Cách đây 70 năm, nhân dân huyện Phù Yên đã cùng nhân dân trong tỉnh cống hiến sức người, sức của, với phương châm “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng”, góp phần làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”.

Ngược dòng lịch sử, quân và dân huyện Phù Yên tích cực tham gia phục vụ “chiến dịch mở đường” với quy mô lớn. Hàng nghìn nam, nữ thanh niên các dân tộc huyện Phù Yên đã tích cực góp công sức mở tuyến đường 13A nối từ Yên Bái sang đường số 41 (nay là quốc lộ 6). Đây là tuyến đường huyết mạch từ Chiến khu Việt Bắc qua địa phận Phù Yên (thời điểm trước năm 1964, huyện Phù Yên bao gồm toàn bộ huyện Bắc Yên, huyện Phù Yên ngày nay) dài gần 100 km lên tỉnh lỵ Sơn La.

Bất chấp máy bay địch ngày, đêm bắn phá ở các trọng điểm: Đèo Lũng Lô; đèo Ban, đèo Nhọt, Phiêng Ban; bến phà Tạ Khoa; đèo Chẹn…, nhân dân các dân tộc Phù Yên luôn bám đường, mở thông tuyến, sát cánh cùng bộ đội, dân công cả nước vận chuyển lương thực, đạn dược cho bộ đội, góp phần vào chiến công chung. Chỉ tính năm 1954, huyện Phù Yên đã huy động 17 đợt dân công, với tổng cộng 8.563 lượt người tham gia, đóng góp 541.977 ngày công phục vụ Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Thiếu tướng Lò Văn Nhài, nguyên Bí thư Đảng ủy, nguyên Phó Tư lệnh chính trị Quân Khu II, nhớ lại: Nhân dân Phù Yên khi đó rất hăng hái. Khi có thông tin vận động mở đường, vận chuyển hàng hóa, đạn dược cho chiến trường Điện Biên, đã có hàng nghìn người tự nguyện tham gia. Bản thân tôi, năm đó mới 17-18 tuổi, cũng trốn gia đình xung phong đi bộ đội, vận chuyển hàng đến bến Tạ Khoa. Thời đó, vất vả lắm, vừa phá đá mở đường, vừa gánh, gùi hàng vận chuyển. Mỗi khi giặc ném bom, chúng tôi theo lệnh chỉ huy tìm nơi trú ẩn, nhưng cũng có nhiều người không tránh được bom rơi, đạn lạc của quân thù và đã hy sinh.

Trong suốt thời gian diễn ra Chiến dịch Điện Biên Phủ, nhân dân Phù Yên vừa tích cực sản xuất chi viện cho tiền tuyến, sẵn sàng lên đường chiến đấu, song vẫn tích cực bảo vệ hậu phương, do thực dân Pháp cài cắm thổ phỉ nhằm phá hoại thành quả cách mạng của ta. Được thực dân Pháp hỗ trợ, cung cấp phương tiện, vũ khí, bọn phỉ thực hiện nhiều thủ đoạn uy hiếp nhân dân, mưu sát cán bộ, mị dân, xúi giục nhân dân chống lại chính quyền cách mạng. Điển hình, vụ chúng uy hiếp đường 13A (nay là quốc lộ 37), cản phá việc vận chuyển phương tiện, vật chất lên mặt trận Điện Biên Phủ của quân và dân ta.

Sử dụng biện pháp chính trị, kết hợp với áp lực vũ trang, chỉ trong một thời gian ngắn, lực lượng tiễu phỉ đã đập tan âm mưu gây phỉ ở vùng cao Phù Yên, bắt và gọi hàng 77 tên, thu 53 khẩu súng trường, 3 tiểu liên và nhiều đạn dược. Cuối năm 1954, đã quét sạch phỉ ở vùng cao 99, làm phá sản âm mưu hậu chiến của thực dân Pháp, giữ vững trật tự trị an địa phương. Nhân dân tin tưởng vào cách mạng, ổn định sản xuất, tích cực tham gia đóng góp cho Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Ông Mùi Văn Sẹng, xã Tân Phong, là một trong số những người con của quê hương Phù Yên trực tiếp tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ. Khoảng cuối năm 1953, khi các đơn vị của Đại đoàn 316 hành quân và nghỉ chân tại khu rừng bản Nhọt, xã Gia Phù, ông Sẹng đã trốn gia đình xin đi bộ đội. Sau đó, ông được biên chế vào đơn vị C9-D957-E148-Đại đoàn 316. Trên đường hành quân, ông được huấn luyện kỹ thuật chiến đấu, rèn luyện thể lực, sẵn sàng cho trận quyết chiến tại Điện Biên Phủ.

Ông Sẹng chia sẻ: Do tôi là lính mới, nên các anh không cho trực tiếp tham gia chiến đấu. Đến trước trận đánh đồi A1, chỉ huy đơn vị mới lệnh cho đại đội của tôi thực hiện đào giao thông hào tiến vào cứ điểm; nhiệm vụ này được thực hiện cả ngày, đêm trong điều kiện địch trong lô cốt nã trung liên ra. Đến ngày 6/5, trận đánh đồi A1 bắt đầu với tiếng bọc phá nổ long trời, lở đất. Mặc dù rất muốn tham gia chiến đấu, nhưng Đại đội trưởng lệnh cho tôi thực hiện nhiệm vụ vận chuyển, chăm sóc thương binh từ trận địa ra. Đến ngày quân ta hoàn toàn giành chiến thắng, các anh em trong đơn vị ôm nhau khóc, phần vì vui mừng, phần vì tiếc thương những đồng đội đã hy sinh.

Kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954-7/5/2024), cấp ủy, chính quyền, đoàn thể, đơn vị lực lượng vũ trang và nhân dân huyện Phù Yên trào dâng niềm tự hào, đã đóng góp sức người, sức của làm nên chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ. Đồng thời, ra sức thi đua trên tất cả các lĩnh vực, xây dựng cuộc sống ngày càng tốt đẹp hơn, xứng đáng với truyền thống cách mạng của quê hương, đất nước.