HTX Phương Nam, bản Pha Cúng, xã Lóng Phiêng được biết đến là một trong những đơn vị tiên phong, tiêu biểu trong ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp của tỉnh cũng như của huyện Yên Châu. Khi đặt chân đến đây và tận mắt chứng kiến những thành viên của HTX ứng dụng công nghệ hiện đại trong chăn nuôi, thực hành sản xuất theo quy trình VietGAP, chúng tôi không khỏi bất ngờ khi ở vùng nông thôn xa trung tâm lại có những nông dân dám nghĩ, dám làm, tạo dựng nông trại chăn nuôi quy mô lớn, làm ăn bài bản như thế.

Những đồi nhãn trồng theo quy trình VietGAP của HTX thu hàng trăm tấn quả mỗi năm.

“Giàu lợn nái, lãi gà con”

Dáng người nhỏ nhắn, nước da đen sạm, anh Trần Như Kiên, Giám đốc HTX Phương Nam nhanh nhẹn mời chúng tôi thăm nông trại. Anh chia sẻ: Vài tháng nay, khi hầu hết các cơ sở nuôi lợn theo phương thức truyền thống đang lao đao vì cơn bão bệnh dịch tả lợn châu Phi thì mô hình chăn nuôi khép kín của HTX vẫn phát triển ổn định. Để tiếp tục duy trì và tăng đàn, HTX đã thực hiện triệt để các biện pháp an toàn sinh học trong chăn nuôi, hạn chế được dịch bệnh thâm nhập từ bên ngoài vào. Do vậy, dù nằm trong “tâm bão” của dịch tả lợn châu Phi, nhưng đàn lợn của HTX vẫn an toàn.

Anh Trần Như Kiên hướng dẫn thành viên HTX kỹ thuật chăm sóc đàn lợn.

Kể về những năm tháng lập nghiệp trên vùng đất này, anh tâm sự: Sinh năm 1977 trong gia đình có 5 anh em, bố mẹ làm nghề nông, khi mới 16 tuổi, anh đã phải khăn gói rời vùng quê nghèo chiêm trũng huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam, theo cánh thợ xã bên lên vùng núi Lóng Phiêng xa xôi hẻo lánh dựng nhà làm thuê. Năm 1999, sau 6 năm bươn trải kiếm sống, anh đã bén duyên với cô gái người Xinh Mun trong xã và quyết định sinh cơ lập nghiệp tại đây. Nhớ lời khuyên của bố mẹ “Giàu lợn nái, lãi gà con”, với bản tính cần cù, chịu khó, sau một thời gian tích góp, dành dụm, năm 2007, anh bắt tay đầu tư vào nuôi lợn. Từ 2 con lợn nái ban đầu, để nhanh chóng tăng đàn, tất cả lợn con đẻ ra đều được anh giữ lại nuôi để bán lợn thương phẩm... Nhưng, nghề chăn nuôi cũng thường gặp phải rủi ro, cuối năm 2008, toàn bộ đàn lợn bị dịch chết hết, gia đình anh rơi vào cảnh nợ nần. Sau nhiều đêm suy ngẫm, anh Kiên đã quyết định vay Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn gần 300 triệu đồng để có tiền tiếp tục đầu tư nuôi lợn. Thời điểm đó, với khoản vay 300 triệu đồng là số tiền không hề nhỏ. Khi quyết định như thế, bạn bè, người thân, ai cũng can ngăn, có người còn bảo anh nên dùng vốn đó để đi buôn sẽ nhanh giàu hơn, chứ ai lại mang cả đồng vốn cơ nghiệp lớn đi đánh cược với con lợn như thế. Đúng kế hoạch, gia đình anh đã dùng số tiền vay ngân hàng mua 200 m2 đất ngoài đồng bãi, dựng lán trại, mua 40 con giống về nuôi. Anh dành toàn bộ thời gian, công sức, tâm huyết vào chăm bẵm đàn lợn; quan tâm tới công tác đảm bảo vệ sinh, phòng chống dịch và tìm đến những trang trại lớn ở các tỉnh, thành khác để học hỏi, trao đổi kinh nghiệm. Sau một năm, đàn lợn của gia đình anh bắt đầu sinh sôi, thành quả đã đến, lãi từ bán lợn thịt thu được 170 triệu đồng. Tiếp nối thành công, năm 2010, gia đình anh xuất bán 50 tấn lợn, thu lãi 1,2 tỷ đồng; từ năm 2011 trở đi, mỗi năm xuất chuồng tăng khoảng 25-30 tấn lợi hơi và thu lãi tăng 200 triệu đồng. Riêng năm 2015 và 2016, nhờ xuất bán thêm khoảng 150-200 con lợn giống/năm, cộng với sản lượng lợn thương phẩm tăng mạnh (đạt 300 và 350 tấn) cho thu nhập khoảng 2,5 tỷ đồng (đã trừ chi phí). Hiện, anh Kiên trở thành chủ trang trại có quy mô lớn nhất vùng, thường xuyên duy trì 160 con lợn nái và khoảng 1.500 con lợn thịt.

Cuối năm 2016, được sự động viên của Liên minh HTX tỉnh và huyện Yên Châu, anh Kiên đã đứng ra thành lập HTX Phương Nam với 10 thành viên. Sau nhiều năm ấp ủ, tự mày mò sản xuất nông nghiệp sạch đã thôi thúc anh mạnh dạn đầu tư và tiên phong đưa ứng dụng công nghệ cao vào chăn nuôi. Với kinh nghiệm của mình, anh cùng tập thể HTX quyết tâm xây dựng một trang trại chăn nuôi kết hợp với trồng trọt theo chu trình khép kín, khoa học. Anh vận động 1 thành viên HTX cùng xây dựng quy mô chuồng trại chăn nuôi 5.000 m2  và thực hiện chăn nuôi theo quy trình VietGAP. Khó khăn phải đối mặt của HTX khi đó là chăn nuôi theo quy trình VietGAP phải tuân thủ nghiêm ngặt, trong khi lao động chủ yếu là nông dân địa phương vốn đã quen chăn nuôi theo phương thức cũ. Để khắc phục tình trạng đó, anh đã cùng Ban Giám đốc HTX họp bàn, xây dựng phương án chăn nuôi phù hợp; phối hợp với Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện tổ chức các lớp tập huấn cho các thành viên và người lao động về quy trình chăn nuôi an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP từ khâu sản xuất con giống, cung ứng thức ăn đến cách phòng dịch, tiêu thụ sản phẩm đầu ra. Sau năm đầu tiên sản xuất theo quy trình VietGAP, lợn thương phẩm của HTX được thu mua với giá cao, bình quân 46.000 - 48.000 đồng/kg lợn hơi; anh đã họp các thành viên để tuyên truyền các hộ cùng làm. Mỗi năm, số lượng đàn chăn nuôi theo quy trình VietGAP lại tăng lên. Đến nay, HTX có 4/10 thành viên tham gia lĩnh vực chăn nuôi với gần 250 con lợn nái, 2.500 con lợn thương phẩm.

Theo anh Kiên, một trong những yếu tố quan trọng trong chăn nuôi đó là nguồn thức ăn. Tại HTX hiện nay chỉ sử dụng 2 nguồn chính là cám viên nhập từ công ty và cám trộn do chính HTX tự sản xuất. Điều đặc biệt, toàn bộ nguồn thức ăn chăn nuôi đều sử dụng nguyên liệu từ thực vật như ngô, đậu, sắn và sử dụng công nghệ ủ lên men để bổ sung chất dinh dưỡng cần thiết. Với chế độ dinh dưỡng này, đàn lợn không chỉ lớn nhanh mà còn rất chắc thịt; được thị trường đánh giá cao. Năm 2018, HTX đã xuất chuồng hơn 600 tấn lợn hơi và 1.500 con lợn giống, tổng doanh thu từ bán lợn của HTX đạt 26 tỷ đồng, trừ chi phí lãi 6 tỷ đồng; ngoài ra còn tạo việc làm cho 12 lao động địa phương, mức thu nhập bình quân 5 triệu đồng/người/tháng.

Máy xử lý nước thải, tách chất thải rắn sau chăn nuôi của HTX Phương Nam.

Do sản xuất chăn nuôi khép kín nên HTX rất quan tâm đến công tác bảo vệ môi trường. Trước đây, chăn nuôi với số lượng lớn, lượng chất thải nhiều, dù đã xây dựng bể biogas để xử lý chất thải chăn nuôi, nhưng lượng nước thải vẫn tràn ra ngoài gây ô nhiễm môi trường. Năm 2018, HTX được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chọn triển khai thực hiện thí điểm máy xử lý nước thải, tách chất thải rắn sau chăn nuôi. Trung bình máy có thể ép được khoảng 70 tấn phân khô/năm, số phân này được trộn với men vi sinh, rồi đóng trong bao kín làm phân bón cho diện tích nhãn của HTX khi vào vụ để thúc cho nhãn ra hoa, đậu quả. Phần nước thải cũng được đưa vào bể lắng xử lý, sau đó dùng tưới cho vườn nhãn. Với việc tận dụng chất thải, nước thải từ chăn nuôi sau khi được xử lý đã tiết kiệm 40% số tiền mua phân bón, giảm thiểu ô nhiễm môi trường và đặc biệt cải tạo đất, nâng độ màu mỡ, tăng năng suất cho diện tích nhãn của HTX. Anh Kiên phấn khởi khoe: Sử dụng phân hữu cơ qua xử lý bón cho diện tích nhãn đã giúp HTX giải quyết được bài toán ô nhiễm môi trường trong chăn nuôi và nâng cao chất lượng và sản lượng nhãn của HTX. Nhờ vậy, vụ nhãn năm nay, HTX thu hoạch khoảng 800 tấn quả với giá bán bình quân 25.000 - 27.000 đồng/kg; trừ chi phí, mỗi thành viên đạt doanh thu khoảng 1,5 tỷ đồng.

Gần 20 năm gắn bó với vùng đất Lóng Phiêng, anh Trần Như Kiên và các thành viên trong HTX Phương Nam đã xây dựng, tạo tiền đề phát triển chăn nuôi, trồng trọt bền vững gắn với việc bảo vệ môi trường tại địa phương; giúp người dân thay đổi phương thức, tập quán sản xuất. Với những thành tích xuất sắc trong sản xuất, kinh doanh, tháng 8 vừa qua, HTX Phương Nam được Tổng Hội Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam chứng nhận “Thương hiệu vàng nông nghiệp Việt Nam”. Ngoài ra, HTX còn đạt danh hiệu “Hợp tác xã sản xuất nông nghiệp tiêu biểu”; riêng bản thân anh Kiên nhiều lần được tặng Bằng khen, Giấy khen của các cấp, ngành trong các phong trào thi đua sản xuất, kinh doanh giỏi. Những kết quả đạt được là động lực để anh Kiên và các thành viên trong HTX tiếp tục đưa nông nghiệp phát triển theo hướng bền vững và góp phần tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương.