Trong chuyến công tác về xã Suối Bau (Phù Yên), chúng tôi rất ấn tượng về chiếc quạt “đa năng” dùng sức nước để phục vụ sinh hoạt của bà con nơi đây. Hỏi ra mới biết, đó là sản phẩm vừa đoạt giải Nhất Cuộc thi sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng tỉnh Sơn La lần thứ 4, năm 2019, của các em học sinh Trường Tiểu học - THCS Suối Bau.

Em Sồng A Sỳ, học sinh Trường Tiểu học, THCS xã Suối Bau hướng dẫn bà con bản Suối Chèo sử dụng quạt bằng sức nước.

Để tìm hiểu, chúng tôi đến trường để gặp em Sồng A Sỳ, lớp 9A và em Mùa Thanh Vân (hiện học lớp 10 tại Trường PTDT nội trú tỉnh) là tác giả của ý tưởng sáng tạo này, dưới sự hướng dẫn của thầy giáo Bùi Văn Tiến. Em Sồng A Sỳ chia sẻ: Được thầy cô trong trường phát động tham gia Cuộc thi sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng tỉnh Sơn La, xuất phát từ thực tế tại nơi em sinh sống là nguồn nước sạch còn hạn chế, còn nhiều hộ chưa được sử dụng điện lưới quốc gia, nên chúng em đã nảy ra ý tưởng làm chiếc quạt “đa năng” bằng sức nước làm từ những vật liệu tái chế. Với ưu điểm: Đơn giản, thiết kế gọn, nhẹ, an toàn, di động và thân thiện với môi trường mà giá thành chỉ khoảng 100 nghìn đồng. Để tạo ra chiếc quạt này, chúng em được thầy Bùi Văn Tiến tận tình hướng dẫn, sau 3 tháng chiếc quạt hoàn thành. Khi chạy thử nghiệm thành công, thầy và trò ai cũng mừng và hy vọng sản phẩm của mình sẽ giải quyết được khó khăn cho nhiều gia đình chưa có điện trên địa bàn xã.       

Sau đó, em Sỳ giới thiệu cho chúng tôi hiểu thêm về công dụng, nguyên lý hoạt động và cách làm ra sản phẩm. Chiếc quạt “đa năng” có 2 công dụng: Vừa tạo ra gió làm mát vừa có thể tạo ra dòng điện thắp sáng. Nguyên liệu của chiếc quạt này gồm: 1 dyamo xe đạp (thiết bị dùng để chuyển hóa cơ năng thành điện năng), tấm nhôm để làm hộp chứa nước, tôn lá tạo vành đĩa bánh xe nước; ống nhựa hoặc vỏ lon bia để làm máng nước của bánh xe nước; 1 cánh quạt, bóng đèn. Sau đó, tiến hành tạo bánh xe nước bằng cách gắn ống nhựa vào giữa hai tấm tôn nghiêng khoảng 30 độ so với mặt phẳng nhằm tạo ra lực lớn nhất. Tâm của hai tấm tôn gắn cố định với trục truyền chuyển động (trục bánh xe nước) và nối trực tiếp với cánh quạt và bánh xe truyền chuyển động cho dyamo. Sau đó, tạo trục quay truyền chuyển động bằng cách sử dụng trục kim loại có zen có tiết diện vừa bằng trục quạt, hàn nối với đầu trục quạt, bánh xe nước sao cho đồng tâm. Hộp chứa nước được làm từ tôn mỏng, phù hợp kích thước của cánh quạt. Sau cùng là lắp ráp, gắn kết các bộ phận. Chiếc quạt sẽ hoạt động trên nguyên lý từ thủy năng chuyển hóa thành cơ năng, cơ năng chuyển hóa  thành điện năng nhờ dyamo.

Thầy giáo Bùi Minh Tiến cùng em Sỳ dẫn chúng tôi đến bản Suối Chèo thăm một số hộ sử dụng quạt “đa năng”. Qua con đường bê tông mới đổ, chúng tôi rẽ sang con đường đất nhỏ ngoằn nghèo để đến thăm gia đình ông Sồng A Dê. Căn nhà gỗ của ông Dê được thắp sáng bởi chiếc bóng điện lắp cùng chiếc quạt mà thầy trò hướng dẫn ông làm. Ông Dê bảo: Không có điện lưới quốc gia, gia đình tôi dùng điện nước và tận dụng nguồn nước suối dẫn về nhà để dùng chiếc quạt “đa năng” này. Từ khi có chiếc quạt, mùa hè thì có quạt mát, buổi tối thì có điện thắp sáng, lại rất tiện lợi. Hiện, bản có 5 hộ đã lắp và sử dụng chiếc quạt này phục vụ sinh hoạt gia đình. 

Mong muốn lớn nhất của thầy và trò Trường Tiểu học - THCS Suối Bau là được các cấp, các ngành quan tâm hỗ trợ để tiếp tục cải tiến, tạo ra nhiều sản phẩm quạt “đa năng” để ngày càng có nhiều hộ dân ở các bản ở Suối Bau được sử dụng sản phẩm tiện ích này.