Nằm cạnh quốc lộ 6 tuyến tránh, những vườn cà phê THA1 của HTX Cà phê Bích Thao Sơn La đang được các thành viên chăm sóc, kết hợp thời tiết thuận lợi giúp cây xanh tốt, quả sai và bóng mượt, hứa hẹn vụ mùa bội thu. Ông Nguyễn Xuân Thao, Giám đốc HTX, thông tin: Thực hiện chủ trương tái canh cây cà phê già cỗi của tỉnh, từ năm 2019, HTX đã trồng thử 20 ha cà phê THA1 với sự hỗ trợ của Trung tâm Nghiên cứu và Chuyển giao công nghệ cà phê Eakmat, Viện Khoa học kỹ thuật nông Lâm nghiệp Tây Nguyên. Sau ba vụ, giống này cho năng suất và chất lượng vượt trội; giống THA1 cho năng suất 5-7 kg quả tươi/cây (20 tấn/ha) ngay năm đầu, tăng lên 10-15 kg/cây (40 tấn/ha) từ năm thứ hai, giá bán cao hơn giống Catimor 3.000-7.000 đồng/kg, nhất là khi áp dụng quy trình VietGAP, hữu cơ.

Nhận thấy hiệu quả, năm 2021, HTX Cà phê Bích Thao Sơn La vận động nông dân ở các phường: Chiềng Sinh, Chiềng An, Chiềng Cơi và xã Chiềng Mung, Thuận Châu… trồng cà phê THA1. Đáp ứng nhu cầu tái canh, HTX xây dựng vườn ươm giống THA1 với sự hỗ trợ của Trung tâm Nghiên cứu và Chuyển giao công nghệ cà phê Eakmat, qua đó mở rộng diện tích lên 500 ha.

Bà Hà Thị Doan, phường Chiềng Sinh, cho biết: Năm 2021, sau khi tham quan mô hình cà phê THA1 của HTX Cà phê Bích Thao Sơn La, gia đình chuyển 1 ha đất hoa màu bạc màu sang trồng cà phê THA1, giống lấy từ vườn ươm của HTX. Sau 3 năm áp dụng VietGAP và bón phân hữu cơ, cà phê cho quả to, đều, được HTX bao tiêu với giá 15.000-17.000 đồng/kg, cao hơn thị trường 2.000-3.000 đồng/kg.

Ông Quàng Văn Quyết, bản Pảng, phường Chiềng An, cho hay: Gia đình tôi có 5 ha cà phê Catimor, năm 2021, tôi trồng mới 1.000 m² giống THA1 từ HTX Cà phê Bích Thao Sơn La, được hướng dẫn kỹ thuật và chăm sóc đúng quy trình. Đến năm 2024, vườn cho thu hoạch, quả to, chống chịu tốt với thời tiết, không bị rỉ sét hay khô quả.

Các hộ trồng và tái canh cà phê bằng giống THA1 đều đánh giá cao hiệu quả. Năm nay, HTX Cà phê Bích Thao Sơn La tiếp tục cung ứng hàng nghìn cây giống THA1 cho thành viên HTX và người dân trong tỉnh nhằm nâng cao chất lượng vùng chuyên canh.

Theo Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên, THA1 đạt năng suất 2,5-3,5 tấn nhân/ha, cao hơn Catimor. Tỷ lệ hạt trên sàng 16 đạt 84,9% (so với 76,5% của Catimor), khối lượng 100 nhân đạt 17,3 g và điểm thử nếm theo tiêu chuẩn SCA từ 80 - 84, ngang với các giống Bourbon hay Typica.

Cà phê THA1 kháng gỉ sắt tốt, giảm thiệt hại sâu bệnh trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Tán gọn cho phép trồng dày trên 5.000 cây/ha, thích hợp độ cao từ 600 m, đặc biệt hiệu quả ở vùng Tây Bắc trên 1.000 m. Là giống thuần nhân bằng hạt, THA1 giữ độ đồng đều qua nhiều thế hệ, tỷ lệ hạt size 18 đạt 70-72% năm đầu và 80% năm hai, vượt xa Catimor từ 15-18%.

HTX Cà phê Bích Thao Sơn La đã chọn giống THA1 để phát triển cà phê đặc sản. Năm 2023, HTX thử nghiệm cà phê hòa tan sấy thăng hoa từ quả THA1 chín mọng, lên men tự nhiên, sấy nhà kính, giữ 97-98% hương vị nguyên chất, không phụ gia, màu đẹp, bảo quản lâu. Niên vụ 2023 - 2024, HTX đã xuất khẩu hàng trăm tấn cà phê nhân và hơn 10 tấn cà phê bột sang các nước: Đức, Pháp, Mỹ.

Ông Nguyễn Đức Cường, đại diện Công ty PNE (Hà Nội), cho biết: Cà phê THA1 của HTX Cà phê Bích Thao Sơn La có chất lượng vượt trội, đạt chuẩn xuất khẩu sang Đức và phù hợp sản xuất hữu cơ. Doanh nghiệp đang phát triển sản phẩm cà phê đặc sản lên men lá cho thị trường Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc.

Mô hình của HTX Cà phê Bích Thao Sơn La kết hợp phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường, nâng cao giá trị nông sản; ứng dụng khoa học kỹ thuật, chọn giống mới, sản xuất hữu cơ, hướng tới vùng chuyên canh cà phê đặc sản và xây dựng thương hiệu “Cà phê Sơn La” vươn tầm thế giới.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã phê duyệt kế hoạch tái canh, ghép cải tạo 8.500 ha cà phê chè tại Sơn La giai đoạn 2021-2025, gồm 4.000 ha tái canh và 4.500 ha ghép cải tạo, khuyến cáo dùng giống THA1, TN1, TN2 thay thế Catimor già cỗi.

Bà Cầm Thị Phong, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, cho biết: Ban Thường vụ Tỉnh ủy Sơn La đã ban hành Kết luận số 863-KL/TU ngày 11/5/2023, về phát triển cà phê ứng dụng công nghệ cao đến năm 2030. Mục tiêu gồm mở rộng diện tích lên 25.000 ha, sản lượng 40.000 tấn; tái canh 9.800 ha; phát triển 5.950 ha cà phê đặc sản và 18.000 ha đạt tiêu chuẩn bền vững; hình thành 5 vùng cà phê công nghệ cao. Mô hình cà phê thân thiện môi trường của HTX Bích Thao được khuyến khích nhân rộng.

HTX Cà phê Bích Thao Sơn La đã tiên phong nhân rộng giống THA1, góp phần hình thành vùng cà phê đặc sản Sơn La. Với năng suất, chất lượng và khả năng thích ứng vượt trội, THA1 vừa đem lại hiệu quả kinh tế, vừa mở cơ hội đưa cà phê vươn xa. Thành công đã khẳng định tiềm năng giống mới và chiến lược phát triển bền vững gắn với khoa học công nghệ, bảo vệ môi trường.