Diễn biến này phản ánh nhu cầu huy động vốn gia tăng để đáp ứng đà tăng mạnh của tín dụng cuối năm, đồng thời đặt ra những tác động đa chiều tới người gửi tiền, doanh nghiệp và công tác điều hành chính sách tiền tệ.

Theo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, đến ngày 27/11, dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế đạt hơn 18,2 triệu tỷ đồng, tăng 16,56% so với cuối năm 2024, đây là mức tăng cao so với cùng kỳ nhiều năm gần đây. Trong khi đó, tốc độ tăng trưởng huy động vốn lại chậm hơn đáng kể so với tăng trưởng tín dụng.

Mặt bằng lãi suất "chuyển động"

Một số ước tính cho thấy, đến cuối tháng 11/2025, huy động vốn toàn hệ thống chỉ tăng quanh mức từ 9-10%. Chênh lệch giữa tốc độ cho vay và huy động buộc các ngân hàng phải điều chỉnh lãi suất để bảo đảm cân đối nguồn vốn. Thống kê của Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) cho thấy, chỉ riêng trong tháng 11 đã có tới 22 ngân hàng thương mại điều chỉnh tăng lãi suất huy động, mức tăng phổ biến từ 0,1-0,3 điểm %. Một số ngân hàng lớn nâng kỳ hạn từ 6-12 tháng lên mức từ 4,8-5,2%/năm.

Một lãnh đạo ngân hàng thương mại cổ phần cho biết, tăng lãi suất huy động cuối năm trước hết là để chủ động nguồn vốn, tránh rơi vào thế bị động khi nhu cầu giải ngân tăng mạnh. “Nếu không chuẩn bị từ sớm, ngân hàng sẽ chịu áp lực lớn về thanh khoản trong những tuần cao điểm”, vị này nhận định.

Ngoài nhu cầu tín dụng, việc điều chỉnh lãi suất còn xuất phát từ các yếu tố kỹ thuật trong quản trị thanh khoản và rủi ro kỳ hạn. Cuối năm, nhiều ngân hàng phải đáp ứng các tỷ lệ an toàn theo quy định, đồng thời chuẩn bị nguồn vốn cho kế hoạch kinh doanh năm sau. Trong bối cảnh đó, việc tăng lãi suất huy động được xem là công cụ linh hoạt để điều tiết dòng tiền, nhất là thu hút nguồn vốn trung và dài hạn. Một số ngân hàng cũng điều chỉnh lãi suất đối với tiền gửi trực tuyến, vừa tiết giảm chi phí vận hành, vừa tăng sức cạnh tranh.

Giới chuyên gia cho rằng, mặt bằng thanh khoản hệ thống hiện vẫn được kiểm soát, chưa xuất hiện dấu hiệu căng thẳng trên diện rộng. Tuy nhiên, sự phân hóa giữa các ngân hàng là khá rõ, nhất là giữa nhóm ngân hàng lớn có nền tảng tiền gửi ổn định và các ngân hàng nhỏ phụ thuộc nhiều vào huy động thị trường. Còn trong báo cáo cập nhật ngành ngân hàng mới đây, Bộ phận phân tích Chứng khoán Vietcap cho biết, áp lực tăng lãi suất huy động thời gian gần đây vẫn trong tầm kiểm soát và mặt bằng lãi suất tuyệt đối nhìn chung vẫn mang tính hỗ trợ nền kinh tế.

Bài toàn điều hành chính sách

Việc điều chỉnh lãi suất được cho là sẽ tác động đa chiều tới người dân và doanh nghiệp. Với người gửi tiền, lãi suất tăng mang lại lợi ích trước mắt khi mức sinh lời của tiền gửi được cải thiện sau thời gian dài đi ngang. Điều này có thể giúp dòng tiền nhàn rỗi quay trở lại hệ thống ngân hàng, thay vì phân tán vào các kênh đầu tư rủi ro hơn. Tuy nhiên, với doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa, lãi suất huy động tăng có thể kéo theo chi phí vay vốn nhích lên trong thời gian tới. Mặc dù nhiều ngân hàng khẳng định sẽ nỗ lực giữ ổn định lãi suất cho vay, song về nguyên tắc, chi phí đầu vào tăng sẽ tạo áp lực lên mặt bằng lãi suất đầu ra.

Chuyên gia kinh tế, Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu nhận định, xu hướng tăng lãi suất huy động sẽ còn tiếp diễn ít nhất cho đến Tết Nguyên đán Bính Ngọ. Sau Tết, khi nền kinh tế bước vào chu kỳ trầm lắng hơn, lãi suất có thể hạ nhiệt dần. “Tuy nhiên, khi tín dụng tăng “nóng” mà lãi suất cho vay không thể hạ, doanh nghiệp sẽ chịu chi phí vốn cao hơn. Nhiều người đi vay có thể đổ tiền vào các tài sản mang tính đầu cơ để tìm kiếm lợi nhuận bù đắp chi phí lãi vay. Điều này làm gia tăng rủi ro không chỉ cho người vay, mà cho cả ngân hàng và toàn bộ hệ thống tài chính”, Tiến sĩ Hiếu nói.

Ở góc độ vĩ mô, việc lãi suất huy động nhích lên được đánh giá là phản ứng mang tính thị trường, phù hợp với quy luật cung cầu vốn. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thời gian qua vẫn kiên định mục tiêu điều hành linh hoạt, bảo đảm thanh khoản hệ thống và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.

Trong bối cảnh tín dụng tăng mạnh, cơ quan quản lý nhiều khả năng sẽ tiếp tục sử dụng các công cụ thị trường mở để điều tiết thanh khoản, tránh để áp lực lãi suất ngắn hạn lan sang trung và dài hạn. Trên thực tế những ngày qua, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã triển khai đồng thời nhiều nghiệp vụ tăng lãi suất cho vay trên thị trường OMO lên 4,5% và thực hiện giao dịch hoán đổi ngoại tệ kỳ hạn 14 ngày. Nhờ vậy đến ngày 19/12, mặt bằng lãi suất hạ nhiệt, so với đầu tháng 12, lãi suất liên ngân hàng giảm đáng kể nhất là các kỳ hạn ngắn qua đêm, 1 tuần,…

Như vậy, việc mặt bằng lãi suất bắt đầu nhích lên từ quý IV phản ánh áp lực huy động vốn trong bối cảnh tín dụng tăng mạnh dịp cuối năm. Đây là diễn biến mang tính chu kỳ và có cơ sở từ thực tiễn thị trường. Tuy nhiên, bài toán điều hành vẫn nằm ở chỗ giữ cho lãi suất biến động trong tầm kiểm soát, tránh gây xáo trộn chi phí vốn và ảnh hưởng tới đà phục hồi của nền kinh tế.

Vụ trưởng Tín dụng các ngành kinh tế (Ngân hàng Nhà nước Việt Nam) Hà Thu Giang đã chỉ ra thách thức trong thời gian tới, đó là hệ thống ngân hàng đang chịu áp lực quá lớn trong việc cung ứng vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế, nhất là các dự án trọng điểm quốc gia, trong khi thị trường trái phiếu doanh nghiệp và thị trường chứng khoán còn gặp nhiều khó khăn, chưa phát huy đầy đủ vai trò là kênh cung ứng vốn trung và dài hạn chủ yếu cho nền kinh tế.

Để giảm áp lực trong cân đối nguồn vốn, Tiến sĩ Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách của Thủ tướng Chính phủ cho rằng: "Cần phải cân bằng cấu trúc các kênh dẫn vốn, trong đó thị trường vốn cần được phát triển tương xứng hơn nhằm giảm sự phụ thuộc quá lớn của nền kinh tế vào tín dụng ngân hàng, nhất là đối với nhu cầu vốn trung và dài hạn".

Mặt bằng lãi suất thời gian tới có khả năng điều chỉnh, qua đó tác động đến hoạt động kinh doanh và chi phí đầu tư của doanh nghiệp. Đồng thời, trong bối cảnh các ngân hàng đang từng bước hướng tới các chuẩn mực an toàn cao hơn như Basel III, bài toán cân đối nguồn lực để vừa hỗ trợ tăng trưởng, vừa đáp ứng yêu cầu an toàn theo thông lệ quốc tế ngày càng trở nên thách thức.

Tiến sĩ Nguyễn Quốc Hùng,

Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam

Tiến sĩ Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cũng nhấn mạnh, hệ thống ngân hàng đã nỗ lực huy động nguồn lực ở quy mô rất lớn để hỗ trợ nền kinh tế. Tuy nhiên, việc phụ thuộc quá nhiều vào tín dụng ngân hàng cũng tiềm ẩn rủi ro, đặc biệt đối với an toàn hệ thống và thanh khoản, nhất là trong những giai đoạn cao điểm như cuối năm.

“Mặt bằng lãi suất thời gian tới có khả năng điều chỉnh, qua đó tác động đến hoạt động kinh doanh và chi phí đầu tư của doanh nghiệp. Đồng thời, trong bối cảnh các ngân hàng đang từng bước hướng tới các chuẩn mực an toàn cao hơn như Basel III, bài toán cân đối nguồn lực để vừa hỗ trợ tăng trưởng, vừa đáp ứng yêu cầu an toàn theo thông lệ quốc tế ngày càng trở nên thách thức”, Tiến sĩ Nguyễn Quốc Hùng lưu ý.