Là một trong những vùng trọng điểm cà phê chè của cả nước, Sơn La có tới 20.000 ha cà phê Arabica, trồng tập trung chủ yếu tại các huyện Mai Sơn, Thuận Châu, Sốp Cộp và Thành phố, sản lượng hàng năm trên 30.000 tấn nhân, trị giá 2.000 tỷ đồng. Với hương vị thom ngon, độc đáo, cà phê Arabica đã trở thành đặc sản của Sơn La nói chung và Thành phố nói riêng, trở thành một trong những cây trồng chủ lực, thúc đẩy phát triển kinh tế của Thành phố.

HTX cà phê Bích Thao đầu tư hệ thống chế biến cà phê khép kín.

Xã Hua La (Thành phố) được coi là một trong những "thủ phủ" của cây cà phê, với hơn 1.400 ha, sản lượng từ 11-12 tấn quả tươi/ha; cây cà phê đang là cây trồng chủ lực mang lại hiệu quả kinh tế cho người dân địa phương này, vì vậy diện tích và sản lượng cà phê ngày một tăng… Ông Lèo Văn Toan, Chủ tịch Hội Nông dân xã Hua La cho biết: Những năm qua, Hội Nông dân xã đã vận động nông dân trong xã cải tạo vườn tạp để trồng cà phê; hộ nghèo, hộ thiếu vốn được Hội Nông dân tỉnh hướng dẫn vay vốn ưu đãi của Ngân hàng Chính sách xã hội. Không chỉ vận động hội viên nông dân giúp đỡ nhau kiến thức, kinh nghiệm và kỹ thuật trồng, chăm sóc cà phê, Hội Nông dân Thành phố còn phối hợp với Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp tập huấn, bổ sung kiến thức, kỹ thuật trồng và chăm sóc cà phê cho nông dân trong xã.

Nhờ địa hình, đất đai, khí hậu của khu vực địa lý thích hợp với giống cà phê Arabica,  cùng với đó, kinh nghiệm trồng và chăm sóc cà phê được người dân tích lũy từ rất lâu; lại thêm các kỹ thuật mới từ khâu chọn giống, chọn đất trồng đến quá trình chăm sóc, thu hoạch... đã làm tăng chất lượng của cà phê Sơn La. Về chế biến, tất cả cà phê được chế biến bằng phương pháp chế biến ướt, giúp đảm bảo phẩm chất của hạt cà phê, cho sản phẩm cà phê nhân màu sắc và chất lượng đồng nhất, bảo đảm chất lượng tốt và giá trị thương mại cao. Thêm nữa, người dân cũng đã chủ động đầu tư, áp dụng khoa học kỹ thuật vào quá trình sản xuất, góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm cà phê, quảng bá rộng rãi thương hiệu cà phê Sơn La.   

Chúng tôi tới HTX Cà phê Bích Thao, có trụ sở tại bản Hoàng Văn Thụ, xã Hua La. HTX hiện là một trong những đơn vị đi đầu trong xây dựng quy mô sản xuất và xuất khẩu cà phê chất lượng cao. Thành lập năm 2017, với mục đích liên kết những người sản xuất cà phê trên địa bàn xã Hua La và Thành phố, HTX đã xây dựng và phát triển cà phê theo chuỗi khép kín để gia tăng lợi nhuận. HTX đã vận động 11 hộ thành viên áp dụng quy trình sản xuất cà phê theo tiêu chuẩn VietGAP, UTZ; toàn bộ diện tích cà phê được HTX tuân thủ các tiêu chí nhằm bảo đảm môi trường canh tác không bị xâm hại, hạn chế sử dụng hóa chất trong sản xuất, để sản phẩm cà phê không tồn dư các loại hóa chất... Ông Nguyễn Xuân Thao, Chủ nhiệm HTX giới thiệu thêm: Cà phê Arabica khi pha, có màu nâu cánh gián, vị chua thanh, đắng nhẹ, ngọt hậu. Để có hương vị độc đáo này, thường phải thu hoạch thủ công, chọn quả chín để hái, chứ không tuốt cành như các vùng trồng cà phê khác. Sau khi thu hoạch, cà phê được bóc hết thịt quả tươi, ngâm ủ rồi dùng nước đãi sạch, phơi khô dưới ánh nắng mặt trời. Việc làm khô bằng ánh nắng mặt trời, không sử dụng phương pháp sao sấy khiến cà phê Sơn La hoàn toàn lưu giữ được hương vị tự nhiên. Tuy mới đi vào hoạt động được hơn 1 năm, nhưng các sản phẩm của HTX đã sớm được các doanh nghiệp trong và ngoài nước ký hợp đồng tiêu thụ sản phẩm. Trung tuần tháng 8/2018, HTX cà phê Bích Thao là một trong ba HTX được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Bộ Công Thương cấp “Chỉ dẫn địa lý cà phê Arabica Sơn La”.

Qua tìm hiểu, được biết thêm HTX đã đầu tư hệ thống chế biến cà phê khép kín, từ sơ chế bằng máy tách vỏ cà phê liên hoàn công nghệ cao, đến bóc tách vỏ cà phê, phơi sấy, rang xay. Nước thải cà phê được xử lý bằng công nghệ túi khí, bể lọc, không gây ô nhiễm nguồn nước ngầm, vỏ cà phê được ủ làm phân bón cho cây trồng. Cùng với đó, HTX đang tiến hành trồng thử nghiệm giống cà phê TH1, là giống cho năng suất cao, từ 25 đến 30 tấn quả tươi/ha; sản lượng cà phê loại A đạt tới 60% thay vì 30% như cà phê Arabica hiện nay. Sản xuất cà phê theo tiêu chuẩn VietGAP, UTZ vừa tạo nguồn nguyên liệu ổn định cho đơn vị bao tiêu sản phẩm, vừa giúp bà con nông dân cơ hội vươn lên làm giàu bền vững. Hiện, HTX cà phê Bích Thao đã liên kết bao tiêu sản phẩm với hàng trăm hộ dân trên địa bàn.

Thời gian tới, Thành phố sẽ tích cực vận động người trồng cà phê trên địa bàn đẩy mạnh liên kết, hợp tác, ứng dụng kỹ thuật mới vào sản xuất và phát triển cà phê theo hướng bền vững, sản xuất cà phê theo tiêu chuẩn VietGAP, UTZ, cam kết áp dụng các biện pháp kỹ thuật mới trong chăm sóc, thu hoạch, thân thiện môi trường, tạo được nguồn hàng cà phê nhân chất lượng cao, ổn định cho nhu cầu xuất khẩu, thu hút ngày càng nhiều nông dân tham gia, từng bước nâng cao tính chuyên nghiệp trong hoạt động quản lý và sản xuất cà phê, thúc đẩy quảng bá thương hiệu sản phẩm cà phê Sơn La ra thị trường trong và ngoài nước, thực sự là thương hiệu mạnh, riêng có của Sơn La.