Cao nguyên Mộc Châu có tiềm năng về đất đai, khí hậu để phát triển cây ăn quả ôn đới, trong đó cây mận được trồng với số lượng lớn, đang dần trở thành cây mũi nhọn trong phát triển kinh tế ở nơi đây. Tuy nhiên, nhiều người dân vẫn trồng mận theo phương pháp truyền thống, thời gian thu hoạch ngắn, sản lượng lớn nên tiêu thụ khó khăn, giá bán không cao.

Hội đồng nghiệm thu nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp tỉnh nghiệm thu Dự án sản xuất thử nghiệm

“Xây dựng mô hình sản xuất thử nghiệm mận chín sớm tại Mộc Châu Sơn La”.

Toàn huyện Mộc Châu có trên 2.890 ha trồng mận, nhưng chủ yếu là giống mận Tam Hoa, nhiều vườn mận già cỗi, được trồng, chăm sóc theo kỹ thuật truyền thống nên mận bị sâu bệnh, quả ra không đều, năng suất chất lượng giảm. Bên cạnh đó, mận cho thu hoạch vào mùa hè, đó cũng là thời điểm có nhiều loại trái cây cùng cho thu hoạch. Chính đặc điểm này đã dẫn tới việc giá bán thấp, bị ép giá. Với mục tiêu phát triển nhóm giống mận chín sớm nhằm đa dạng hóa sản phẩm cây ăn quả ôn đới, rải vụ thu hoạch, nâng cao giá trị sản phẩm, góp phần tăng thu nhập và hiệu quả sản xuất, tháng 7/2017, Dự án sản xuất thử nghiệm “Xây dựng mô hình sản xuất thử nghiệm mận chín sớm tại Mộc Châu Sơn La” được triển khai thực hiện, do HTX Dịch vụ phát triển nông nghiệp 19/5 chủ trì, Tiến sĩ Lê Đức Khánh làm Chủ nhiệm đề tài.

HTX Dịch vụ phát triển nông nghiệp 19/5 là đơn vị có nhiều kinh nghiệm trong phát triển cây ăn quả, từ năm 2002, HTX đã tham gia thực hiện Dự án “Phát triển cây ăn quả có yêu cầu độ lạnh ít, thích hợp với điều kiện tự nhiên với Úc, Thái Lan, Lào và Việt Nam” do Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế Úc tài trợ và Dự án “Phát triển cây mận tại Mộc Châu” của Tổ chức khu vực Tây - Nam nước Pháp về phát triển nông nghiệp quốc tế. Trong thời gian tham gia thực hiện các dự án trong và ngoài nước, HTX có cơ hội tiếp xúc, làm quen với nhiều kỹ thuật chăm sóc cây trồng tiên tiến, hiện đại. Bên cạnh đó, HTX đã xây dựng vườn khảo nghiệm các giống mận mới, gồm: October Blood, Unknown, Gulf Beauty, Gulf gold, mận cơm và Rubenal với các yêu cầu về nhiệt độ khác nhau, đây chính là tiền đề, điều kiện thuận lợi để HTX Dịch vụ phát triển nông nghiệp 19/5 tiếp tục triển khai hiệu quả Dự án sản xuất thử nghiệm “Xây dựng mô hình sản xuất thử nghiệm mận chín sớm tại Mộc Châu Sơn La”.

Sau 3 năm triển khai thực hiện, Dự án đã tiến hành trồng thử nghiệm 4 giống mận chín sớm October Blood, Unkown, Gulf gold và mận cơm tại huyện Mộc Châu và Vân Hồ, trên cơ sở phân tích, đánh giá hiệu quả thực tế xác định được 2 giống mận Unkown và October Blood chín sớm, có thời gian thu hoạch từ đầu tháng 5, sớm hơn so với các giống mận thông thường, khối lượng quả trung bình 38 – 40 g/quả, đây là 2 giống mận phù hợp với điều kiện sinh thái vùng cao nguyên Mộc Châu, thích hợp để rải vụ chín sớm. Cùng với đó, sản xuất được 5.000 cây giống để xây dựng mô hình và mở rộng sản xuất của HTX; hoàn thiện quy trình nhân giống, quy trình thâm canh mận chín sớm; xây dựng 4 ha mô hình thâm canh giống mận chín sớm, qua theo dõi, đánh giá cây sinh trưởng phát triển tốt. Đồng thời, xác định được thành phần sâu bệnh hại trên cây mận chín sớm, tổ chức 2 lớp với 50 lượt nông dân về kỹ thuật nhân giống, kỹ thuật thâm canh mận chín sớm vào thực tiễn sản xuất.

Trên cơ sở xác định được giống đào thóc địa phương thích hợp để làm gốc ghép cho các giống mận chín sớm Unknown và October Blood, Dự án đã thí điểm và lựa chọn thời gian thích hợp để tiến hành ghép mắt vào cuối tháng 6, đó là thời điểm các mầm ghép gặp điều kiện sinh trưởng thuận lợi sẽ phát triển nhanh, hơn nữa, tỷ lệ nảy mầm khi ghép trên giống đào thóc quả tròn cao hơn đào thóc quả dài. Dự án đã thực hiện chăm sóc tốt vườn gốc ghép, ghép cây, sau thời gian ghép 6 tháng, các mầm ghép phát triển đạt chiều dài khoảng từ 19-21 cm, tỷ lệ xuất vườn đạt trên 90%.

Tiến sĩ Lê Đức Khánh, Chủ nhiệm đề tài, chia sẻ: Năm 2019, Dự án tiếp tục chăm sóc 4 ha mô hình trồng thử nghiệm. Kết quả theo dõi, đánh giá khả năng sinh trưởng, phát triển các cây mận chín sớm ở thời kỳ 2 năm tuổi cho thấy các giống mận chín sớm Unknown và October Blood đều sinh trưởng phát triển tốt. Các cây được đốn tỉa trong thời kỳ kiến thiết cơ bản tốt, kiểu tán dạng hình phễu, khả năng phân hóa mầm hoa tốt trong mùa đông. Qua 2 năm thực hiện đốn tỉa cây mận chín sớm cho thấy, các cây đốn tỉa nhiều cảnh trẻ, thời gian ra hoa, đậu quả cho quả sớm hơn so với các cây chăm sóc thông thường, năng suất và chất lượng quả ổn định, tán cây thông thoáng, mọi vị trí trên cây nhận đủ ánh sáng nên cho quả màu sắc đẹp, hấp dẫn.

Kết quả Dự án đã tạo ra sản phẩm giống mận chín sớm, đáp ứng yêu cầu của thị trường, giúp nông dân sản xuất mận nâng cao giá trị sản phẩm quả tươi, nâng cao thu nhập. Để phát huy hiệu quả Dự án, các cấp, các ngành cần quan tâm, hỗ trợ các doanh nghiệp, HTX và người dân áp dụng các quy trình nhân giống, thâm canh và mở rộng diện tích trồng mận chín sớm ở Mộc Châu và các vùng có điều kiện sinh thái tương tự.