Các dân tộc ở Sơn La có những điệu dân vũ được hình thành từ lâu đời và có sức sống bền vững cùng thời gian. Mỗi điệu nhảy, điệu múa được sinh ra từ chính cuộc sống đời thường, phản ánh nét đẹp trong sinh hoạt, sản xuất của đồng bào, không chỉ làm phong phú đời sống tinh thần mà mang nhiều ý nghĩa tâm linh và gắn kết cộng đồng dân tộc.

Nói đến các điệu dân vũ truyền thống của đồng bào các dân tộc ở Sơn La hay Tây Bắc, phải kể đến điệu xòe của dân tộc Thái với những động tác nhịp nhàng, kết hợp với tiếng trống, tiếng chiêng rộn rã, sôi động, có sức lan tỏa và thu hút đặc biệt. Mỗi dịp lễ, Tết, điệu xòe thương nhau, điệu xòe đoàn kết luôn được trình diễn trong không gian sống động của ngày hội, mời gọi mọi người về tụ hội, cùng nắm chặt tay nhau nối rộng vòng xòe. Năm 2021, "Nghệ thuật Xòe Thái" đã được UNESCO ghi danh vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, càng khắc sâu thêm niềm tự hào về một di sản văn hóa đã có từ ngàn đời của đồng bào dân tộc Thái.

Nghệ nhân ưu tú Hoàng Văn Chiêm, người tâm huyết với các loại hình trình diễn dân gian dân tộc Thái, chia sẻ: Xòe Thái gắn liền với đời sống bà con các bản làng từ bao đời nay, nên dù có đi đâu, ở đâu, bà con vẫn luôn giữ nếp sinh hoạt cộng đồng, cùng đoàn tụ, múa xòe, đánh trống, chiêng rộn ràng mỗi dịp lễ hội hay Tết đến. Cũng nhờ thế mà bản làng ngày thêm đoàn kết, gắn bó để cùng nhau xây dựng quê hương.

Cộng đồng các dân tộc ở Sơn La còn có nhiều điệu dân vũ độc đáo, đặc sắc, mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống, là niềm tự hào của mỗi dân tộc. Tiêu biểu như: Điệu múa chuông rộn ràng, sôi động của dân tộc Dao; điệu nhảy Tha Kềnh với bước chân nhịp nhàng, điêu luyện trong tiếng khèn cuốn hút của dân tộc Mông; hay múa “Au Eo”, “Hưn Mạy”, “Tăng Bu” của dân tộc Khơ Mú, La Ha... với vũ điệu uyển chuyển, thướt tha, làm say đắm lòng người. Những điệu dân vũ dân gian ấy được đồng bào gìn giữ như một phần không thể tách rời trong nền văn hóa lâu đời của các dân tộc, gắn liền với tín ngưỡng, tâm linh và đời sống tinh thần của mỗi cộng đồng dân tộc cùng chung sống từ bao thế hệ.

Ngày nay, các điệu dẫn vũ dân gian không chỉ được đồng bào gìn giữ mà còn được phát huy giá trị, làm phong phú đời sống tinh thần và góp phần quan trọng vào xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở. Trong đó, có thể thấy rõ nhất là các điệu dân vũ được phát triển thành những tiết mục văn nghệ mang đậm bản sắc dân tộc được các đội văn nghệ bản luyện tập, biểu diễn giao lưu. Trên cơ sở đó, hoạt động văn nghệ quần chúng tại các địa phương được khuyến khích phát triển, có chính sách hỗ trợ về đạo cụ, trang phục, tập huấn biên đạo múa, bồi dưỡng hạt nhân văn nghệ cơ sở. Hơn 2.000 đội văn nghệ quần chúng trong toàn tỉnh là những nhân tố tích cực, giúp lan tỏa nét đẹp của dân vũ dân tộc, phát triển phong trào văn hóa văn nghệ tại cơ sở, góp phần bảo tồn văn hóa truyền thống.

Mộc Châu là địa phương có hoạt động văn nghệ quần chúng tiêu biểu với hơn 300 đội tại các bản, tiểu khu, đơn vị, trường học. Trong đó, phải kể đến các đội văn nghệ ở những bản du lịch cộng đồng, các đội nghệ nhân dân gian dân tộc Mông của tiểu khu Pa Khen, thị trấn Nông trường Mộc Châu; đội nghệ nhân dân tộc Dao của bản Piềng Sàng, xã Phiêng Luông; đội nghệ nhân dân tộc Thái của xã Đông Sang, Mường Sang… Các tiết mục, chương trình biểu diễn các các đội mang đậm bản sắc đã và đang hình thành nên sản phẩm du lịch đáp ứng nhu cầu trải nghiệm, tìm hiểu văn hóa bản địa của du khách khi đến Mộc Châu.

Bà Đinh Thị Hường, Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Mộc Châu, chia sẻ: Huyện chú trọng phát triển các đội văn nghệ quần chúng, xây dựng các chương trình nghệ thuật mang đậm bản sắc dân tộc tại các sự kiện lớn kết hợp với ẩm thực dân tộc, sản phẩm lưu niệm từ trang phục dân tộc, thổ cẩm truyền thống…, thu hút du khách đến với Mộc Châu.

Các điệu dân vũ truyền thống cũng luôn là hoạt động không thể thiếu tại các sự kiện văn hóa - du lịch của tỉnh, huyện. Từ chương trình nghệ thuật đến phần trình diễn văn hóa cộng đồng luôn tạo không gian sôi động, kết nối mọi người về dự hội cùng hòa mình vào không khí náo nức của sự kiện, xây dựng nên một hình ảnh Sơn La giàu bản sắc văn hóa, thân thiện và gần gũi. Không chỉ vậy, dân vũ dân gian là chất liệu quý giá, khơi gợi ý tưởng tác sáng tạo cho các nghệ sĩ sáng tác nên những tác phẩm biểu diễn chuyên nghiệp, giàu chất lượng nghệ thuật.

Nghệ sĩ ưu tú Trung Hưng, biên đạo múa Nhà hát Ca múa nhạc tỉnh, chia sẻ: Múa dân gian các dân tộc được coi là linh hồn trong các tác phẩm biểu diễn chuyên nghiệp của Nhà hát, tạo nên nét đặc trưng riêng có và cũng là thế mạnh của đơn vị mỗi khi tham gia các chương trình, hội diễn toàn quốc. Hơn 70 năm hoạt động, Nhà hát luôn quan tâm, phát triển các điệu múa truyền thống mang bản sắc của đồng bào các dân tộc ở Sơn La. Chất liệu dân gian được khai thác triệt để, tạo nên những nét mới lạ với sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa yếu tố hiện đại với múa dân tộc thành tác phẩm hài hòa, chỉnh thể, truyền tải được ý nghĩa, thông điệp người dàn dựng muốn hướng đến, mà không làm mất đi tinh thần dân gian trong đó.

Công tác tuyên truyền về bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống các dân tộc, trong đó có các điệu dân vũ dân gian được ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch tăng cường thực hiện. Thường xuyên mở các lớp tập huấn truyền dạy về dân ca, dân vũ, dân nhạc cho cộng đồng dân cư ở cơ sở các xã, bản, đặc biệt trú trọng vào thế hệ trẻ, trong đó, tập hợp đội ngũ nghệ nhân trực tiếp tham gia truyền dạy bằng biện pháp truyền tay đối với dân vũ, truyền miệng đối với dân ca và truyền vai đối với dân nhạc. Từ đó, khơi dậy niềm tự hào, trách nhiệm gìn giữ văn hóa truyền thống của chính đồng bào, những người nắm giữ di sản. Đồng thời, tạo điều kiện khuyến khích đội ngũ nghệ sĩ nghiên cứu, sử dụng chất liệu dân ca, dân vũ, dân nhạc dân tộc trong sáng tác tác phẩm nghệ thuật.

Ông Phạm Hồng Thu, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, cho biết: Ngành đang triển khai Đề án “Bảo tồn, phát huy giá trị dân ca, dân vũ, dân nhạc của các dân tộc thiểu số tỉnh Sơn La gắn với phát triển du lịch” giai đoạn 2022-2030, với các giải pháp nhằm không ngừng nâng cao chất lượng hoạt động các loại hình trình diễn, biểu diễn mang bản sắc dân tộc theo định hướng xây dựng thành sản phẩm du lịch độc đáo, có ý nghĩa, xây dựng hình ảnh văn hóa Sơn La giàu sức hút đối với du khách.

Những cố gắng, nỗ lực của những người làm công tác quản lý văn hóa và chính đồng bào các dân tộc đã góp phần bảo tồn, gìn giữ, phát huy và đưa dân vũ dân gian vào đời sống đương đại. Để từ đó, dân vũ dân tộc giữ được giá trị cốt lõi, luôn là một phần quan trọng của văn hóa nguồn cội, gắn kết cộng đồng và làm đẹp cho cuộc sống.