Trong bài viết "Phát triển kinh tế tư nhân-đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng", Tổng Bí thư Tô Lâm định vị sứ mệnh của khu vực kinh tế tư nhân trong nền kinh tế Việt Nam. Từ đó đề ra hệ thống khung khổ tư duy phát triển kinh tế nói chung và khu vực kinh tế tư nhân nói riêng một cách đầy đủ, ngắn gọn.

Định vị sứ mệnh của kinh tế tư nhân

Trước tiên, Tổng Bí thư nhấn mạnh phải ổn định kinh tế vĩ mô, vì chỉ khi ổn định vĩ mô, nền kinh tế mới phát triển được và khi đó, doanh nghiệp mới dự đoán được thị trường, tính toán được dài hạn để đưa ra các quyết định đầu tư. Trong khung khổ tư duy phát triển, Tổng Bí thư Tô Lâm nhắc đến hệ thống pháp luật với đầy đủ những từ khóa cần tháo gỡ để xây dựng một môi trường kinh doanh thuận lợi, an toàn. Đó là bảo đảm quyền tự do kinh doanh, quyền sở hữu tài sản của doanh nghiệp tư nhân, thống nhất quan điểm "mọi người có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm"... Điều này là rất cần thiết để doanh nhân, doanh nghiệp yên tâm tập trung đầu tư, sản xuất, kinh doanh, hạn chế những rủi ro pháp lý. "An tâm" là từ khóa được Tổng Bí thư Tô Lâm nhắc lại nhiều lần trong bài viết, chỉ khi an tâm và có lòng tin, lúc đó, người dân mới dốc hết của cải và năng lực sáng tạo của mình cho đầu tư phát triển.

Không chỉ là cách thừa nhận, ghi nhận sự phát triển của kinh tế tư nhân trong nền kinh tế, tư duy của Tổng Bí thư Tô Lâm về kinh tế tư nhân còn là cách nhìn theo hướng "động", tức là nhìn một cách toàn diện về tiềm năng chưa khai phá được và chỉ ra những rào cản đang kìm hãm sự phát triển của khu vực kinh tế này. Không chỉ gặp những rào cản trong tiếp cận nguồn lực đất đai, vốn tín dụng, tài nguyên nhân lực chất lượng cao, khu vực kinh tế tư nhân còn gặp nhiều khó khăn về thủ tục hành chính, rủi ro pháp luật, thiệt thòi trong chính sách ưu đãi,…

Đó là nguyên nhân quan trọng khiến không ít doanh nghiệp tư nhân "không thể lớn". Trong quá trình mở rộng và phát triển kinh doanh, tại những thời điểm bước ngoặt, có cơ hội kinh doanh, thì họ không tiếp cận được đất đai, không huy động được số vốn đủ lớn, không nắm bắt và sở hữu được công nghệ phù hợp, đủ hiện đại để tận dụng cơ hội kinh doanh và bứt phá, phát triển. Với cách tiếp cận như vậy, Tổng Bí thư khẳng định cần quán triệt lại định hướng quan điểm và nhận thức trong cả hệ thống chính trị về vai trò của kinh tế tư nhân như là động lực quan trọng hàng đầu của đất nước. Đồng thời, có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp tư nhân tham gia vào các lĩnh vực chiến lược, phát triển cơ sở hạ tầng quan trọng, công nghiệp mũi nhọn và an ninh năng lượng, như dự án đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị, hạ tầng số…

Sản xuất các sản phẩm đồ gia dụng tại Nhà máy của Công ty cổ phần Tân Phú Việt Nam. (Ảnh ĐĂNG ANH)

Bắt đầu từ nhóm giải pháp nào?

Kinh tế tư nhân Việt Nam gồm hai khối. Một là các doanh nghiệp đăng ký, hoạt động theo Luật Doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế khác (tổ chức tín dụng, chứng khoán, công chứng…). Khối thứ hai là hộ kinh doanh cá thể, được chia thành hai bộ phận: Hộ sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp và hộ sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp.

Hiện nay, khu vực kinh tế tư nhân đóng góp khoảng 50% GDP; 56% tổng đầu tư xã hội; 28-30% tổng kim ngạch xuất khẩu; tạo hơn 80% công ăn việc làm xã hội. Tuy nhiên, kinh tế tư nhân chủ yếu là doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ và hộ kinh doanh cá thể. Đối với loại hình doanh nghiệp, tính đến hết ngày 31/12/2024, cả nước có khoảng 980 nghìn doanh nghiệp đang hoạt động. Số doanh nghiệp thành lập mới đang giảm dần, trong khi đó số doanh nghiệp rút khỏi thị trường tăng nhanh trong thời gian gần đây khiến tốc độ tăng trưởng hằng năm của doanh nghiệp giảm mạnh. Đối với hình thức hộ kinh doanh gia đình, cả nước có khoảng 5,2 triệu hộ kinh doanh, hoạt động tập trung ở các thành phố lớn. Với quy mô và đặc điểm nêu trên, hiệu quả sản xuất, kinh doanh và năng lực hội nhập của doanh nghiệp tư nhân Việt Nam còn thấp. Tuy những năm gần đây, Việt Nam đã xuất hiện một nhóm doanh nghiệp quy mô lớn mang tính quốc gia nhưng còn rất ít và chưa có doanh nghiệp/tập đoàn kinh tế quy mô khu vực và quốc tế.

Sau đại dịch Covid-19 và sự chững lại của quá trình cải cách môi trường kinh doanh, doanh nghiệp Việt Nam đang ở trong giai đoạn khó khăn nhất, nhất là khu vực kinh tế tư nhân. Để kích hoạt động lực kinh tế tư nhân, Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ rõ bảy nhóm giải pháp cần tập trung triển khai thực hiện. Vấn đề quan trọng tiếp theo là ai làm, và thực hiện ưu tiên thế nào để thổi bùng lên khát vọng kinh doanh, thúc đẩy sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân với vai trò là đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng.

Có lẽ phải bắt đầu từ những giải pháp khôi phục lại niềm tin của khu vực tư nhân thông qua cải cách mạnh mẽ môi trường kinh doanh. Môi trường kinh doanh Việt Nam tuy đã có nhiều cải cách, hoàn thiện trong mấy chục năm qua nhưng còn không ít khiếm khuyết lớn. Các nhóm giải pháp phải tập trung giải quyết được những điểm nghẽn thể chế, tập hợp các quy định của pháp luật và cách thức thực thi tạo thành môi trường kinh doanh mà ở đó, doanh nghiệp có quyền tự do đầu tư kinh doanh; được bảo đảm quyền tài sản, được bình đẳng về cơ hội kinh doanh và tiếp cận các nguồn lực, chi phí tuân thủ thấp... Bên cạnh đó, cần hình thành các chính sách giảm chi phí, tăng lợi nhuận và thu nhập… nhằm khuyến khích doanh nghiệp mở rộng đầu tư và phát triển kinh doanh theo định hướng mục tiêu của Nhà nước.