Hang Chi Đảy, thuộc bản Đán, xã Yên Sơn, là quần thể hang đẹp nhất trên địa bàn huyện Yên Châu, được công nhận là danh lam thắng cảnh cấp tỉnh từ năm 2008. Tuy nhiên, trong những năm qua, công tác quản lý, khai thác còn bất cập, chưa phát huy được tiềm năng hiện có, lượng du khách đến tham quan ngày càng giảm.

Vẻ đẹp nguyên sơ của hang Chi Đảy.

Từ ngã ba Cò Nòi (Mai Sơn), rẽ phải theo tỉnh lộ 103 khoảng 16 km đến bản Đán, đi bộ tiếp 1,5 km trên con đường cấp phối đã bị xói mòn qua nhiều mùa mưa, chúng tôi trở lại hang Chi Đảy sau 10 năm. Nếu như trước đây, chúng tôi được chứng kiến các đoàn du khách nườm nượp đến tham quan hang động, thì nay là không gian yên tĩnh, thỉnh thoảng mới bắt gặp vài người dân địa phương đi làm nương qua. Điểm khác trước là con đường rộng hơn, ở khu vực chân núi có biển chỉ dẫn, với khoảng 5-6 ngôi nhà được dựng lên để phục vụ du khách đến tham quan, nhưng thời điểm chúng tôi đến chỉ có 2 người đang quét dọn đường lên hang. Trò chuyện với anh Vì Văn Phủ, bản Đán (xã Yên Sơn) người đang quét dọn được biết, cả 2 người là thành viên của Hợp tác xã Sơn Lâm, bản Đán, được giao nhiệm vụ quản lý và khai thác quần thể hang Chi Đảy. Anh Phủ buồn rầu: Anh là du khách đầu tiên đến đây trong ngày hôm nay đấy.  Đã hơn một tuần nay rồi không có ai đến tham quan. Do không có khách nên một tháng mỗi thành viên chỉ có thu nhập khoảng 100 nghìn đồng. Chẳng bù cho những ngày mới thành lập, lượng khách đông lắm, có ngày lên tới 7-8 nghìn lượt người đến thăm hang động, nhưng rồi lượng khách cứ giảm dần.

Còn  anh Lê Văn Đàm, Giám đốc HTX Sơn Lâm thông tin: Năm 2009, HTX thành lập, với 16 thành viên, đa số là người dân địa phương, vốn điều lệ là 2 tỷ đồng. HTX đã đầu tư mở đường, kéo điện thắp sáng các hang, sân bãi, nhà hội trường, các công trình phụ trợ, máy nổ phát điện dự phòng... Lượng du khách ban đầu rất đông, chủ yếu là khách ở các huyện bạn và ngoài tỉnh. Khách thường đến vào thời điểm mùa khô từ tháng 11 trở đi, hay các dịp lễ, tết 1/5, 30/4, thứ bảy, chủ nhật... Tuy nhiên, từ năm 2012 đến nay, lượng khách giảm hẳn, chỉ còn khoảng 1 nghìn lượt khách/năm. Theo Giám đốc HTX, một phần du khách đến đông vào thời điểm mới thành lập là do mới lạ, nên tò mò, háo hức muốn khám phá hang động. Còn bây giờ lượng du khách giảm một phần do đường đến hang khó đi, qua nhiều mùa mưa đã bị xói mòn. Bên cạnh đó, cơ sở vật chất, hạ tầng thấp kém, dịch vụ kèm theo như bán hàng lưu niệm địa phương chưa có...

Trở lại các hang động, khác với cách đây 10 năm, hiện HTX đã lắp đặt bóng điện đủ ánh sáng cho du khách tham quan trong hang, nhưng không làm mất đi vẻ đẹp huyền ảo vốn có của hang động. Vẫn là các hình thù đa dạng, như: Hình 1 con sư tử đang nằm phủ phục chầu vào; khối đá hình một pho tượng phật bà quan âm ngồi trên tòa sen, xung quanh là các hình con thú khác đang đùa giỡn; trụ đá lớn nối từ mặt đất lên đến trần hang như trụ đồng nối liền âm dương. Hay ngách hang giống như căn buồng của công chúa, trang trí cầu kỳ, những tia đá như cẩm thạch phun ra từ vách hang, tạo thành những đường diềm trang trí muôn màu sắc óng ánh. Cánh đồng ruộng bậc thang tạo nên vô số những viên cuội to nhỏ, các loại hình quả bưởi, na, cam; các nhũ đá nhô lên tạo những cánh rừng cây nguyên sinh; hình tượng một con voi đá trắng lớn; hình tượng cây nấm lớn, nhỏ xếp chồng lên nhau... Vẻ đẹp của quần thể hang Chi Đảy tạo cho du khánh đến tham quan những liên tưởng khác nhau. Vậy mà thật tiếc, suốt quãng thời gian qua đã không phát huy được tiềm năng sẵn có mà hang động đem lại.

Tìm hiểu được biết, để thu hút lượng khách tham quan quần thể hang Chi Đảy, huyện Yên Châu cũng đã tìm nhiều giải pháp, trong đó, xây dựng quy hoạch chi tiết dự án “Khu du lịch văn hóa tâm linh hang Chi Đảy”, với tổng diện tích khu vực bảo vệ 1 khoảng 34,4 ha và diện tích khu bảo vệ 2 danh thắng khoảng 9,6 ha. Với các hạng mục dự kiến: Tu bổ các hang động, bậc lên xuống, lối đi; tôn tạo các không gian thờ cúng; nâng cấp các trang thiết bị phục vụ du lịch; hệ thống bia biển, điểm dừng chân; nâng cấp hệ thống hạ tầng kỹ thuật, chiếu sáng, âm thanh, thoát nước... Đặc biệt, khu văn hóa tâm linh, gồm các hạng mục: Tam quan ngoại, tam quan nội, điện thờ Tam Bảo, Tam Tổ Trúc Lâm, gác chuông, khánh, nhà tăng ni, Đền thờ Sơn thần, Đền Mẫu, nhà khách, Tàng kinh các... Ngoài ra, còn xây dựng khu đón tiếp - dịch vụ như: Sân đỗ xe, khu dịch vụ đón tiếp, nhà ban quản lý... Thiết nghĩ, huyện Yên Châu cần khẩn trương đẩy nhanh tiến độ dự án để phát huy tiềm năng du lịch quần thể hang Chi Đảy, góp phần phát triển kinh tế, xã hội của địa phương.