Xã Mường Cơi được thiên nhiên ưu đãi, đất đai màu mỡ và khí hậu ôn hòa, thích hợp để phát triển các loại cây trồng, đặc biệt là cây loại ăn quả có múi, nhiều nhất là cam. Cách đây hơn 10 năm, những gia đình ở tỉnh Hưng Yên đến định cư tại xã Mường Cơi đã đưa các giống cây cam Vinh, cam đường canh lên trồng trên vùng đất này. Cây cam trên vùng đất Mường Cơi đã bén rễ xanh tươi, đơm hoa, kết trái ngọt, mang lại thu nhập cao cho nhiều hộ dân nơi đây. Từ một số mô hình ban đầu, đến nay, toàn xã có gần 550 ha cam; các hộ trồng cam không chỉ áp dụng quy trình sản xuất an toàn mà còn kết hợp du lịch trải nghiệm nhằm nâng cao giá trị sản phẩm, đem lại hiệu quả kinh tế cao.

Dọc hai bên đường bê tông dẫn vào HTX Cây ăn quả có múi Nghĩa Hưng, các vườn cam Vinh, cam đường canh đang độ chín vàng, quả sai trĩu phải buộc dây đỡ cành. Đón chúng tôi, anh Nguyễn Văn Sử, Giám đốc HTX, người đầu tiên đưa cây cam đến với mảnh đất Mường Thải, vui vẻ kể lại: Năm 2010, được tham quan một số mô hình trồng cam ở Hòa Bình, tôi quyết định đưa 500 cây cam đường canh, lấy giống từ xã Văn Giang (Hưng Yên) vào trồng thử nghiệm trên khu đất trang trại của gia đình. Sau một thời gian chăm bón, đến năm thứ ba, cây bắt đầu cho thu hoạch lứa quả đầu tiên. Vụ đầu tiên, thu hoạch gần 15 tấn cam, trừ hết chi phí, thu lãi 120 triệu đồng, từ đó, cây cam đường canh chính thức có mặt ở Mường Cơi.

Vào vụ, những trái cam, quýt có vị ngọt, thơm, múi và tép màu vàng, mọng nước vừa được hái xuống đã có thương lái đến thu mua và vận chuyển đi tiêu thụ. Nhận thấy giá trị của cây ăn quả có múi, năm 2018, anh Sử và 10 hộ dân trong bản thành lập HTX Cây ăn quả có múi Nghĩa Hưng, nhằm trao đổi kinh nghiệm trồng, liên kết tiêu thụ sản phẩm. Đến nay, HTX có 27 ha cam, quýt, sản lượng trung bình gần 300 tấn/năm; giá bán tại vườn khoảng 30.000 - 35.000 đồng/kg. Sản phẩm cam của HTX đã được công nhận đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao và là 1 trong những sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu được tỉnh vinh danh.

Rời vườn cam của HTX Cây ăn quả có múi Nghĩa Hưng, chúng tôi đến thăm vườn cam của gia đình anh Lê Văn Toàn, hộ có diện tích cam lớn của bản Văn Tân với hơn 2 ha. Cũng bắt đầu trồng cam từ năm 2010 với 300 gốc, năm nay là năm thứ 9 vườn cam cho thu hoạch, anh Toàn cho biết: Để vườn cam có tuổi đời gần chục năm cho sai quả, vẫn cho sản lượng đều, chất lượng cao, ngọt, mọng nước, tôi đã chọn phương pháp chăm sóc trồng theo hướng hữu cơ, sử dụng phân chuồng hoai mục, kết hợp ủ men vi sinh, tận dụng bột ngô, bột đỗ tương qua xử lý để bón cho cây thay cho hóa học. Việc phòng trừ sâu bệnh cho cây cam cũng chủ yếu dùng chế phẩm sinh học, thuốc thảo mộc được chế từ tỏi, gừng, ớt. Nhờ phương pháp này, vườn cam ít bị sâu bệnh, đất màu mỡ hơn, chất lượng quả đồng đều, mẫu mã đẹp, được thương lái và khách hàng tin tưởng, nhiều thương lái còn đặt mua cả vườn từ khi quả còn xanh. Đến nay, vườn cam đã phát triển lên 600 gốc, sản lượng mỗi năm từ 40 - 50 tấn quả, mỗi năm gia đình thu trên 1 tỷ đồng.

Năm nay, người trồng cam ở Mường Cơi càng phấn khởi bởi cam ra quả đều và đẹp. Thời điểm này, cam bắt đầu được bán ra thị trường, thu hút các thương lái trong tỉnh và các tỉnh, thành như Phú Thọ, Lào Cai, Hà Nội về tận vườn thu mua. Cam được trồng tập trung ở các bản Văn Yên, Văn Tân, Phúc Yên, Nghĩa Hưng. Mỗi năm, tổng sản lượng ước đạt gần 6.000 tấn; năm nay, dự kiến có thể tăng lên đến 7.000 tấn. Cây Cam Vinh cho thu hoạch từ giữa tháng 10 đến hết tháng 11 âm lịch; còn cam đường canh cho thu hoạch từ tháng 11 đến tháng 12 âm lịch, vào thời điểm giáp Tết, giá cam đường canh có thể tăng lên đến 60.000 đồng/kg.

Sau 15 năm bén rễ, cây cam đã trở thành cây trồng chủ lực ở Mường Cơi. Với chất lượng thơm ngon và vị ngọt đặc trưng, sản phẩm cam nơi đây ngày càng được người tiêu dùng ưa chuộng và khẳng định được thương hiệu trên thị trường.

Xây dựng thương hiệu cam Mường Cơi, thời gian qua, xã tích cực phối hợp với các cơ quan chuyên môn tổ chức tập huấn, chuyển giao khoa học kỹ thuật, thực hành sản xuất, hướng dẫn nông dân tuân thủ nguyên tắc để sản xuất những trái cam an toàn; tổ chức cung ứng cây giống cho các hộ đăng ký trồng mới; khuyến khích nhân dân thành lập HTX, tổ hợp tác để liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm; đóng gói bao bì, tem nhãn giúp người tiêu dùng nhận diện đầy đủ thông tin về quy trình sản xuất, nguồn gốc, xuất xứ.

Ông Phan Ngọc Linh, Chủ tịch UBND xã Mường Cơi, chia sẻ: Phát huy thương hiệu “Cam Phù Yên” trước đây, ngay sau khi vận hành chính quyền theo mô hình mới, xã Mường Cơi đã vận động nhân dân mở rộng diện tích trồng cam hữu cơ, VietGAP; đánh giá năng lực sản xuất của các HTX, hộ dân làm cơ sở vận động nhân dân tham gia xây dựng thương hiệu. Ngoài ra, làm việc với các HTX, tổ sản xuất để đánh giá khả năng tiêu thụ, lắng nghe đề xuất hỗ trợ của nông dân và có kế hoạch tháo gỡ kịp thời; đưa vào trồng các loại cam mới gắn với rải vụ để kéo dài thời gian thu hoạch. Cùng với đó, xã tổ chức Ngày hội Cam Mường Cơi lần thứ nhất gắn với các hoạt động du lịch canh nông, trải nghiệm, nhằm quảng bá và hỗ trợ tiêu thụ nông sản cho bà con, góp phần nâng cao thu nhập cho người nông dân, tạo thêm nguồn lực xây dựng nông thôn mới trên địa bàn.

Đến Mường Cơi những ngày này, ngắm nhìn những vườn cam, quýt sai trĩu quả, thay thế cho những vạt đồi, nương cằn cỗi trước đây, mới thấy được sự năng động và nỗ lực của người dân đã bỏ ra để đổi thay vùng đất này. Cùng với sự đồng hành của cấp ủy, chính quyền, thương hiệu Cam Mường Cơi sẽ sớm được khẳng định, mang lại thu nhập ổn định và cơ hội làm giàu cho người dân nơi đây.