Ông Lò Văn Thanh, bản Hùn, thở dài: Vụ lúa xuân này, gia đình gieo cấy 900 m². Từ đầu tháng 2 đến nay, mưa ít, nguồn nước cung cấp cho ruộng không đủ nên lúa không phát triển, nhiều cây không trổ bông, những cây cho bông thì phần lớn hạt lép. 

Những chân ruộng nứt nẻ vì khô hạn.

Chúng tôi tới bản Hôm, Trưởng bản Quàng Văn Bun buồn rầu nói: Bản Hôm có gần 15 ha lúa ruộng 2 vụ. Thời điểm này, khoảng 7,5 ha lúa thiếu nước, nếu trời không mưa, nắng nóng kéo dài thêm tuần nữa thì nguy cơ bị mất trắng. Nhà tôi có 1.000 m² ruộng trồng lúa B54 là giống lúa ngắn ngày, chịu hạn, vụ trước được mùa đủ gạo ăn cho 6 nhân khẩu trong vòng 3-4 tháng, nhưng vụ này thì... chỉ cắt về làm thức ăn cho trâu, bò!.

Ruộng lúa trổ bông nhưng hạt lép của gia đình Trưởng bản Quàng Văn Bun.

Phóng viên cùng người dân bản Hùn đi thăm ruộng.

Lúa trổ bông nhưng hạt lép.

Cùng chung nỗi lo lắng, chị Lò Thị Hương, bản Hôm giãi bày: Cùng cấy 1 giống lúa, vụ trước đủ nước thì bông lúa dài, hạt mảy. Còn vụ này, thiếu nước nên lúa nhiều hạt lép, năng suất may ra thì được khoảng 60% so với vụ trước. Cũng theo chị Hương, diện tích lúa nhà chị so với nhiều hộ bên cạnh có khá hơn vì xuống mạ sớm nên thời điểm lúa trổ bông tránh được khô hạn.

Do thiếu nước, nhiều diện tích lúa ở xã Chiềng Cọ không trổ bông và lá lúa xuất hiện đốm đen.

Nhiều bông lúa lép, khô trắng xen lẫn trên ruộng tại bản Hùn.

Trao đổi với ông Cà Văn Danh, Chủ tịch UBND xã Chiềng Cọ, được biết: Do thời tiết nắng nóng nên lượng nước ở hồ bản Muông năm nay cạn kiệt. Toàn xã có hơn 15/50 ha lúa ruộng bị hạn. Trước thực trạng trên, xã kiến nghị với Phòng Kinh tế - Hạ tầng, Chi nhánh Thủy lợi Thành phố ưu tiên điều tiết nguồn nước để cứu những diện tích lúa bị hạn.

Nguồn nước phục vụ tưới tiêu cho sản xuất của xã Chiềng Cọ do hồ bản Muông cung cấp, với 460 ha đất nông nghiệp, trong đó 60 ha lúa 2 vụ, 400 ha cây công nghiệp; tạo nguồn nước sinh hoạt cho 4.000 người dân trong vùng.

Nhiều diện tích lúa bị hỏng người dân đã cắt về cho trâu, bò ăn.

Kênh dẫn nước tại bản Hùn chỉ đủ cung cấp cho những ruộng gần.

Những thửa ruộng ở khu vực trũng, gần kênh mương nên đủ nước, bông lúa chắc hơn. 

Theo thông tin bà Đỗ Thị Ngọc Chung, Phó trưởng Chi nhánh Thủy lợi Thành phố (Công ty TNHH một thành viên quản lý khai thác công trình thủy lợi Sơn La): Hồ bản Muông là hồ chứa và tích nước từ các nguồn nước mó và nước mưa hàng năm. Do nắng nóng kéo dài khiến các mạch nước đầu nguồn khô cạn dẫn đến nguồn nước tích trữ ngày một cạn dần. Theo thiết kế hồ chứa có lưu lượng chảy 300 lít/giây. Tuy nhiên, mực nước hồ đã cạn xuống quá cọc thủy trí (mực nước chết), với mực nước hiện chỉ còn khoảng 10.000 m³ và chỉ điều tiết được khoảng 3.000 m³. Lượng nước này, chỉ đủ để ứng cứu một phần diện tích lúa bị khô hạn tại bản Hùn.

Do mực nước xuống quá thấp, Chi nhánh sẽ đặt máy bơm để ứng cứu khẩn cấp cho những diện tích lúa bị hạn. Chi nhánh đã đề nghị UBND xã huy động nhân dân nạo vét khơi thông dòng chảy tránh thất thoát nước; tuyên truyền, vận động nhân dân sử dụng nguồn nước tiết kiệm có hiệu quả; xây dựng lịch cấp nước và thực hiện cấp nước luân phiên.

Mực nước hồ bản Muông đang ở dưới mực nước chết.

Lượng nước điều tiết ở hồ về các kênh mương phục vụ sản xuất chảy với mực nước thấp gần đáy mương.

Trước khó khăn trên, rất mong các cơ quan chức năng của Thành phố rà soát, đánh giá hiện trạng và công năng sử dụng của các hồ chứa trên địa bàn, triển khai gấp phương án, kế hoạch điều tiết nước đảm bảo hài hòa giữa cung cấp nước phục vụ sản xuất và sinh hoạt; hướng dẫn chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên diện tích ruộng bị khô hạn không có khả năng khắc phục trong vụ tới, tránh gây thiệt hại cho nhân dân.  

Trần Hiền - Minh Thu