Trong các tháng cuối năm 2019, trên địa bàn tỉnh ta, lượng mưa giảm so với các năm trước dẫn đến thiếu hụt nguồn nước phục vụ sản xuất. Theo nhận định của Trung tâm Khí tượng thủy văn, khu vực Bắc Bộ, nguồn nước thiếu hụt so với trung bình nhiều năm, tập trung trong tháng 12/2019 và tháng 1/2020 (thiếu hụt từ 20-40%); mực nước trên các sông, suối ở mức biến đổi chậm và xuống dần, mực nước thấp nhất có khả năng xuất hiện vào cuối tháng 2, tháng 3 năm 2020. Đối với Sơn La, mực nước trung bình cao nhất, thấp nhất ở mức thấp hơn so trung bình nhiều năm và thấp hơn cùng kỳ năm trước. Do vậy, việc chủ động triển khai các biện pháp phòng, chống hạn, thiếu nước phục vụ sản xuất và dân sinh là vấn đề cần được các cấp, các ngành quan tâm.

Hiện, tỉnh ta có tổng số 105 hồ chứa thủy lợi thì chỉ có 3 hồ đạt dung tích theo thiết kế, các hồ còn lại chỉ đạt khoảng 60-80% dung tích. Đặc biệt, tổng dung tích của 9 hồ chứa nước vừa và lớn trên địa bàn tỉnh chỉ đạt khoảng 67,2% tổng dung tích thiết kế. Với tình hình nguồn nước nêu trên, sẽ có nguy cơ cao xảy ra hạn hán, thiếu nước, không đảm bảo cung cấp đủ nước tưới cho toàn bộ diện tích vụ đông xuân năm 2019-2020. Sơ bộ tính toán vụ đông xuân này, trên địa bàn 12 huyện, thành phố có khoảng hơn 2.132 ha có khả năng xảy ra hạn hán. Để triển khai kịp thời các phương án ứng phó với hạn hán, thiếu nước, đảm bảo nguồn nước phục vụ sản xuất, sinh hoạt của nhân dân, các huyện, thành phố cần phối hợp với các ngành chức năng xây dựng phương án chống hạn cụ thể, tăng cường theo dõi diễn biến thời tiết trên các phương tiện thông tin đại chúng và dự báo của cơ quan khí tượng thủy văn để triển khai các giải pháp chống hạn thích hợp, giảm thiểu thiệt hại cho sản xuất do hạn hán gây ra. Rà soát, cân đối nguồn nước, tiếp tục kiểm tra, tổng hợp cụ thể nguồn nước các hồ chứa, xây dựng kế hoạch sử dụng nước hợp lý, phù hợp với khả năng nguồn nước, trong đó ưu tiên nước cho sinh hoạt, nước uống cho gia súc, tưới cho cây trồng lâu năm có giá trị kinh tế cao và các khu công nghiệp khi hạn hán xảy ra. Trên cơ sở tính toán nguồn nước hiện có, hướng dẫn nhân dân sử dụng giống và bố trí các loại cây trồng hợp lý. Đối với các vùng trồng lúa chủ động thâm canh theo vùng để tiết kiệm nước; những diện tích không đủ nước thâm canh lúa, chuyển sang cây trồng khác có nhu cầu nước ít hơn và thời gian ngắn hơn so với trồng lúa. Tăng cường công tác quản lý phân phối, sử dụng nguồn nước tiết kiệm, hạn chế thất thoát nước và có các biện pháp chống thấm, giảm lượng nước rò rỉ đến mức thấp nhất. Tăng cường công tác kiểm tra, theo dõi tình hình hạn hán đến tận nơi sản xuất nhằm ứng phó kịp thời và giảm thiểu tối đa thiệt hại cho người dân. Tuyên truyền hướng dẫn nhân dân sử dụng nước tiết kiệm trong sinh hoạt và sản xuất, nâng cao nhận thức và thực hiện nghiêm phương án chống hạn ở các địa phương và của các đơn vị cung cấp nước. Ngăn chặn kịp thời và xử lý nghiêm các trường hợp tự ý ngăn, đắp, đào xẻ kênh lấy nước không theo kế hoạch tưới. Khuyến khích nhân dân áp dụng phương pháp tưới luân phiên và các công nghệ mới vào sản xuất nông nghiệp, tưới tiên tiến, tiết kiệm nước như tưới phun mưa, tưới nhỏ giọt... Căn cứ vào dự báo thời tiết để điều chỉnh lịch mùa vụ, thả nuôi thủy sản trong điều kiện cho phép. Huy động các lực lượng vũ trang, thanh niên tình nguyện tham gia phòng, chống hạn.

Bên cạnh đó, các huyện, thành phố phối hợp với các đơn vị quản lý hồ chứa thủy lợi trên địa bàn tính toán, cân đối dành nước ưu tiên cho cấp nước sinh hoạt cho người dân, các khu công nghiệp trên địa bàn quản lý khi hạn hán xảy ra. Theo dõi, nắm bắt tình hình thiếu nước sinh hoạt, đề xuất các biện pháp cấp nước thích hợp. Một số hệ thống cấp nước nhỏ lẻ, các giếng nước của dân do ảnh hưởng hạn hán không đủ nước, tiến hành các biện pháp như: đào thêm giếng, tăng cường các phương tiện vận chuyển để cấp nước, không để thiếu nước sinh hoạt và bùng phát dịch bệnh do hạn hán kéo dài. Đồng thời, lắp đặt các trạm bơm dầu dã chiến tại vị trí các cống lấy nước để bơm nước từ các hồ, ao, sông, suối. Sửa chữa các công trình thủy lợi bị hư hỏng do mưa lũ; nạo vét cống đầu mối, kênh mương, khơi thông dòng chảy và đắp đập tạm trữ nước; tận dụng các ao hồ nhỏ, vùng trũng tích trữ nước. Các cơ quan chức năng của địa phương, UBND các xã, phường, thị trấn và các chủ công trình tổ chức kiểm kê nguồn nước từng công trình thủy lợi, khoanh vùng các diện tích có nguy cơ bị hạn, thiếu nước, xây dựng kế hoạch tưới cụ thể cho từng vùng. Tận dụng tối đa nguồn nước tự nhiên từ ao, hồ, sông suối, mương rạch để cung cấp nước cho sản xuất đông xuân. Xây dựng kế hoạch phát triển rừng, bảo vệ rừng đầu nguồn và trồng rừng theo quy hoạch để đảm bảo độ che phủ.

Cùng với tuyên truyền hướng dẫn người dân sử dụng tài nguyên nước hợp lý, tiết kiệm, việc quản lý tốt nguồn nước tưới của các địa phương, đơn vị sẽ là yếu tố quan trọng trong chủ động phòng, chống hạn cho cây trồng, vật nuôi, góp phần đảm bảo sản xuất  thắng lợi vụ đông xuân 2019-2020.