Hiện nay, trên thị trường có nhiều sản phẩm nước mắm, nhưng đều được chế biến từ cá nước mặn. Còn ở huyện Quỳnh Nhai, HTX cơ khí Xuân Hải đã đầu tư dây chuyền chế biến nước mắm từ cá nước ngọt, đánh bắt từ lòng hồ thủy điện Sơn La đã và đang thu hút sự quan tâm của người tiêu dùng.

Thành viên HTX cơ khí Xuân Hải, xã Chiềng Bằng (Quỳnh Nhai) kiểm tra nước mắm.

Với trên 10.500 ha lòng hồ, huyện Quỳnh Nhai có tiềm năng về khai thác nuôi trồng, đánh bắt thủy sản, trên cơ sở nguồn thủy sản phong phú, giá thành rẻ. Năm 2013, các thành viên HTX cơ khí Xuân Hải đã lên ý tưởng làm nước mắm từ cá nước ngọt. Sau thời gian nghiên cứu, học hỏi kinh nghiệm, năm 2014, HTX bắt tay vào sản xuất nước mắm từ cá nước ngọt.

Mẻ đầu tiên HTX ủ 1 tạ cá, bằng phương pháp lên men truyền thống. Do là cá nước ngọt nên việc tính tỷ lệ muối và cá sao cho phù hợp để nước mắm đạt chất lượng tốt luôn được các thành viên quan tâm. Trên cơ sở tính toán, cứ 1kg cá sẽ trộn với 3 kg muối; trung bình 100kg cá cho ra 60 lít mắm cốt và 60 lít mắm loại 1. Tuy nhiên, phương pháp lên men truyền thống có đặc điểm là thời gian ủ kéo dài từ 6 đến 12 tháng và cũng có thể lâu hơn, nên mất nhiều thời gian. Để xây dựng và quảng bá thương hiệu nước mắm của HTX, huyện Quỳnh Nhai đã chỉ đạo cơ quan chuyên môn phối hợp hướng dẫn quy trình sản xuất; hoàn thiện hồ sơ tham gia chương trình mỗi xã một sản phẩm OCOP; hỗ trợ mẫu mã, tem mác.

Anh Tòng Văn Hải, Giám đốc HTX Cơ khí Xuân Hải, cho biết: Năm 2019, HTX thực hiện ủ mẻ mắm thứ tư với 7 tấn cá, bằng phương pháp Enzyme (men tiêu hóa), do Sở Khoa học và Công nghệ, Trung tâm Công nghệ Sinh học và Công nghệ thực phẩm Hà Nội chuyển giao. Với phương pháp này, giảm thiểu được sự hao hụt đạm trong quá trình chế biến, rút ngắn thời gian ủ cá và sản xuất. Cùng với đó, HTX đã nâng cấp và xây dựng nhà xưởng rộng 600 m3 bao gồm: Khu chế biến, kho muối, kho lạnh, khu sơ chế nguyên liệu, 6 bể ủ ướp và các máy móc, thiết bị phục vụ công tác sản xuất nước mắm. Hiện nay, HTX đang ủ 2 tấn cá, dự kiến cuối năm sẽ cho sản phẩm.

Với sự linh hoạt trong sản xuất, HTX Cơ khí Xuân Hải đã xây dựng dây chuyền chế biến nước mắm với quy mô 1 tấn nguyên liệu/mẻ. Từ năm 2014 đến nay, HTX đã xuất ra thị trường trên 8.000 lít nước mắm thượng hạng, giá bán 60.000 đồng/lít; sản phẩm nước mắm của HTX đã được Sở Y tế cấp chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm.

Để sản phẩm đứng vững trên thị trường, HTX chủ động đầu tư nghiên cứu về kiểu dáng, mẫu mã sản phẩm, mẫu thùng đựng; sản phẩm được đóng chai thủy tinh, có tem nhãn, mã vạch QR Code tạo thiện cảm cho người tiêu dùng. Năm 2020, sản phẩm nước mắm của HTX được Hội đồng đánh giá, xếp hạng sản phẩm OCOP cấp huyện đánh giá đạt chuẩn 3 sao và được lựa chọn tham gia sản phẩm OCOP cấp tỉnh. Đây là tiền đề quan trong cho việc xây dựng thương hiệu nước mắm riêng của Quỳnh Nhai dựa trên nguồn lợi thủy sản sẵn có.

Sản phẩm đang bán trên thị trường được khách hàng ưa chuộng. Chị Nguyễn Hải Yến, tổ 2, phường Chiềng Cơi (Thành phố), chia sẻ: Nước mắm cá Sông Đà sản xuất ở Quỳnh Nhai có sự khác biệt rõ rệt so với nước mắm làm từ cá biển. Mùi vị rất thơm ngon, vị đậm, tôi hy vọng sản phẩm nước mắm của địa phương ngày càng giới thiệu rộng rãi đến người tiêu dùng.

Trao đổi với ông Cầm Văn Huy, Phó Chủ tịch UBND huyện Quỳnh Nhai, thông tin: Quỳnh Nhai đã có 57 danh mục sản phẩm (danh mục sản phẩm và danh mục ý tưởng) tham gia Chương trình “mỗi xã một sản phẩm OCOP”. Đặc biệt, với lợi thế về mặt nước lòng hồ thủy điện Sơn La, người dân Quỳnh Nhai đang đẩy mạnh nuôi và đánh bắt thủy sản. Từ nguồn cá tự nhiên sông Đà, người dân đã tạo ra các sản phẩm, như: Nước mắm cá mương, cá mương phơi khô, mắm tép sông Đà, cá sấy khô... Để phát triển các sản phẩm OCOP nói chung và sản phẩm nước mắm của HTX cơ khí Xuân Hải nói riêng, huyện tiếp tục chỉ đạo cơ quan chuyên môn tư vấn, hỗ trợ HTX nâng cao chất lượng sản phẩm; hỗ trợ liên kết chế biến, tiêu thụ sản phẩm.

Với nguồn nguyên liệu sẵn có của địa phương, cùng với sự đầu tư về cơ sở vật chất, việc chế biến, sản xuất nước mắm từ cá nước ngọt ở Quỳnh Nhai của HTX cơ khí Xuân Hải đã tạo ra sản phẩm đặc trưng. HTX đang mong nhận được sự quan tâm, hỗ trợ về kỹ thuật, vốn vay để nâng cao chất lượng sản phẩm và mở rộng quy mô sản xuất.