Cuối tháng 5, là thời điểm “Xoài tròn Yên Châu” vào vụ thu hoạch. Loại quả đặc sản thơm ngon nức tiếng này có thời gian thu hoạch chỉ trong vòng 1 tháng nhưng mang lại thu nhập cao cho người nông dân.

Thời điểm này, các nhà vườn ở xã Chiềng Pằn, Viêng Lán, Sặp Vạt của huyện Yên Châu đang tất bật với vụ thu hoạch xoài tròn. Toàn huyện có hơn 500 ha xoài tròn, sản lượng trung bình đạt hơn 3.000 tấn/năm. Vì vậy, cơ hội để thưởng thức “Xoài tròn Yên Châu” không nhiều.

Xoài tròn được trồng ở nhiều nơi, nhưng để đạt được độ thơm ngon, đậm vị, ăn một lần rồi nhớ mãi thì chỉ có xoài tròn ở Yên Châu. Đây là giống xoài bản địa, được trồng từ lâu đời, hợp khí hậu nóng, khô, cùng với chất đất đỏ, nên xoài tròn nơi đây thơm ngọt, đậm vị hơn hẳn so với trồng ở những vùng khác.

Vào vụ thu hoạch xoài tròn, cả xã Sặp Vạt vui như chảy hội. Từ sáng sớm, người dân đã lên nương, đồi để hái xoài. Đang xếp những trái xoài còn ướt nhựa vào sọt, anh Quàng Văn Bun, bản Sai, xã Sặp Vạt, thành viên HTX nông nghiệp Xuân Tiến, phấn khởi nói: Gia đình tôi trồng gần 1 ha xoài tròn, từ đầu vụ đến nay, thu hái được 3 tấn quả. Trước đây, hầu hết diện tích xoài cho quả bé, bán không được giá. Từ khi tham gia HTX, gia đình được hướng dẫn kỹ thuật đốn cành, lai ghép cành từ giống đầu dòng, cắt tỉa quả nên quả to đều, bán được giá cao hơn. Dự kiến năm nay, gia đình thu hoạch khoảng 10 tấn xoài tròn, thu về khoảng 200 triệu đồng.

HTX nông nghiệp Xuân Tiến, xã Sặp Vạt có 38 thành viên chuyên trồng và tiêu thụ xoài tròn, với quy mô 60 ha. Thời gian thu hoạch xoài tròn ngắn, chỉ trong vòng 1 tháng, nên thời điểm này các thành viên HTX phải huy động nhân công thu hái. Cầm danh sách các thương lái, khách hàng đặt đơn xoài trong ngày, ông Quàng Văn Xuân, Giám đốc HTX, thông tin: HTX tuyên truyền thành viên bảo tồn các cây xoài cổ và trồng mới giống xoài tròn ghép cành từ giống đầu dòng đã qua tuyển chọn; áp dụng kỹ thuật trồng theo quy trình VietGAP, hữu cơ, tạo sản phẩm quả to, mã đẹp hơn. Xoài tròn được đóng hộp, dán tem truy xuất đảm bảo mẫu mã, chất lượng.

Giữ thương hiệu “Xoài tròn Yên Châu”, HTX tuân thủ nghiêm ngặt quy trình trồng, chăm sóc, thu hái, bảo quản. Nhờ vậy, xoài tròn của HTX thu hái đến đâu tiêu thụ hết đến đó. Từ đầu vụ đến nay, HTX thu mua và tiêu thụ gần 100 tấn xoài, giá trung bình 20.000-25.000 đồng/kg, cao hơn 3.000-5.000 đồng so với năm trước.

Danh tiếng xoài tròn Yên Châu tiếp tục được khẳng định, khi huyện Yên Châu đưa trái xoài ra trưng bày giới thiệu tại Tuần lễ nông sản an toàn của tỉnh, gần đây nhất là Ngày hội Du lịch Văn hóa tỉnh Sơn La tổ chức tại Mộc Châu. Chỉ sau 4 ngày trưng bày, HTX nông nghiệp Xuân Tiến tiêu thụ được hơn 4 tấn quả. 

Từ năm 2012, xoài tròn được chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý và hệ thống nhận diện thương hiệu, huyện Yên Châu đã lựa chọn, quy hoạch vùng trồng xoài tròn ở 3 xã: Chiềng Pằn, Viêng Lán, Sặp Vạt. Đây là các xã có các điều kiện địa lý đặc biệt thích hợp cho sự sinh trưởng và phát triển của giống xoài này.

Ông Lại Hữu Hưng, Phó trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Yên Châu, cho biết: “Xoài tròn Yên Châu” đã xây dựng được thương hiệu, việc tiêu thụ dễ dàng hơn, mang lại thu nhập ổn định nên các hộ trồng  tiếp tục mở rộng quy mô, liên kết sản xuất. Nâng cao giá trị xoài tròn, phòng đã phân công cán bộ chuyên môn tuyên truyền bà con, các HTX tăng cường chăm sóc xoài theo đúng quy trình kỹ thuật, hướng hữu cơ; hỗ trợ, hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc nâng cao năng suất, chất lượng diện tích xoài tròn già cỗi; vận động các hộ, HTX liên kết sản xuất và chủ động tìm kiếm các đầu mối, doanh nghiệp ký kết hợp đồng tiêu thụ sản phẩm. Đồng thời, hỗ trợ các HTX về bao bì, tem truy xuất nguồn gốc, xây dựng điểm thu mua... góp phần quảng bá và giới thiệu sản phẩm, nâng cao giá trị kinh tế từ quả xoài tròn. 

Vụ xoài năm nay, bà con nông dân trồng xoài tròn Yên Châu hưởng trọn niềm vui khi xoài có đầu ra ổn định với giá bán cao hơn, góp phần đưa thương hiệu “Xoài tròn Yên Châu” ngày càng được người tiêu dùng biết đến, đón nhận và vươn xa hơn nữa trên thị trường.