Khác với vùng chè Mộc Châu hay Phổng Lái (Thuận Châu), xã Tà Xùa (Bắc Yên) có những cây chè cổ thụ từ vài chục đến hàng trăm năm tuổi. Trong đó, bản Bẹ có nhiều cây chè cổ thụ nhất của xã Tà Xùa, không những cho sản phẩm chè ngon nức tiếng mà còn thu hút khách du lịch đến tham quan, tạo nguồn thu nhập kép cho người dân bản địa.

Người dân bản Bẹ, xã Tà Xùa (Bắc Yên) thu hái chè cổ thụ.

Theo những người dân ở bản Bẹ, cây chè đã gắn bó với bà con từ bao đời nay, trải qua mưa nắng, thân cây trở nên mốc trắng, rêu phong. Những cây chè cao 2 mét trở lên, đường kính gần 30 cm. Một số gia đình còn giữ phương pháp thủ công sao chè, tức là dùng tay đảo chè trong chảo nóng, nên chè có mùi thơm đặc trưng, khi uống ban đầu cảm nhận có vị đắng, sau đó là vị ngọt thanh mà hiếm loại chè nào có được, tạo nên thương hiệu riêng cho sản phẩm chè Tà Xùa. Hiện, bản Bẹ có khoảng 40 ha cây chè cổ thụ, với khoảng 1.560 cây. Đa số những cây chè này có khoảng từ 70-100 năm tuổi, có cây gần 300 năm tuổi. Đưa chúng tôi đi thăm những cây chè cổ thụ gần 300 năm tuổi, anh Mùa A Vàng, Trưởng bản cho biết: Những cây chè này không chỉ là một phần quan trọng trong đời sống sinh hoạt mà còn là nguồn thu nhập để người dân vươn lên thoát nghèo. Trung bình mỗi năm, sản lượng chè búp tươi từ những cây chè cổ thụ đạt 14 tấn, có nhiều hộ trong bản thu nhập hàng trăm triệu đồng/năm.

Qua chia sẻ của Trưởng bản Mùa A Vàng, để chè ngon, giữ được hương vị đặc trưng, chè được hái theo nguyên tắc 1 tôm 1 lá hoặc 1 tôm 2 lá, thời gian hái chè từ 5-9 giờ sáng, hoặc từ sau 15 giờ, hơn nữa hái chè vào những ngày trời mát, nhiều sương mù là tốt nhất, sau khi hái phải sao chè càng sớm càng tốt. Nếu sao chè một tôm 1 lá thì 6 kg chè tươi sẽ được 1 kg chè khô; còn hái một tôm 2 lá thì 15 kg chè tươi mới được 1,5 kg chè khô và sản phẩm cũng ít tuyết trắng, chất lượng thấp hơn. Ngon nhất là chè cổ thụ búp to, khi sao 5 kg chè tươi sẽ được 1 kg chè khô, giá bán trung bình từ 1,2 -1,5 triệu đồng/kg, riêng loại chè thượng hạng giá bán lên đến 2,5 triệu đồng/kg.

Bên cạnh những giá trị kinh tế mà chè đặc sản Tà Xùa mang lại, đồi chè cổ thụ ở bản Bẹ đang trở thành một trong những điểm đến hấp dẫn thu hút khách du lịch. Du khách đến với Tà Xùa ngoài được chiêm ngưỡng “thiên đường mây” thì còn chọn đồi chè cổ thụ ở bản Bẹ để trải nghiệm. Hấp dẫn không chỉ là những câu chuyện về cây chè trăm năm tuổi đã được Hiệp hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam trao Bằng công nhận quần thể 200 cây chè di sản, mà du khách còn được trải nghiệm phương pháp sao chè truyền thống của người dân địa phương.

Tại Hội thảo đánh thức tiềm năng du lịch trong phát triển kinh tế - xã hội huyện Bắc Yên được tổ chức tháng 9/2019, xác định trong tuyến du lịch về vùng cao Bắc Yên, vùng chè cổ thụ là một trong những điểm đến hấp dẫn, cùng với đó là những giá trị kinh tế mang lại cho người dân. Vì vậy, rất cần xã Tà Xùa và huyện Bắc Yên có định hướng và giải pháp cụ thể để bảo tồn những cây chè cổ thụ, xây dựng thương hiệu sản phẩm đặc trưng của địa phương.