LTS: Những năm qua, trên địa bàn các xã vùng sâu, vùng xa, giao thông khó khăn của tỉnh đã xuất hiện nhiều loại xe 3 cầu như: Gaz 66, Uzan, Zin 130, Zin 131, Zin 134, JMC... đã hết hạn sử dụng, cũ nát, được người dân hoặc 1 số đơn vị dùng để vận chuyển nông sản, hàng hóa. Việc quản lý, kiểm soát và xử lý các loại xe ô tô hết niên hạn sử dụng đang đặt ra những khó khăn, phóng viên Báo Sơn La đã thâm nhập và tìm hiểu sự việc.

Xe quá hạn sử dụng được đưa vào các xưởng sửa chữa để tái sử dụng.                          

Tìm hiểu về những chiếc xe hết niên hạn sử dụng, chúng tôi lựa chọn bản Tà Số, xã Chiềng Hặc (Mộc Châu). Đây là bản có số lượng xe hết niên hạn sử dụng được cho là nhiều nhất trong toàn tỉnh. Đường vào Tà Số rất khó đi và hiểm trở, cả tuyến đường hun hút với lổn nhổn đá hộc. Trên đường đi vào Tà Số, chúng tôi bắt gặp những chiếc xe hết niên hạn sử dụng chở phân bón vào bản, cứ đi được đoạn ngắn xe lại dừng, hỏi ra mới biết xe lên dốc nóng máy quá. Tà Số chỉ cách trung tâm huyện có hơn 10km mà chúng tôi phải đi hơn 1 tiếng đồng hồ mới vào đến nơi.

Vào mùa này ở Tà Số, nhìn đâu cũng thấy đất được phát dọn để trồng ngô, dong riềng... Tà Số được chia thành 2 bản, Tà Số 1 và Tà Số 2. Ông Mùa A Chờ, Trưởng bản Tà Số 2 cho biết: Bản Tà Số 1 có hơn 180 hộ,  bản Tà Số 2 có 110 hộ. Các hộ ở hai bản chủ yếu là trồng ngô, hộ nhiều nhất mỗi năm thu 35 tấn ngô bắp; hộ ít nhất cũng phải 15 tấn. Mấy năm gần đây, ở Tà Số trồng thêm dong riềng, mỗi nhà trung bình thu mỗi vụ hơn 10 tấn. Hỏi số lượng xe ở hai bản, Ông Chờ nhẩm đếm khoảng gần 50 xe Gaz 66, Uzan, Zin 130, Zin 131 đã cũ. Giá xe cũ thấp nhất là hơn 100 triệu đồng, xe mới hơn giá khoảng gần 200 triệu đồng. Theo ông Chờ, số lượng xe nhiều như vậy cũng không chở hết số lượng nông sản của bà con trong bản ra trung tâm huyện để tiêu thụ nên vẫn có xe ở ngoài vào chở thuê. Mỗi kg nông sản sẽ giảm xuống từ 3-5 giá so với thị trường để bù vào tiền cước xe chở.

Nhà ông Chờ có khách đến chơi, đó là ông Mùa A Vàng ở bản Tà Số 1, trong câu chuyện chúng tôi được biết nhà ông Vàng cũng có 1 chiếc xe Uzan đã hết niên hạn sử dụng mua từ năm 2012 với giá gần 150 triệu đồng. Xe cũ nên cứ bình quân đi được 3 chuyến là phải sửa 1 lần, các “bệnh” hay gặp là hỏng cầu, hộp số, phớt dầu. lốp... Mùa này, các xe chủ yếu dùng để chở thuê phân bón, mỗi tấn phân bón từ huyện Mộc Châu vào đến bản giá 400 nghìn đồng, trừ tiền dầu còn lãi hơn 100 nghìn đồng/tấn. Xe nhà ông Vàng do con trai sinh năm 1993 lái, không có bằng lái xe ô tô. Ông Vàng bảo cả bản không ai có bằng lái xe ô tô. Năm nào chở nông sản cũng có xe đổ hoặc lao xuống hố hay đâm vào tà luy...

Ở Tà Số, cứ đi vài nhà lại thấy có 1 chiếc xe hết niên hạn sử dụng, cái nằm ở trong nhà kho, cái nằm ở bên vạt nương hay những bãi cỏ trống. Gia đình anh Mùa A Cáng, bản Tà Số 1 cũng có 1 chiếc xe Gaz 66 đã hết niên hạn sử dụng mua năm 2013. Trước đó, anh Cáng đi xuất khẩu lao động ở Malayxia, về nhà có tiền mua chiếc xe hiệu “Chiến Thắng” gần 200 triệu đồng để chở nông sản, nhưng chở không được nhiều, không lãi nên phải bán đi để mua chiếc Gaz 66 này với giá 125 triệu đồng. Chiếc xe của nhà anh Cáng quá cũ, lốp mòn vẹt; nước sơn trên nắp hộp máy, thành xe đều bong tróc, hoen rỉ. Để nổ được máy, anh Cáng phải bơm dầu rất lâu, đánh lửa ở các cụm dây điện loằng ngoằng trong hộp máy. Cứ làm đi làm lại đến 4 lần thì chiếc xe mới nổ máy.

Tiếp tục hành trình tìm hiểu những chiếc xe hết niên hạn sử dụng, điểm tới lần này của chúng tôi là những xưởng sửa chữa ô tô “tái chế” xe cũ nát. Xưởng đầu tiên nằm ở khu vực Cò Nòi (Mai Sơn). Trong xưởng có 5 chiếc xe thì cả 5 cái đều cũ nát, nước sơn ở thành xe bong tróc, hoen rỉ. Chỉ tay vào chiếc Zin 130 đã tháo hết thùng, còn chơ cái sacxi mọt rỉ đến sắp gẫy, anh Hùng, thợ sửa máy ở xưởng khoe: Trông cũ thế nhưng bọn anh chỉ hàn gá lại cái sacxi bị mọt xong và thay lại một số phụ tùng, chuyển từ máy xăng sang máy dầu là lại được bán với giá hơn 100 triệu đồng.

Xe quá hạn sử dụng được đưa vào các xưởng sửa chữa để tái sử dụng.                          

Đóng vai một người đi tìm mua xe cũ, chúng tôi vào 1 xưởng sửa chữa ở khu vực Tà Làng (Yên Châu). Xưởng này khá rộng và có đủ các loại xe cũ, như Zin 131, Gaz 66, Uzan, UAZ (Uoát). Nhìn đống ốc, bulong vứt thành  đống to, chứng tỏ xưởng này đã sửa chữa, tái chế lại khá nhiều xe. Từ Thành phố về đến Mộc Châu, dọc quốc lộ 6 chúng tôi đếm được khoảng hơn 40 xưởng sửa chữa ô tô nhưng rất ít những chiếc xe ô tô có dấu đăng kiểm trên kính, mà hầu hết là những chiếc xe quân sự đã cũ nát đang được “tái chế” lại, hoặc là những chiếc xe đã hết niên hạn sử dụng bị hỏng gầm, máy đang được sửa chữa. Nhớ lại chiếc xe của gia đình anh Cáng, câu chuyện của ông Mùa A Vàng kể về những vất vả do xe hỏng, những vụ tai nạn do xe quá cũ nát, người lái xe không có bằng lái, chứng kiến xưởng “tái chế” lại những chiếc xe cũ nát khiến tôi thực sự giật mình về sự chủ quan của một số người dân, đơn vị khi vẫn đang hằng ngày sử dụng những chiếc xe đã quá cũ nát để chuyên chở hàng hóa, nông sản phục vụ đời sống và sinh hoạt, bất chấp nguy hiểm tính mạng của bản thân và mọi người.

Đại tá Đinh Công Thành, Phó Giám đốc Công an tỉnh cho biết: Theo thống kê của Trung tâm đăng kiểm cơ giới thủy bộ Sơn La, tính từ năm 2005 đến nay trên địa bàn toàn tỉnh có 1.096 phương tiện đã hết niên hạn sử dụng. Trong đó, lực lượng CSGT toàn tỉnh đã rà soát, thống kê được 470 phương tiện hết niên hạn sử dụng đang hoạt động trên các địa bàn.(số phương tiện còn lại có thể đã bán ra các tỉnh khác hoặc không còn khả năng sử dụng, người dân đã  bán sắt vụn). Các phương tiện hết niên hạn sử dụng phân bố chủ yếu ở địa bàn các huyện: Mai Sơn, Mộc Châu, Yên Châu, Sốp Cộp, Vân Hồ, Quỳnh Nhai, Mường La, Sông Mã, Bắc Yên; hầu hết những phương tiện này hoạt động tại các địa bàn vùng sâu, vùng xa, các tuyến tỉnh lộ, đường giao thông nông thôn... hoạt động khá công khai và phổ biến mỗi khi bước vào các vụ thu hoạch nông sản (vận chuyển ngô, sắn, dong, mía...) gây mất TTATGT, tiềm ẩn nguy cơ tai nạn giao thông...       (Còn nữa)