Tà Xùa là xã vùng cao của huyện Bắc Yên. Nơi đây có những cây chè Shan tuyết cổ thụ hàng trăm năm tuổi, làm nên sản phẩm trà nổi tiếng - trà cổ thụ Tà Xùa.

Hiện nay, xã Tà Xùa có gần 300 ha cây chè Shan tuyết cho thu hoạch 350 - 400 tấn búp tươi/năm. Trong đó, có 40ha cây chè Shan tuyết cổ thụ, tương đương với 2.500 - 3.000 cây từ 100 - 300 năm tuổi, chủ yếu tập trung ở bản Bẹ đã được công nhận là cây di sản; hơn 250 ha chè dưới 100 năm tuổi được trồng ở các bản Tà Xùa, Chung Chinh. 

Vào dịp cuối tuần, du khách đến Tà Xùa nghỉ dưỡng được nhâm nhi chén chè cổ thụ và ngắm biển mây, khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ. Anh Đặng Tuấn Hiệp, ở quận Cầu Giấy, Hà Nội, cho biết: Tôi đã uống loại chè này nhiều năm nay, đây là loại chè thơm ngon và bổ dưỡng, chè có búp trắng, cánh phớt vàng, hương vị thơm đặc trưng riêng, khi pha nước chè có màu vàng sánh như mật ong. Nhấp ngụm chè, cảm giác đầu tiên là vị hơi chát sau đó dần chuyển sang vị ngọt dịu, hương thơm, cảm giác rất sảng khoái. Một điều đặc biệt nữa là chè cổ thụ Tà Xùa rất được nước.

Không chỉ những người đến du lịch tại Tà Xùa, huyện Bắc Yên mới biết đến loại chè này, hiện nay, nhiều người thông qua bạn bè, người thân giới thiệu, đã liên hệ với địa phương để mua làm quà biếu, tặng hoặc mua bán online trên các trang mạng xã hội.

Anh Hoàng Văn Thứ, Trường cao đẳng mỏ Quảng Ninh, cho biết: Mặc dù tôi uống loại chè này từ rất lâu, nhưng hôm nay tôi mới được ngắm cây chè cổ thụ Tà Xùa, được uống đúng loại chè của người dân bản địa. Quả thật, đúng như nhiều người nói, chè Tà Xùa phải pha với nước đun sôi lấy từ các khe núi đá mới thơm ngon, ngọt đượm.

Cùng thưởng thức chè cổ thụ Tà Xùa, anh Nguyễn Văn Bình, ở thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh, nói: Tôi đi nhiều nơi, được uống nhiều loại chè, nhưng tôi thấy chè Tà Xùa rất thơm, ngon.

Anh Phạm Vũ Khánh, Giám đốc Công ty TNHH Trà và đặc sản Tây Bắc, cho biết: Trước đây thường sao chè theo cách thủ công. Hiện nay, Công ty đã đầu tư nhà xưởng, chế biến chè Tà Xùa theo công nghệ lên men hiện đại. Riêng loại Bạch trà Mây và Hoàng trà Mây có cách chế biến rất đặc biệt, các loại chè khi hái về đều được phân loại, sau đó phơi, sấy khô qua công nghệ máy nhiệt, rồi đóng gói. Còn loại trà ép chặt thành bánh, khi hái mang về cũng sấy khô rồi qua hơi nhiệt cho chín chè. Quá trình này, bánh trà tiếp tục lên men, nội chất trà tự thân biến đổi, hàm lượng khoáng chất trong trà càng biến chuyển phong phú hơn. Bánh trà để hàng vài chục năm giống như loại trà Phổ Nhĩ của Trung Quốc, càng để lâu càng giá trị. Khách mua về để trưng bày, sau uống dần mà không bị mất mùi mà vẫn hội tụ đủ hương thơm, vị ngọt, màu nước.

Từ năm 2020, các loại trà này đã được công nhận là sản phẩm OCOP 4 sao cấp quốc gia. Hiện nay, chúng tôi đang chuẩn bị hoàn tất thủ tục để sản phẩm trà tiếp tục trở thành sản phẩm 5 sao cấp quốc gia vào cuối năm 2023.

Hiện nay, diện tích cây chè cổ thụ Tà Xùa đang được người dân chăm sóc, bảo vệ; liên kết với Công ty TNHH Trà và đặc sản Tây Bắc tiêu thụ sản phẩm. Tiếp tục nâng cao giá trị và thương hiệu của chè Tà Xùa, huyện Bắc Yên, đang chỉ đạo các đơn vị và xã Tà Xùa tuyên truyền, vận động nhân dân tiếp tục chăm sóc cây chè đúng kỹ thuật; mở rộng diện tích vùng trồng chè; giữ gìn và bảo tồn diện tích chè cổ thụ, nhằm nâng cao thương hiệu trà Tà Xùa và thu hút khách du lịch, góp phần cải thiện đời sống nhân dân địa phương.