chúng tôi về đến bến Song Pe mới chỉ đầu giờ chiều. Lúc này tại bến có khá nhiều người dân đang bốc, xếp hàng từ thuyền lên bờ, hoặc chuyển hàng xuống thuyền để vận chuyển về các xã. Được biết, ngoài nhận chở khách, một số lái thuyền còn làm thêm công việc vận chuyển nông sản, hàng hóa thuê cho người dân từ các xã về chân cầu Tạ Khoa. Hỏi chuyện chủ thuyền Vì Văn Ởng, bản Pắc Ngà (xã Pắc Ngà) về nghề lái thuyền, ông Ởng chia sẻ: Tôi đã làm nghề lái thuyền được khoảng 15 năm. Khi mới vào nghề, ở Bắc Yên chưa tổ chức dạy nghề lái thuyền, chúng tôi đã xuống bến phà Vạn Yên (Phù Yên) để học khoảng 2 tháng. Sau đó, vay 150 triệu đồng của ngân hàng để thuê đóng thuyền chở khách thuê. Mặc dù đã nhiều năm lái thuyền trên đoạn sông từ bến thuyền Song Pe về xã Pắc Ngà, nhưng không chỉ tôi mà các lái thuyền khác vẫn gặp nhiều khó khăn khi nước sông xuống thấp. Nhất là những hôm gió mạnh, khi lái phải lựa mui thuyền theo dòng nước để tránh các đợt sóng lớn, nếu không sẽ gây nguy hiểm cho hành khách trên thuyền. Trong mỗi chuyến đi, chúng tôi luôn thận trọng, tập trung để đảm bảo an toàn cho hành khách.

Theo ông Ởng, số lượng thuyền chở khách từ Song Pe về Pắc Ngà tương đối nhiều. Tính trung bình một tháng, mỗi lái thuyền sẽ chở khách 6 chuyến đi - về, lượng khách mỗi chuyến tùy thuộc vào nhu cầu đi lại trong từng thời gian. Thường mỗi lượt chở khách từ Pắc Ngà về Song Pe và ngược lại, sau khi trừ các loại chi phí, mỗi chủ thuyền thu được khoảng 1 triệu đồng 2 chiều đi - về. Như vậy, thu nhập bình quân của lái thuyền khoảng 6 triệu đồng/tháng. Từ khoản thu đó, chủ thuyền thường trích ra một phần để sửa chữa, bảo dưỡng máy móc, đảm bảo an toàn cho mỗi chuyến đi. Bên cạnh đó, các lái thuyền mua lưới để sẵn trên thuyền, những ngày không có khách, họ sẽ đánh bắt cá trên sông, vừa phục vụ sinh hoạt của gia đình, vừa tăng thêm thu nhập.

Mỗi nghề có cái vất vả riêng; đặc biệt, với nghề lái thuyền chở khách trên sông liên quan trực tiếp đến tính mạng của hành khách, những người lái thuyền luôn xác định phải chấp hành nghiêm túc các quy định của pháp luật về giao thông đường thủy, bảo đảm an toàn cho mỗi chuyến xuất bến.