Huyện Vân Hồ nhiều năm liền được biết đến là địa phương có tình trạng tảo hôn phổ biến và mất cân bằng giới tính một cách báo động. Huyện đã triển khai nhiều biện pháp, từng bước khắc phục tình trạng nêu trên, chất lượng dân số từng bước được cải thiện.

Cán bộ Trung tâm Y tế huyện Vân Hồ tuyên truyền công tác chăm sóc sức khỏe sinh sản tại bản Suối Lìn, xã Vân Hồ.

Huyện Vân Hồ có 14 xã, thì có tới 10 xã vùng III, 90% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, đời sống của một bộ phận người dân còn gặp nhiều khó khăn, phong tục tập quán nhiều vùng còn lạc hậu. Những áp lực về công tác dân số luôn đặt ra những thách thức cho huyện. Để nâng cao chất lượng dân số, huyện đã tăng cường đầu tư nguồn lực cho công tác này; phát huy vai trò gương mẫu của cán bộ, đảng viên tuyên truyền, vận động gia đình và quần chúng thực hiện công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình. Quan tâm, chỉ đạo các cơ quan chuyên môn triển khai các mô hình can thiệp giảm thiểu tảo hôn và kết hôn cận huyết thống, tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân, sàng lọc trước khi sinh, sàng lọc sơ sinh, can thiệp giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh. Đến nay, cấp ủy, chính quyền các cấp và nhân dân đã quan tâm, bước đầu có sự chuyển biến theo chiều hướng tích cực trong việc thực hiện Luật Hôn nhân và Gia đình, chăm sóc sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình... Nhờ đó, tỷ lệ mất cân bằng giới tính khi sinh, các chỉ số về suy dinh dưỡng ở trẻ, tỷ lệ chết trẻ giảm đáng kể.

Ông Lương Duy Phú, Giám đốc Trung tâm Y tế huyện Vân Hồ, cho biết: Trong 3 năm qua, Trung tâm duy trì, thực hiện mô hình nâng cao chất lượng dân số, tư vấn sức khỏe tiền hôn nhân tại các xã trọng điểm. Từ năm 2017 đến nay, đã tổ chức 153 lần sinh hoạt nhóm, 360 buổi tư vấn giảm thiểu tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống và bệnh tan máu bẩm sinh, thu hút gần 4.000 lượt người tham gia. Tổ tư vấn tiền hôn nhân ở các trạm y tế phối hợp chặt chẽ với bản, tiểu khu, xã để thực hiện tốt công tác truyền thông, vận động, tư vấn; đã tổ chức gần 900 buổi tư vấn, tuyên truyền khám sức khỏe tiền hôn nhân, bệnh tan máu bẩm sinh cho gần 9.000 lượt người; tổ chức trên 5.000 buổi tư vấn khám sàng lọc trước khi sinh cho trên 1.400 phụ nữ có thai; phối hợp với Bệnh viện Đa khoa Thảo Nguyên quản lý đối tượng, thực hiện tầm soát, chẩn đoán sàng lọc sơ sinh cho gần 1.800 trẻ sơ sinh thuộc hộ nghèo, cận nghèo, gia đình người có công... Ngoài ra, Trung tâm đã phối hợp với 4 trường THCS, 2 trường THPT tổ chức 9 đợt nói chuyện chuyên đề về sức khỏe tiền hôn nhân và tư vấn công tác dân số, kế hoạch hóa gia đình, thu hút trên 2.000 lượt học sinh tham gia; xây dựng và duy trì đội ngũ tuyên truyền viên của nhà trường tham gia công tác truyền thông dân số...

Thực hiện Đề án kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh, huyện Vân Hồ đã duy trì các Câu lạc bộ Bạn gái tiêu biểu tại các trường THPT, với những hoạt động ý nghĩa tạo sức lan tỏa, từng bước thay đổi định kiến về giới, góp phần phòng, chống bạo lực gia đình, xóa bỏ bạo lực với phụ nữ và trẻ em gái. Hằng năm, tổ chức ký cam kết không tuyên truyền, phổ biến các phương pháp lựa chọn giới tính thai nhi, không cung cấp thông tin giới tính thai nhi tại các cơ sở y tế; các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ ký cam kết không sinh con thứ 3 trở lên, không lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức.

Tuy nhiên, hiện nay huyện Vân Hồ vẫn đang tiếp tục phải đối mặt với tình trạng tảo hôn, mất cân bằng giới tính. Nguyên nhân được xác định là do phong tục tập quán lạc hậu, một bộ phận không nhỏ trong nhân dân vẫn còn mang nặng tư tưởng tâm lý thích đông con và thích có con trai; nhận thức của các bậc phụ huynh có con trong độ tuổi tiền hôn nhân và bản thân các em trong độ tuổi vị thành niên, thanh niên vẫn còn e ngại, xấu hổ nên chưa nhiệt tình tham gia khám sức khỏe trước khi kết hôn, chế tài xử lý những trường hợp vi phạm tảo hôn, lựa chọn giới tính thai nhi chưa đủ sức răn đe...

Huyện Vân Hồ cần tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng, sự phối hợp chặt chẽ của các ngành, các tổ chức đoàn thể trong công tác dân số và gia đình, đặc biệt có giải pháp phù hợp làm thay đổi quan niệm lạc hậu về công tác dân số trong một bộ phận nhân dân... góp phần từng bước nâng cao chất lượng dân số.